ШЫМКЕНТТЕ КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАН ЕСІРТКІ ЖАСЫРУШЫЛАР ҰСТАЛДЫ
Жастар — қоғамның болашағы, ұлттың даму көзі және мемлекетіміздің басты құндылығы. Олардың физикалық және психологиялық денсаулығы, білім деңгейі, болашаққа деген үміті мен сенімі елдің ертеңгі күніне тікелей әсер етеді. Осы тұрғыда жастардың қауіпсіздігі мен олардың болашағын қамтамасыз ету мәселесі өте маңызды. Алайда, соңғы жылдары есірткі мәселесі жастардың арасында кең таралып, олардың болашағына қауіп төндіріп келеді. Есірткі тек денсаулықты ғана бұзып қоймай, сонымен қатар тұлғаның моральдық, әлеуметтік, рухани жақтарына да үлкен зиян келтіреді. Бұл мақалада есірткінің жастардың болашағына тигізетін кері әсері, оның себептері, салдары, және онымен күресу шаралары туралы кеңінен қарастырылады.
Есірткі дегеніміз — бұл адамның орталық жүйке жүйесіне әсер ететін, психикалық және физикалық тәуелділік тудыратын зиянды заттар. Жастар есірткінің әсерінен өздерін ерекше сезініп, уақытша ләззат алуға тырысады, алайда бұл ләззаттың бағасы олардың денсаулығы мен болашағына үлкен зиян тигізеді. Есірткілердің түрлері көп, олардың ішінде марихуана, амфетаминдер, героин, кокаин, синтетикалық заттар сияқты әртүрлі химиялық қосылыстар бар, және олардың әрқайсысы адамның денесіне, миына және өмір сүру сапасына кері әсерін тигізеді. Есірткілердің физикалық денсаулыққа тигізетін зияны өте үлкен. Олар адамның орталық жүйке жүйесіне тікелей әсер етіп, оның дұрыс жұмыс істеуін бұзады. Бұл есірткіні тұтынушылардың когнитивті функциялары әлсіреп, ми жұмысы нашарлайды, шешім қабылдау қабілеті төмендейді, есте сақтау қабілеті әлсірейді. Есірткі заттарын ұзақ уақыт тұтынған жағдайда жүрек, бауыр, бүйрек сияқты маңызды органдарға үлкен зиян келіп, олардың қалыпты жұмысы бұзылады. Сонымен қатар, есірткі қолдану жастардың физикалық денсаулығына кері әсер етіп, түрлі қауіпті аурулардың пайда болуына себепші болады. Жұқпалы аурулар, әсіресе СПИД (ВИЧ) және гепатит сияқты аурулар есірткі қолданушылар арасында кеңінен таралады. Бұл аурулардың таралуы тек есірткі қолданушылардың ғана емес, қоғамның басқа мүшелерінің де денсаулығына қауіп төндіреді. Есірткілердің психикалық денсаулыққа тигізетін әсері де айтарлықтай ауыр. Жастардың психикасы есірткі әсерінен бұзылып, оларда тәуелділік қалыптасады. Тәуелділікке шалдыққан адамдар есірткісіз өмір сүре алмайды, олар үнемі есірткіні қолдануды қалайды, бұл олардың мінез-құлқына, психологиялық жағдайына кері әсер етеді. Психикалық тәуелділік адамның эмоционалдық тұрақтылығын бұзып, депрессия, үрей, агрессия сияқты күйзелістерге алып келеді. Есірткі қолданушыларда суицидтік ойлар пайда болып, өмірге деген қызығушылық жойылады. Олар әлеуметтік байланыстарынан айырылып, жақындарымен қарым-қатынасын жоғалтып, жалғыздыққа ұшырайды. Бұл жағдай жастардың болашағына балта шабады, себебі олар өмірлік мақсаттарынан айырылады, олардың қоғамға, отбасына, жұмысқа деген қызығушылықтары әлсірейді. Жастардың есірткіге тәуелді болып қалуына түрлі факторлар әсер етеді. Ең негізгі себептердің бірі — жастардың қызығушылығы және өз ортасында құрметке ие болу тілегі. Кейбір жастар достарының немесе замандастарының ықпалына еріп, есірткіні бір рет қана қолданып көруге тырысады, бірақ бұл тек бірінші қадам ғана, себебі есірткіге бір рет тәуелді болған адам оны қайта-қайта қолдануға ұмтылады. Тағы бір маңызды себеп — жастардың психологиялық мәселелері және өмірдегі қиындықтардан қашу әрекеті. Көптеген жастар стресстік жағдайларда немесе жеке өміріндегі қиындықтарды жеңуге тырысып, есірткіге жүгінеді. Олар есірткіні мәселелерін уақытша ұмыту құралы ретінде қабылдайды, бірақ бұл тек уақытша шешім, себебі есірткінің әсері өткен соң, олардың мәселелері бұрынғыдан да ауырлап, психикалық жағдайы одан сайын нашарлайды. Әлеуметтік ортаның да үлкен рөл ойнайтынын ескеру керек. Қарапайым жастар көбінесе нашар компаниялардың ықпалына түсіп, есірткі қолдануға мәжбүр болады. Сонымен қатар, отбасыдағы мәселелер, ата-аналардың назарсыз қалдыруы, экономикалық қиындықтар да жастардың есірткіге жүгінуіне әсер етеді. Есірткі қолданудың тек жеке адамға ғана емес, сонымен қатар бүкіл қоғамға да зиян келтіретінін ұмытпаған жөн. Жастардың есірткіге тәуелді болуы қоғам үшін үлкен қауіп төндіреді, себебі олар — елдің болашағы, еңбекке қабілетті халықтың негізі. Егер жастардың басым бөлігі есірткіге тәуелді болса, онда елдің экономикалық дамуы тежеледі, себебі есірткі қолданушылардың еңбекке қабілеттілігі төмендейді, олар тұрақты жұмыс істей алмайды. Сонымен қатар, есірткі қолдану жастар арасында қылмыстың артуына алып келеді. Есірткіге тәуелді адамдар көбінесе ақша табу мақсатында заңсыз әрекеттерге, ұрлық, тонау, нашақорлық заттарды тарату сияқты қылмыстарға барады. Бұл қоғамда қауіпсіздік деңгейін төмендетіп, азаматтардың өмір сүру сапасына теріс әсерін тигізеді. Есірткіге тәуелді жастар қоғамдағы моральдық құндылықтарды да бұзып, олардың өмірге деген көзқарасы өзгеріп, әлеуметтік нормалар мен қағидаларды сақтамайды. Есірткімен күрес — бұл қоғамның, мемлекеттің және әрбір азаматтың міндеті. Жастарды есірткіден қорғау үшін кешенді тәсілдер қолданылуы керек. Есірткіге қарсы күрес тек заңдарды күшейтумен шектелмей, сонымен қатар жастарды ақпараттандыру, білім беру, спорттық және мәдени шараларды ұйымдастыру сияқты алдын алу шараларын да қамтиды. Есірткімен күрестің ең тиімді жолдарының бірі — жастарды есірткінің зияны туралы ақпараттандыру және олардың санасын қалыптастыру. Мектептерде, колледждерде және университеттерде есірткіге қарсы дәрістер өткізу, ақпараттық кампаниялар ұйымдастыру арқылы жастарға есірткінің зияны, оның салдары туралы ақпарат беру қажет. Жастар есірткінің қандай қауіптерге алып келетінін, олардың денсаулыққа және өмір сапасына тигізетін зиянын түсінуі керек. Сонымен қатар, ата-аналар да бұл мәселеге назар аударуы тиіс. Ата-аналар өз балаларымен ашық сөйлесіп, олардың проблемаларын тыңдап, қиындықтарды жеңуге көмектесуі қажет. Жастардың есірткіге жүгінуінің бір себебі — олардың өз проблемаларын ешкіммен бөлісе алмауы. Сондықтан ата-аналар мен мұғалімдер балаларға сенімділік танытып, олармен үнемі қарым-қатынаста болуы маңызды. Жастарды есірткіден алшақтату үшін олардың бос уақыттарын тиімді өткізуге жағдай жасау қажет. Спорттық және мәдени шараларды ұйымдастыру, жастардың спорт секцияларына, шығармашылық үйірмелерге қатысуына қолдау көрсету арқылы оларды есірткіге тәуелді болудан қорғауға болады. Спорт және өнер жастарға өздерін дамытуға, өз әлеуеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, спорт арқылы олар өз күштерін дұрыс бағытқа бағыттап, салауатты өмір салтын ұстануға үйренеді. Мәдени шаралар мен жастар фестивальдері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға, өздерін көрсетуге мүмкіндік жасау да маңызды. Жастар өздерін пайдалы істермен айналыстырып, қоғамға пайдалы екенін сезінгенде, олар есірткіге деген қызығушылықтарын жоғалтады. Есірткімен күресте құқықтық шаралар да маңызды рөл атқарады. Есірткінің таралуын тоқтату үшін мемлекет есірткі саудасына және оны заңсыз тарататын адамдарға қарсы қатаң заңдар қабылдауы тиіс. Заңсыз есірткі тасымалдау мен таратуға қатысты қылмыстарға қатаң жазалар енгізу арқылы мемлекет бұл мәселенің алдын алу мүмкіндігіне ие болады. Сонымен қатар, құқық қорғау органдарының жұмысы да маңызды. Олар есірткінің заңсыз айналымын анықтап, оның жолын кесуге бағытталған операцияларды жүргізуі керек. Мектептерде, жастар мекемелерінде және қоғамдық орындарда есірткі заттарының таралуына қарсы қадағалау жұмыстары күшейтілуі тиіс. Есірткімен күресу тек бір елдің ғана емес, бүкіл әлемнің міндеті болып табылады. Есірткі саудасы халықаралық деңгейде жүзеге асырылатындықтан, мемлекеттер арасында ынтымақтастық орнату маңызды. Халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер есірткімен күрес бойынша бірлескен бағдарламаларды жүзеге асырып, ақпарат алмасу, шекаралар арқылы есірткі тасымалының алдын алу, заңсыз әрекеттерді анықтау сияқты шараларды жүзеге асырады. Осы орайда, елімізде Ішкі істер министрлігі есірткі қылмысына қарсы күресті қарқынды жүргізіп келеді. Мәселен, жуырда Шымкент қаласында есірткі жасырумен айналысқан бес жасөспірім ұсталды. Олар Түркістан облысының тұрғындары. Күдіктілер әр “закладка” үшін бір жарым мың теңгеден алған. Жағдайы жақсы отбасыдан шыққанына қарамастан, осындай қадамға барған. Ұстау барысында олардан “мефедронның” жүзден астам дозасы тәркіленді. Олар уақытша ұстау изоляторына қамалды. Соңғы аптада республика бойынша есірткі өткізудің 16 фактісі анықталды. Заңсыз айналымнан 10 кг синтетика тәркіленді. Есірткі қылмысы үшін қылмыстық жауапкершілік 16 жастан басталатынын, ескертеміз. Ата-аналарды балаларына мұқият болуға шақырамыз, – деді ІІМ есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл комитеті төрағасының орынбасары. Есірткі — жастардың болашағына балта шабатын қауіпті дерт. Ол тек жеке адамның денсаулығына ғана емес, сонымен қатар бүкіл қоғамның дамуына, оның экономикалық және әлеуметтік тұрақтылығына да зиян келтіреді. Жастар — елдің болашағы, сондықтан оларды есірткіден қорғау, олардың денсаулығын сақтау және толыққанды дамуына жағдай жасау — біздің басты міндетіміз. Жастарды есірткіден қорғау үшін кешенді шаралар қажет: ақпараттандыру, білім беру, спорт пен мәдени шараларды ұйымдастыру, құқықтық шараларды күшейту және халықаралық ынтымақтастық. Әрбір жасөспірімнің есірткісіз, бақытты және салауатты өмір сүріп, өз әлеуетін жүзеге асыруына мүмкіндік беру — қоғамның дамуының, елдің болашағының кепілі. Есірткімен күрес әрбір азаматтың, әрбір ата-ананың, мұғалімнің, мемлекеттің және халықаралық қоғамдастықтың ортақ міндеті. Тек осылай ғана біз жастарды есірткіден қорғап, олардың жарқын болашағын қамтамасыз ете аламыз.
