МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМА АЯСЫНДА 5 МЫҢҒА ЖУЫҚ ОТБАСЫ ЖЫЛ СОҢЫНА ДЕЙІН БАСПАНАМЕН ҚАМТЫЛАДЫ
Қазақстанда халықтың әлеуметтік әл-ауқатын арттыру мақсатында мемлекет түрлі әлеуметтік қолдау шараларын жүзеге асыруда. Бұл шаралар азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға, әлеуметтік теңсіздікті азайтуға және халықтың осал топтарын қорғауға бағытталған. Мемлекет әлеуметтік осал топтарға, оның ішінде көпбалалы отбасыларға, мүгедектігі бар адамдарға, зейнеткерлерге және аз қамтылған азаматтарға жәрдемақылар мен төлемдер тағайындайды. 2023 жылғы 1 шілдеден бастап мүгедектігі бар адамдарға, I топтағы мүгедектігі бар адамдарға күтім жасайтын тұлғаларға, сондай-ақ мүгедектігі бар баланы тәрбиелеп отырған ата-аналарға төленетін жәрдемақылардың мөлшері қосымша 14,5%-ға ұлғайтылды. АӘК жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен төмен отбасыларға беріледі. 2023 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша 113,6 мың отбасындағы 595,7 мың адамға 52,4 млрд теңгеге АӘК тағайындалды. Сонымен қатар, 97,5 мың отбасындағы 186,1 мың балаға қосымша төлемдер тағайындалды.
Жұмыссыздық деңгейін төмендету және халықты тұрақты жұмыспен қамту мақсатында мемлекет «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруда. Бұл бағдарлама аясында кәсіптік оқыту, қайта даярлау, әлеуметтік жұмыс орындарын құру және жастар практикасы сияқты шаралар қарастырылған. 2023 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша жұмыспен қамту органдарында жұмыссыз ретінде ресми түрде 261,8 мың адам тіркелді. Әлеуметтік осал топтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін мемлекет «Нұрлы жер» бағдарламасын іске асыруда. Бұл бағдарлама аясында қолжетімді тұрғын үй салу, ипотекалық несиелеу шарттарын жеңілдету және жалға берілетін тұрғын үйлерді көбейту шаралары қарастырылған. Мемлекет міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін енгізу арқылы халыққа сапалы медициналық қызметтерді қолжетімді етуді көздейді. Бұл жүйе арқылы азаматтар тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін және сақтандыру пакеті шеңберінде қосымша қызметтерді ала алады. Әлеуметтік осал топтардан шыққан балаларға білім беру гранттары, стипендиялар және жатақханаларда орындар беру арқылы қолдау көрсетіледі. Сонымен қатар, ауылдық жерлердегі мектептерді материалдық-техникалық жабдықтау және мұғалімдердің біліктілігін арттыру шаралары жүзеге асырылуда. Бұл шаралар Қазақстанда әлеуметтік қолдауды күшейтуге және халықтың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған. Мемлекет әлеуметтік саясатты жетілдіру арқылы азаматтардың әл-ауқатын жақсартуды көздейді. Жалпы Қазақстанда тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында мемлекет бірнеше бағдарламалар мен шараларды жүзеге асыруда. Бұл бастамалар халықтың әртүрлі топтарына баспана алуды жеңілдетуге бағытталған. «Нұрлы жер» бағдарламасы тұрғын үй құрылысын қолдаудың жаңа тетіктерін біріктіреді. Бағдарлама аясында көппәтерлі үйлер құрылысы мен жеке тұрғын үй құрылысын дамыту арқылы халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету көзделген. Ипотека бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 5%-ды құрайды, бастапқы жарна 20%-дан басталады, ал несие мерзімі 25 жылға дейін. «Бақытты отбасы» бағдарламасы көпбалалы, толық емес отбасылар және мүгедек балалары бар отбасыларға арналған. Қатысушылар тұрғын үй сатып алу үшін жылдық 2% мөлшерлемемен, 10% бастапқы жарнамен, 20 жылға дейінгі мерзімге жеңілдетілген несие ала алады. Бағдарламаға қатысу үшін отбасының әрбір мүшесіне шаққандағы табыс ең төменгі күнкөріс деңгейінің екі еселенген шамасынан аспауы тиіс. «7-20-25» бағдарламасы бойынша тұрғын үй сатып алу үшін жылдық 7% мөлшерлемемен, 20% бастапқы жарнамен, 25 жылға дейінгі мерзімге ипотекалық несие беріледі. Бағдарламаға Қазақстан Республикасының азаматтары қатыса алады. Еліміздің бірқатар өңірінде жастарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жергілікті бюджет есебінен 5% жеңілдікпен кредит беру бағдарламалары іске асырылуда. Мысалы, Алматы және Астана қалаларында, сондай-ақ Қарағанды, Жамбыл, Қостанай, Атырау, Алматы, Ақтөбе, Ұлытау, Жетісу, Абай облыстарында жастар бағдарламалары жүзеге асырылып жатыр. «Әскери өнім» бағдарламасы тұрғын үйді сатып алу үшін тұрғын үй төлемдерін пайдалана отырып, әскери қызметкерлерге жеңілдігі бар несие беру мүмкіндігін ұсынады. Пайыздық мөлшерлеме 6%-дан 8%-ға дейін, бастапқы жарна 15%-дан басталады, ал несие мерзімі 8 жылға дейін. Бұл бағдарламалар халықтың әртүрлі топтарына баспана алуды жеңілдетуге бағытталған. Әрбір бағдарламаның өз талаптары мен шарттары бар, сондықтан қатысуға ниет білдірген азаматтар толық ақпарат алу үшін тиісті мекемелерге жүгінгені жөн. Бұл тұрғыдан келгенде Шымкент қаласы бойынша тұрғын үй алу тізімінде 51 140 азамат тіркелген, оның ішінде жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар санаты бойынша – 1 803, көпбалалы отбасылар 15 449, халықтың әлеуметтік жағынан осал тобы – 17 823, мемлекеттік қызметшілер, бюджеттік ұйым және әскери қызметшілер – 16 042, жалғыз тұрғын үйі апатты жағдайда деп танылған азаматтар- 24. 2024 жылы Шымкент қаласы бойынша мемлекеттік бағдарлама аясында жыл соңына дейін 4574 отбасы пәтермен қамтылатын болады. Ағымдағы жылдың соңына дейін тұрғын үй кезегінде тіркелген азаматтарға арендалық сатып алу құқығынсыз 1 000 азаматқа (жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар – 200, көпбалалы отбасылар – 351, халықтың осал топтары – 449) арендалық пәтер берілуі жоспарланған. Оның ішінде, бүгінгі таңда 251 пәтер (жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар – 91, көпбалалы отбасылар – 48, халықтың әлеуметтік жағынан осал топтары – 112) пайдалануға берілді. 2023 жылдан өтпелі болған 280 пәтер биыл қоныстандырылды. Сондай ақ, 35 жасқа дейінгі жұмыс істейтін жас 900 арендалық баспанаға қол жеткізеді. Бұдан бөлек, Мемлекеттік бағдарламалар бойынша «2-10-20» және «5-10-20» бағыттары аясында жеңілдетілген несиелік негізде ағымдағы жылға жоспарланған 2274 пәтердің ішінде 432 пәтерге келісім-шарттар түзіліп, азаматтарға қолданысқа табысталды. Сонымен қатар, 2023 жылдан өтпелі болған жалпы 1041 пәтер азаматтар арасында 2024 жылы үлестірілді. Осылайша, несиелік бағытта жалпы 1473 пәтер берілді. Биылғы жылға Қамқор өңірлік бағдарламасына жергілікті бюджеттен 5 млрд теңге және «Отбасы банк» АҚ-нан 3 млрд теңге жалпы 8 млрд теңге бөлініп, ағымдағы жылы 400-ден кем емес отбасыны несиелендіру көзделуде. Несиенің ең жоғары мөлшерлемесі 20 млн. теңгеге дейін, пайыздық мөлшерлеме – 6%, бастапқы жарна 10%-дан кем емес, несиенің максималды мерзімі 25 жылға дейін.Тұрғын үйді бастапқы және екінші нарықтан алуға мүмкіндігі қаралған. Қазіргі таңда, «Қамқор» өңірлік бағдарламасына өтінімдерді қабылдау Otbasybank.kz жылжымайтын мүлік порталында 2024 жылдың 30 қыркүйек сағат 16:00 бастап – 2024 жылдың 28 қарашасы сағат 18:00 дейін жалғасуда. Түгендеу жұмыстары нәтижесінде тұрғын үй кезегінен 6 972 азамат есептен шығарылды. Мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілетін тұрғын үйдің жалдау шартының талаптарының сақталуы міндетті. Осы орайда, 2023 жылы 2000-нан астам пәтер тексеріліп 68 отбасы тұрғынжайды мақсатсыз пайдаланып отырғандығы анықталса, 2024 жылы 1000 жуық пәтер тексеріліп 30 отбасының тұрғынжайды үшінші тұлғаларға жалға берілгендігі анықталды. Нәтижесінде басқарма тарапынан тиісті актілер толтырып хабарлама хаттар жолданып, тұрғындар тарапынан ескертулер назарға алынып, түзетілді. Мониторинг барысында 2023 жылы мақсатсыз пайдаланылған 2 пәтер басқарма тарыпынан, 7 пәтер азаматтардың өз еркімен қайтарылса, 2024 жылы 25 пәтер өз еркімен мемлекет қорына кері қайтырылды. Тексеру жұмыстары барысында тұрғынжайдың үшінші тұлғалардың пайдалануына беру фактісі анықталған жағдайда тиісті актілер толтырылып, жалдау шартының талаптары орындалмай отырғандығы және орын алған жағдай қайталанатын болса келісімшартты біржақты бұзу мәселесі қаралатындығы ескертілген хабарлама хат жолданатын болады. Шымкент қаласында әлеуметтік қорғау саласында ауқымды бастамалар көтеріліп, сәтті жүзеге асып келеді. Бүгінде қалада мемлекеттік бағдарламалар арқылы кәсіп бастауға болатыны кеңінен түсіндіріліп жатыр. Жұмыспен қамту шаралары да қарқын алып келеді. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау тетіктері де қарастырылған. Саладағы қызметтер цифрлық жүйеге еніп, қызмет көрсету қолжетімді бола түсуде. Мұның баршасы бұқараның мемлекеттің қызметтерді алу процесін жеңілдетеді. Осы орайда, жуырда өткен аппарат мәжілісінде аталған саладағы жұмыс барысы сараланды. Тарқатсақ, Шымкент қаласының әкімі Ғабит Сыздықбековтің төрағалығымен өткен аппараттық мәжілісте бірқатар маңызды мәселелер қаралды. Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасының басшысы Жанат Өтебаева отбасының цифрлық картасын қалыптастырудың ағымдағы мәселелері туралы баяндады. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауында Отбасының цифрлық картасы және Әлеуметтік әмиян сияқты тәсілдерді енгізу туралы айтылды. ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі тарапынан арнайы «Отбасының цифрлық картасы» дерекқоры әзірленген. Аталған дерекқорда отбасылардың әлеуметтік жағдайын 5 санатқа бөлген. Атап айтқанда, А санатындағы – әлеуметтік жағдайы жақсы 3,9%, В санатындағы — әлеуметтік жағдайы қанағаттанарлық 39,5%, С санатындағы әлеуметтік жағдайы төмен 32,3%, Д санатындағы — әлеуметтік жағдайы дағдарыс 20,6%, Е санатындағы — әлеуметтік жағдайы мүшкіл 3,7%. Министрліктің тапсырмасына сәйкес, 2025 жылға дейін Д және Е санатындағы азаматтардың үлесін 5 пайызға төмендету немесе Шымкент қаласы бойынша 79 850 отбасыға жеткізу жоспарлаған. Отбасылық цифрлық картаның мақсаты – халықтың өмір сүру сапасын жақсарту, әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларға мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру.
