ЕРЕКШЕ ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР АЗАМАТТАР ЖАСАҒАН ҚОЛӨНЕР ТУЫНДЫЛАРЫ КӨПШІЛІКТІҢ НАЗАРЫНА ҰСЫНЫЛДЫ
Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау әлеуметтік саясаттың маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Қазіргі уақытта елде осы санаттағы азаматтардың өмір сүру деңгейін жақсарту, еңбекпен қамту, білім беру және инклюзивті орта құруға бағытталған бірнеше бағдарламалар мен заңнамалық шаралар жүзеге асырылуда. Бұл қадамдар мүмкіндігі шектеулі жандардың қоғамға толыққанды араласуына мүмкіндік береді. Мемлекет мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қолдау көрсету үшін «Қамқорлық» бағдарламасын іске асырды. Бұл бағдарлама әлеуметтік қызметтерді дамытып, осы азаматтардың өмір сапасын жақсартуға бағытталған. Бағдарлама аясында арнайы әлеуметтік көмек көрсетіліп, оңалту орталықтары ашылуда. Мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін арнайы жәрдемақылар мен әлеуметтік төлемдер қарастырылған. Олар медициналық қажеттіліктеріне, оңалту шараларына және тұрмыстық қажеттіліктеріне жұмсалуы мүмкін. Әлеуметтік жәрдемақылар азаматтардың экономикалық жағдайын жеңілдетіп, олардың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге бағытталған.
Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған «Нұрлы жүрек» орталықтары ашылып, оларды білім беру, психологиялық қолдау және әлеуметтік қызметтермен қамтамасыз етеді. Бұл орталықтар инклюзивті білім беру жүйесін қолдап, балалардың әлеуметке бейімделуіне көмек көрсетеді. Қазақстанда инклюзивті білім беру жүйесі енгізіліп, мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беру мекемелеріне баруы үшін жағдай жасалып отыр. Арнайы мектептер мен орталықтарда да балаларға білім беру сапасын арттыру үшін инклюзивті оқыту бағдарламалары әзірленуде. Денсаулығына байланысты мектепке бара алмайтын балалар үшін қашықтықтан білім алу мүмкіндігі қарастырылған. Бұл олардың сапалы білім алып, дамуына жағдай жасайды. Қашықтықтан оқыту жүйесі балалардың білімге қолжетімділігін қамтамасыз етеді. Инклюзивті білім беру бағдарламаларын жүзеге асыру үшін арнайы дайындықтан өткен педагогтар мен психологтар қажет. Осы мақсатта Қазақстанда педагог мамандарды инклюзивті оқыту әдістеріне бейімдеу курстары жүргізіліп, оларды кәсіби тұрғыда қолдауға назар аударылуда. Елімізде мүмкіндігі шектеулі азаматтарды жұмысқа орналастыру бойынша арнайы бағдарламалар қабылданды. Әлеуметтік қызмет көрсету мекемелері арқылы жұмыссыз азаматтарға кәсіптік оқыту және жаңа дағдыларды игеру курстары ұсынылады. Жеке кәсіпкерлерге де мүмкіндігі шектеулі азаматтарды жұмысқа қабылдаған жағдайда салықтық жеңілдіктер қарастырылған. Қазақстанда арнайы кәсіптік оңалту орталықтары жұмыс істейді. Бұл орталықтарда азаматтар өздерінің мүмкіндіктеріне сай мамандықтар игеріп, жаңа кәсіптерді үйренуге мүмкіндік алады. Сонымен қатар, бизнес ашуға және кәсіпкерлік дағдыларды дамытуға арналған оқыту бағдарламалары бар. Цифрлық технологиялардың дамуы еңбек нарығындағы мүмкіндіктерді кеңейтіп, мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін үйден шықпай-ақ жұмыс істеуге жағдай жасады. Бұл шешім олардың қоғамдағы рөлін арттырып, еңбекпен қамтылу деңгейін көтереді. Қалалар мен елді мекендерде қоғамдық орындарды, көшелерді және ғимараттарды мүмкіндігі шектеулі адамдарға ыңғайлы етіп бейімдеу жұмыстары жүргізілуде. Арнайы пандустар, лифттер және қозғалысты жеңілдететін белгілер орнату арқылы олардың қалада еркін қозғалуына жағдай жасалуда. Қоғамдық көліктерде мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған орындар қарастырылған. Сонымен қатар, автобустар мен басқа да көліктерде арнайы көтергіш құралдар орнатылып, олардың қала ішінде еркін қозғалуына мүмкіндік берілді. Қоғамдық орындарда мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған арнайы санитарлық тораптар орнатылып, олардың күнделікті өмірінде ыңғайлылық қамтамасыз етілуде. Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтарын қорғау және оларды қолдау бойынша ақпараттық кампаниялар ұйымдастырылуда. Бұл қоғамның санасын оятып, олардың мұқтаждықтарына түсіністікпен қарауға көмектеседі. Елде мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін онлайн және офлайн ақпараттық қызметтер жұмыс істейді. Әлеуметтік желілер мен арнайы сайттарда олардың құқықтары мен мүмкіндіктері туралы ақпарат беріліп, қолдау көрсету бойынша байланыс орталықтары жұмыс жасайды. Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін театрлар, мұражайлар және мәдени шаралар тегін немесе жеңілдетілген бағамен ұсынылады. Бұл олардың қоғам өміріне белсенді араласуына мүмкіндік береді. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау саласында атқарылып жатқан жұмыстар олардың өмір сүру сапасын арттыруға, қоғамға интеграциялануға және олардың құқықтарын қорғауға бағытталған. Мемлекеттік бағдарламалар, инклюзивті білім беру, еңбекпен қамту шаралары, инфрақұрылымды бейімдеу және ақпараттық қолдау қоғамдағы тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге үлкен септігін тигізуде. Болашақта бұл қадамдар мүмкіндігі шектеулі азаматтардың әлеуметтік жағдайын жақсартып, толыққанды қоғам мүшесі ретінде өмір сүруіне жол ашады. Қазан айының соңғы жексенбісі – елімізде әлеуметтік сала қызметкерлері күні ретінде атап өтіледі. Осы айтулы күнге орай, Шымкент қаласының Арбат алаңында Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасының ұйымдастыруымен мүгедектігі бар азаматтардың қолымен жасалған қолөнер бұйымдарының ерекше көрмесі өтті. Көрмеде арнаулы әлеуметтік қызмет алушылар – мүгедектігі бар қарттар мен балалардың әлеуметтік қызметкерлермен бірлесіп жасаған туындылары қойылды. Түрлі-түсті, қарапайым заттардан жасалған, ерекше қолөнер бұйымдары көрмеге келген көпшіліктің көзін қызықтырды. Қала тұрғындары кілемдер, қолдан жасалған әшекей бұйымдар, ағаш пен керамикалық ыдыстар, күміс пен тастан жасалған заманауи әшекейлер және ойыншықтарды тамашалап, үлкен қызығушылық танытты. «Әлеуметтік қызметкер болу – жай ғана кәсіп емес, ол адам жанына үңіле алатын, жүрегі мейірімге толы жандардың мамандығы. Олар қарттарға қолдау көрсетіп, ерекше жандарға қамқорлық жасайтын бағасы өлшеусіз көмекшілер. Қазан айының соңғы жексенбісі әлеуметтік қызметкерлер күні ретінде аталып өтеді. Осы мерекені жоғары деңгейде атап өту мақсатында бүгінгі шараны ұйымдастырып отырмыз. Қалада 17 орталық бар, сол орталықтардағы қызмет алушыларымыздың еңбектерін қала тұрғындарына таныстыруды жөн көрдік» – деді басқарма басшысы Жанат Өтебаева. Қазіргі таңда Шымкент қаласында 17 әлеуметтік қызмет көрсету орталығында 2000-ға жуық әлеуметтік қызметкер жұмыс істейді. Олар ерекше қажеттіліктері бар азаматтарға денсаулығын қалпына келтіруге, еңбекке бейімделуге және бос уақытын тиімді өткізуге мүмкіндік береді. Шымкенттегі әлеуметтік орталықтардың жұмысы бүгінде басқа өңірлерге үлгі болуда. Айта кетейік, Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған әлеуметтік орталықтар – әлеуметтік қорғау жүйесінің маңызды компоненті болып табылады. Бұл орталықтар мүмкіндігі шектеулі жандардың өмір сапасын жақсарту, қоғамға интеграциялануына және әлеуметтік қолдау көрсетуге бағытталған. Олардың мақсаты – мұндай азаматтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, кәсіби дағдыларын дамыту, әлеуметтік бейімделуіне қолдау көрсету және тең мүмкіндіктермен қамтамасыз ету. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған орталықтарда оңалту шаралары мен психологиялық қолдау қызметтері ұсынылады. Бұл қызметтер әлеуметтік интеграция мен жеке тұлғалық даму үшін маңызды болып табылады. Орталықтарда психотерапевт, логопед, физиотерапевт секілді мамандар жұмыс істейді. Орталықтарда мүмкіндігі шектеулі азаматтарға кәсіптік білім мен дағдыларды игеру үшін арнайы бағдарламалар ұйымдастырылады. Оқу курстары, шеберлік сыныптары мен практикалық сабақтар арқылы азаматтар жаңа мамандықтар алып, еңбек нарығына дайындалады. Бұл оларға өз өмірін жақсартуға мүмкіндік береді. Орталықтар мүмкіндігі шектеулі азаматтарға әлеуметтік қызметтер көрсетеді. Мұндай қызметтерге әлеуметтік-экономикалық ақпарат, құқықтық көмек, қаржылық қолдау, медициналық қызметтер мен тұрмыстық көмек көрсету кіреді. Азаматтарға қажетті ақпарат пен ресурстарды ұсынып, олардың қоғамдағы рөлін арттыруға ықпал етеді. Мүмкіндігі шектеулі жандардың орталықтарда қоғаммен араласуына мүмкіндік жасау – әлеуметтік орталықтардың маңызды міндеті. Мұндай орталықтарда тұрғындардың қарым-қатынас жасауына, серіктестік орнатуына, мәдени іс-шараларға қатысуына жағдай жасалады. Бұл азаматтардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, достық қарым-қатынастар орнатуға көмектеседі. Күндізгі орталықтар – мүмкіндігі шектеулі азаматтарға күндізгі уақыт ішінде қызмет көрсететін мекемелер. Мұнда азаматтар кәсіби дағдыларын үйренеді, әлеуметтік қолдау алады, мәдени және спорттық шараларға қатысады. Орталықтарда азаматтардың қажеттіліктеріне сәйкес қызметтер ұсынылады. Оңалту орталықтары дене мүмкіндіктерін қалпына келтіруге, кәсіби бағдарлауға, психологиялық қолдауға және әлеуметтік реабилитацияға бағытталған. Мұндай орталықтарда мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін медициналық қызметтер мен реабилитациялық бағдарламалар ұйымдастырылады. Кәсіптік даярлау орталықтары мүмкіндігі шектеулі азаматтарға кәсіби білім беруге бағытталған. Мұнда арнайы мамандар даярлау бағдарламалары жүргізіледі. Азаматтар өз қабілеттеріне сәйкес мамандықтар алып, еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болуы үшін білім алады. Мобильді әлеуметтік қызметтер мүмкіндігі шектеулі азаматтарға олардың тұрғылықты жерінде әлеуметтік қолдау көрсету үшін ұйымдастырылады. Мобильді топтар үйден шықпайтын азаматтарға медициналық, психологиялық, құқықтық көмек көрсету мақсатында оларды жеке барып қызмет көрсетеді. Әлеуметтік орталықтар мүмкіндігі шектеулі азаматтардың қоғамға интеграциялануына ықпал етеді. Олар қоғамда тең құқықтарды қамтамасыз ету, стереотиптермен күресу және мүмкіндігі шектеулі жандардың өмір сүру деңгейін көтеру бойынша жұмыстар жүргізеді. Орталықтар мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтарын қорғау, әлеуметтік мәселелерді шешу және мемлекет тарапынан қолдау алу үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді. Олардың құқықтарын қорғау мақсатында әртүрлі қоғамдық шаралар, акциялар мен науқандар ұйымдастырылады. Әлеуметтік орталықтар қоғамда мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтары мен мүмкіндіктері туралы ақпарат таратуды қамтамасыз етеді. Олар жастар мен балалар арасында мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Қазақстандағы мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған әлеуметтік орталықтар – олардың өмір сапасын жақсарту, әлеуметтік интеграциялау және кәсіби дамыту үшін маңызды мекемелер. Орталықтар арқылы азаматтар қоғамда белсенді рөл атқарып, тең құқықтарды қамтамасыз етуге мүмкіндік алады. Болашақта әлеуметтік орталықтардың қызметін кеңейту, жаңа бағдарламаларды енгізу және ресурстарды арттыру мүмкіндігі шектеулі жандардың қоғамда өз орындарын табуына және әлеуметке бейімделуіне септігін тигізеді.
