ЖАТЫР МОЙНЫ ОБЫРЫНЫҢ АЛДЫНА АЛУ МАҚСАТЫНДА ЖАППАЙ ВАКЦИНАЦИЯЛАУ ЖҮРУДЕ
Жатыр мойны обыры — бұл әйелдердің жыныс мүшелерінде кездесетін қауіпті ісіктің бір түрі, ол жатырдың мойнына әсер етеді. Бұл обырдың даму себебі көп жағдайда адам папилломасы вирусымен байланысты. Жатыр мойны обыры — әлемдегі әйелдер арасында кең таралған онкологиялық аурулардың бірі, ол ерте кезеңде анықталған жағдайда емделуі мүмкін, бірақ кеш анықталған жағдайда оның салдары өте ауыр болуы мүмкін. Жатыр мойны обырының негізгі себебі — адам папилломасы вирусы немесе HPV. HPV жыныстық жолмен берілетін инфекция және бұл вирус көптеген әйелдердің ағзасына түседі. HPV-дың 100-ден астам түрі бар, бірақ олардың бірнешеуі ғана жатыр мойны обырына алып келеді. HPV-мен инфекцияланған әйелдердің көпшілігінде вирус өздігінен жойылады, бірақ кейбір жағдайларда вирус жатыр мойны жасушаларында өзгерістер тудырып, қатерлі ісікке алып келеді.
Жатыр мойны обырының дамуында бірнеше қауіп факторлары бар. Ерте жастан бастап жыныстық қатынасқа түсу HPV инфекциясын жұқтыру ықтималдығын арттырады, бұл өз кезегінде жатыр мойны обырының дамуына әкелуі мүмкін. Көп жыныстық серіктестердің болуы HPV жұқтыру мүмкіндігін арттырады, бұл жатыр мойны обырының даму қаупін арттырады. Темекі шегу әйелдер ағзасының иммундық жүйесін әлсіретіп, HPV инфекциясынан қорғану қабілетін төмендетеді. Сонымен қатар, темекі құрамындағы зиянды заттар жатыр мойны жасушаларының өзгеруіне ықпал етеді. Иммундық жүйенің әлсіреуі әйелдердің HPV инфекциясына қарсы тұру қабілетін төмендетеді. Иммундық жүйесі әлсіреген адамдарда жатыр мойны обырының даму қаупі жоғары болады. Егер жақын туыстарда жатыр мойны обыры анықталған болса, онда бұл аурудың дамуының тұқым қуалаушылық мүмкіндігі артады. Жатыр мойны обырының алғашқы кезеңдерінде айқын белгілер байқалмауы мүмкін, бұл оның ерте анықталуын қиындатады. Жатыр мойны обырының ерте анықталуы оның емделу мүмкіндігін айтарлықтай арттырады. Сондықтан скрининг және ерте диагностика жатыр мойны обырының алдын алу мен емдеуде маңызды рөл атқарады. Жатыр мойны обырын анықтау үшін келесі диагностикалық әдістер қолданылады. Пап-тест — бұл жатыр мойнынан алынған жасушаларды зерттеу арқылы қатерлі өзгерістерді анықтауға мүмкіндік беретін скринингтік тест. Пап-тест жатыр мойны обырының алдын алу мақсатында жасалады және әйелдердің денсаулығын бақылауда маңызды рөл атқарады. Адам папилломасы вирусын анықтау үшін арнайы тест өткізіледі. Бұл тест арқылы жатыр мойнында HPV инфекциясының бар-жоқтығы анықталады, бұл жатыр мойны обырының даму қаупін бағалауға мүмкіндік береді. Жатыр мойны обырының емделуі оның қай кезеңінде анықталғанына және аурудың таралу деңгейіне байланысты болады. Емдеу әдістері әртүрлі және оларды дәрігер науқастың жағдайына қарай таңдайды. Жатыр мойны обырын емдеудің негізгі әдістері бірнешеу. Жатыр мойны обырының ерте кезеңінде қатерлі ісікті хирургиялық жолмен алып тастау тиімді әдіс болып табылады. Хирургиялық операциялар арқылы жатыр мойнының зақымданған бөлігін немесе жатырды толықтай алып тастау мүмкін. Радиациялық терапия қатерлі ісік жасушаларын жою мақсатында радиацияны қолдану әдісі. Бұл әдіс обырдың таралуын тоқтату үшін және оны жою үшін қолданылады. Химиотерапия — бұл ісік жасушаларын химиялық препараттар арқылы жою әдісі. Бұл әдіс көбінесе радиациялық терапиямен бірге қолданылады және ісік жасушаларының таралуын тоқтатуға көмектеседі. Иммунотерапия адамның иммундық жүйесін күшейтіп, ісік жасушаларына қарсы күресуге көмектесетін әдіс болып табылады. Бұл әдіс жаңадан дамып келе жатқан, бірақ тиімділігі жоғары емдеу түрлерінің бірі болып саналады. Жатыр мойны обырының алдын алу — бұл оның дамуын болдырмаудың ең тиімді жолы. Алдын алу шаралары HPV инфекциясынан сақтануға, денсаулықты күтуге және скринингтен уақытылы өтуге бағытталған. Жатыр мойны обырының алдын алу және оның қауіптілігі туралы халықты ақпараттандыру да маңызды рөл атқарады. Әйелдер арасында бұл дерт туралы ақпараттың жеткіліксіздігі оның ерте анықталмауына, тиісінше емдеу мүмкіндігінің азаюына алып келуі мүмкін. Сондықтан жатыр мойны обыры туралы ақпаратты кеңінен тарату, скринингке қатысудың маңыздылығын түсіндіру және HPV вакцинациясы туралы хабардар ету шаралары қажет. Мектептерде, университеттерде, жұмыс орындарында жатыр мойны обыры туралы дәрістер өткізу, арнайы тренингтер ұйымдастыру арқылы әйелдерді өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауға шақыру керек. Сонымен қатар, әлеуметтік желілер мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жатыр мойны обырының белгілері, скринингтің маңызы және вакцинация туралы ақпараттарды тарату да қоғамды ақпараттандырудың тиімді әдісі болып табылады. Жатыр мойны обыры — бұл әйелдер арасында кең таралған қауіпті дерт, бірақ оның алдын алу және ерте кезеңде анықтау арқылы емдеуге болатын ауру. Жатыр мойны обырының басты себебі — адам папилломасы вирусы (HPV), сондықтан HPV инфекциясынан сақтану және скринингтен өту маңызды. Жатыр мойны обырын ерте анықтау оның толық емделу мүмкіндігін айтарлықтай арттырады, сондықтан әйелдер өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, скринингтен уақытылы өтуі қажет. HPV-ға қарсы вакцинация, скринингтік тексерулер, қауіпсіз жыныстық қатынас ережелерін сақтау және темекіден бас тарту арқылы жатыр мойны обырының дамуын болдырмауға болады. Сонымен қатар, қоғамда жатыр мойны обыры туралы ақпараттандыру жұмыстарының маңызы зор. Әрбір әйел өз денсаулығын қорғау үшін бұл ауру туралы жеткілікті ақпарат алуы және алдын алу шараларын сақтау қажет. Бұл бағыттағы шараларды жүзеге асыру арқылы жатыр мойны обырының таралуын азайтып, әйелдердің өмір сапасын арттыруға болады. Осы орайда, қазан айының басынан бастап Қазақстанда жатыр мойны обырының негізгі себебі болып саналатын адам папилломавирусына (АПВ) қарсы қыздарды жаппай вакцинациялау басталған еді. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, қазіргі уақытта ел бойынша 57 мыңнан астам қыз бала АПВ-ға қарсы вакцина алған. Соның ішінде Шымкентте 5,3 мың қыз бала екпені қабылдаған. Денсаулық сақтау министрлігі бір айдағы статистиканы жоғары көрсеткіш ретінде бағалап отыр. Алайда, елімізде жатыр мойны обырынан болатын қайғылы оқиғаны азайту үшін, әлі де ауыл-аймақтарда хабарландыру жұмыстарын тоқтатпау керек. Осы ретте, министрлік өкілдері мектептер мен денсаулық мекемелерінде түсіндірме жұмыстарын тұрақты түрде жүргізуді қолға алған. Соның бірі №52 мектеп-лицейінде өтті. Ал АПВ-шырышты қабықтар мен теріні зақымдайтын вирустардың ең көп тараған топтарының бірі. Вирус қауіпті, өйткені ол тез таралып, жасушалардың қатерлі ісігінің қоздырғышына айналады және қатерлі ісіктің дамуы нәтижесінде инфекция жиі симптомсыз өтеді. Жатыр мойны обыры — онкологиялық ауру және жыл сайын әйелдердің қатерлі ісіктен қайтыс болуының 7,5% себебі болып табылады. Осыған орай Шымкентте №52 мектеп-лицейінде өткізіліп жатқан жиын тек пікір алмасу форматында ғана емес, тәжірбие алмасу бойынша да ұйымдастырылған. Білікті мамандар дәрігерлермен кездесіп, ашық сабақ өтті. Бұған дейін алыс-жақын шетелдерден келген қонақтардың презентациялары таныстырылып, жалпы жұмыс барысы көрсетілді. Ал, Тәжікстан республикасынан келген делегация Қазақстанда АПВ-ға қарсы вакцинациялауды өз көздерімен көріп, мамандармен кездесті. Айту кету керек, бұл іс-шара Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының қолдауымен ҚР ДСМ-нің АПВ-ға қарсы вакцинациялауды енгізу жөніндегі жұмыс тобының бастамасымен жүзеге асырылуда. Айта кететін жайт, адам папилломавирусына қарсы вакцинада әуелі ата-ананың келісімі қажет. Ал жиындардың басым көпшілігіне ата-аналардың қатысуымен өтеді. Айта кету керек, ата-аналардың қалауымен екпені тіркелген емханаларда да алуға болады. Денсаулық сақтау министрлігінің мамандары АПВ-ға қарсы вакцинация жатыр мойны және басқа да онкологиялық аурулардың тиімді алдын алу шарасы екенін айтты.
