241 АЛИМЕНТ ТӨЛЕУШІНІ ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРЫП, АЛИМЕНТТІ ЖАЛАҚАЛАРЫНАН ӨНДІРУГЕ МҮМКІНДІК ЖАСАЛДЫ

Қазіргі таңда Шымкент қаласы бойынша 141 жеке және 9 мемлекеттік сот орындаушы қызметтерін атқаруда. 2023 жылдың 6 айында Сот орындаушыларында болған 444 360 атқарушылық құжат бойынша өндірілуге жататын сомманың көлемі 2 трил. 212 млрд. теңгеден асып отыр. Оның ішінде 142 433 өндіріс 907 млрд. теңгеден астам сомаға аяқталған, 78 457-нің талаптары нақты орындалып, 7,2 млрд. теңгеден астам өндірілді. Заңнамада мемлекеттік және жеке сот орындаушыларының құзыреттері нақты белгіленгендіктен, өндірістердің басым бөлігі, яғни 99% — жеке сот орындаушыларының орындауына түскен. Заңсыз салынған құрылыстарды бұзу, үйден (жайдан) мәжбүрлеп шығару, басқа да мүліктік емес сипаттағы жалпы 2 654 атқару құжаты орындауда болып, 1 139 бойынша өндірістер аяқталған, қалдықта 1 515 құжат орындалуға жатады. Алимент өндіру санаттағы өндірістердің әлеуметтік маңыздылығы жоғары. Жыл басынан алимент өндіру талаптары бойынша сот орындаушыларда 14 685 іс орындауда болып, оның 2 032-сі бойынша өндірістер аяқталған болса, 12 653 құжат қалған. Айта кетерлігі, осы санаттағы істермен айналысатын 6 жеке сот орындаушыларынан құралған арнайы кеңсе ашылған. Алименттік өндірістердің көбісі қазіргі таңда осы кеңседе жүргізілуде. Орындау барысындағы істердің ішінен 50%, яғни, 5 864 құжат бойынша алимент борышкерлердің айлық жалақысынан ұсталып жатыр. Үш айдан асатын мерзім ішінде өндірілмей жатқан 543 «проблемалы» алименттік өндіріс бар. Олар бойынша жалпы 801 321 622 теңгеге қарыз қалыптасқан. Осы төлемдердің ұзақ мерзімде өндірілмеуінің негізгі себептерінің бірі – борышкердің тұрғылықты мекен жайының анықталмауы, яғни, борышкерлердің іздеуде болуы. Сот орындаушылардың қаулыларына сәйкес, 531 алимент борышкеріне қатысты іздеу жарияланып, істер уақытша тоқатылған. Жалпы 159 алимент төлеуші борышкер әкімшілік жауапкершілікке тартылған. Ооның ішінде 84 азамат алимент төлеу міндеттерін орындамаған, 32 борышкер 5 тәулікке дейін қамаққа алынған болса, 52 борышкерге 5 АЕК мөлшерінде, яғни 17 250 теңге айппұл салынды.

Сот орындаушылары мен жұмыспен қамту орталығының бірлескен шаралары нәтижесінде 241 алимент төлеуші жұмысқа орналастырылып, алиментті жалақаларынан өндіруге мүмкіндік пайда болған. Өкінішке орай, кейбір азаматтар ұсынылған жұмысқа тұрмай, алиментті төлеуден жалтаруды жалғастырған фактілері де орын алған. Осы орайда, сот орындаушыларының өндіріп алушылардың өтініштерімен полиция органдарына жолдаған материалдары бойынша жалпы 4 қылмыстық іс сотқа өтіп, 4-не қатысты айыптау үкімдері шыққан. Алимент бойынша әрекетсіздік танытып, заңнамамен белгіленген мәжбүрлеп өндіру амалдарын уақытылы қолданбайтын сот орындаушыларына қатысты да жауапкершілік күшейтілгендігін ескеру қажет.

Атап айтқанда, егер жеке сот орындаушысы бір ай ішінде заңда белгіленген тәртіппен істердің әлеуметтік маңызы бар санаты (оның ішінде алимент өндіру санаты) бойынша мәжбүрлеп орындату шараларын қабылдамаған жағдайда әділет органдарының талап арызы негізінде лицензиясынан айырылуға жатады. Осы негіздермен сотқа енгізілген талап қою арыз бойынша осы жылы 1 жеке сот орындаушысы лицензиясынан айырылған. Департамент 2023 жылы сот орындаушыларға қатысты жеке және заңды тұлғалардан түскен 1 602 жолданым мен 7 755 сұраныс хатты қарады. Түскен жолданымдар келесідей сипаттамалардан тұрады: 46,1% алимент өндіру, 17,7% ақша қаражаттарды мәжбүрлеп өндіру, 36,2% тыйымдарды және мәжбүрлеп өндіру шараларының күшін жою. Келіп түскен жолданымдардың 72-сі, бұл 4,5%, оң негізін тапқан.