“ОҢТҮСТІК” АРНАЙЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ АЙМАҒЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ АРТЫП КЕЛЕДІ
Өнеркәсіпті өркендету – кез келген мемлекеттің немесе аймақтың экономикалық дамуы мен халықтың әл-ауқатының жақсаруына үлкен үлес қосатын маңызды бағыттардың бірі. Қазақстан үшін өнеркәсіптің дамуы стратегиялық маңызға ие, себебі елімізде табиғи ресурстар мен өндірістік әлеует мол. Өнеркәсіптің өркендеуі үшін жаңа технологияларды енгізу, инновациялық шешімдерді қолдану өте маңызды. Жаңа технологияларды қолдану арқылы өнімдердің сапасын арттыру, өндірістік шығындарды төмендету және қоршаған ортаға әсерін азайтуға болады. Өнеркәсіпті өркендету барысында кластерлік тәсілді қолдану маңызды. Кластерлер белгілі бір саладағы кәсіпорындардың топтарын құруды көздейді, бұл кәсіпорындардың бір-бірімен ынтымақтастығын күшейтіп, өнімнің қосымша құнын арттыруға септігін тигізеді. Мысалы, химия, металлургия, құрылыс материалдары өнеркәсібі сияқты секторларда кластерлік тәсілді қолдану тиімді болуы мүмкін. Қазақстанның бай табиғи ресурстары өнеркәсіптің негізгі қозғаушы күші болып табылады. Шикізатты өңдеу өнеркәсібін дамыту экономиканың диверсификациясына және импорт алмастыруға ықпал етеді. Бұл ретте, елімізде мұнай-химия, металлургия және ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу салаларының даму әлеуеті зор.
Өнімдерді ішкі нарықта ғана емес, сондай-ақ экспортқа шығару арқылы өнеркәсіптің экономикалық әсерін арттыруға болады. Өнеркәсіпті өркендету үшін шағын және орта кәсіпорындардың рөлін күшейту қажет. Олардың икемділігі, жаңа технологияларды тез меңгеру қабілеті және өзгермелі нарық жағдайларына тез бейімделу мүмкіндіктері өнеркәсіптің дамуына оң ықпал етеді. Өнеркәсіптің дамуы экологиялық талаптарға сай болуы керек. Экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін кәсіпорындар өз өндірісінде энергия үнемдеуші және экологиялық таза технологияларды қолдануы қажет. Бұл өнеркәсіптің қоршаған ортаға әсерін азайтуға мүмкіндік береді. Жаңартылатын энергия көздерін пайдалану да өнеркәсіптің экологиялық әсерін төмендетуге ықпал етеді. Мысалы, күн, жел энергиясы сияқты балама энергия көздерін қолдану арқылы өнеркәсіптік процестерді экологиялық таза түрде жүргізуге болады. Өнеркәсіптің өркендеуі үшін тиісті инфрақұрылым қажет. Логистикалық жүйелердің, көлік инфрақұрылымының, қоймалар мен электр желілерінің дамуы өнеркәсіптің қарқынды өсуіне негіз болады. Еркін экономикалық аймақтар құру арқылы кәсіпорындарға қолайлы жағдай жасалуы мүмкін. Бұл аймақтарда салық жеңілдіктері, арнайы инфрақұрылым, инвесторларға қолдау көрсету арқылы өндірістік әлеуетті арттыруға болады. Өнеркәсіптің дамуы үшін білікті мамандардың болуы маңызды. Маман даярлау, қайта оқыту және оларды үздіксіз білім алуға ынталандыру арқылы өнеркәсіп саласының тиімділігін арттыруға болады. Кәсіби-техникалық білім беруді дамыту арқылы жергілікті мамандардың өнеркәсіпке қажетті дағдыларды меңгеруіне ықпал ету қажет. Өнеркәсіпті өркендету үшін инвестицияларды тарту маңызды рөл атқарады. Шетелдік және отандық инвесторлар үшін қолайлы инвестициялық жағдай жасау арқылы жаңа өнеркәсіптік нысандарды құру, технологиялық жаңартуларды енгізу мүмкіндігін арттыруға болады. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік арқылы инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру да өнеркәсіптің өркендеуіне ықпал етеді. Өнеркәсіпті өркендету ел экономикасының негізгі қозғаушы күші болып табылады және ол инновациялар, инфрақұрылым, шикізат өңдеу, экологиялық тұрақтылық сияқты аспектілерді қамтуы қажет. Өнеркәсіптік сектордың дамуы жұмыс орындарының көбеюіне, халықтың табысының артуына және жалпы ұлттық экономиканың тұрақтылығына алып келеді. Осы орайда, жуырда Шымкент қаласындағы БАҚ өкілдеріне арналған баспасөз туры ұйымдастырылды. Ондағы негізгі мақсат — “Оңтүстік” арнайы экономикалық аймағында биыл іске қосылған инвестициялық жобаларды кеңірек таныстыру. Айта кету керек, өндірістік аймақта 2024 жылы 5 инвест жобаны жүзеге асыру жоспарланған болатын. Баспасөз турында Шымкент қаласының кәсіпкерлік және индустриалды-инновациялық даму басқармасы басшысының орынбасары Ермек Тұрманов бүгінде қолға алынып, жұмыстары жүрзіліп жатқан жаңа жобалар туралы кеңірек мағлұмат берді. Сондай-ақ, Шымкентте кәсіпкерлерді қолдау шаралары да жүзеге асырылып жатқандығын айтып өтті. Негізі бүгінде Шымкенттегі индустриялық аймақтардың жалпы саны 7-ге жетті. Осы аймақтарда іске асырылған 293 жоба бойынша қала экономикасына 225 миллиард теңге инвестиция тартылып, 8 мыңнан астам жұмыс орны ашылып отыр. Нақтырақ айтар болсақ, 2010 жылдан бері іске қосылған арнайы экономикалық аймағының аумағы 225 га құрайды. Мұнда тоқыма өнеркәсібі, химия, мұнай химиясы және ішінара машина жасау саласындағы жобаларды іске асыру мақсатында инженерлік-инфрақұрылымдық желілермен қамтамасыз етілген. Биыл жаңадан іске қосылған жобаның бірі — Dapter line ЖШС. Құрылыс-монтаж жұмыстары маусым айында басталып, қыркүйек айында аяқталды. Бүгінде кеңсе заттары өндірісінде 25 адам еңбек етуде. Кәсіпорын келесі жылдың қаңтар айынан бастап толық қуатпен іске қосылмақ. Жеке инвестор тағы да 500 млн теңге жеке қаржысын құйып, өндірісті кеңейтпек. Сондай-ақ, аймақта еліміздің экологиялық өнеркәсіп саласын дамыту бағытында «EKOHIM» ЖШС-ның ток шығарушы, дизелді генератор өндіретін өндірістік жобасы іске қосылды. Жобаның жалпы құны – 440 миллион теңге. Кәсіпорын жылына 350 дана өнім өндіруге қуаттылығы жетеді. Өндіріс 0,4 гектар аумақта орналасқан және 5 мың адамды тұрақты жұмыс орнымен қамтамасыз етіп отыр. Жеке инвестор өз өнімдерін Қырғызстан, Өзбекстанға экспортқа шығаруды көздеп отыр. Бұған дейін Мемлекет басшысы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында арнайы экономикалық аймақтардың тиімділігін арттыру жөнінде нақты тапсырмалар берген болатын. Осы орайда әр жобаның құрылыс кестесіне сәйкес, келесі жылы аталған өндірістік аймақта тағы 5 жобаны іске асыру жоспарлануда. Айта кетейік, индустриалды аймақ – бұл арнайы инфрақұрылыммен жабдықталған және өнеркәсіптік кәсіпорындардың дамуына қолайлы жағдай жасайтын аумақ. Мұндай аймақтар, әдетте, өнеркәсіптік кәсіпорындардың шоғырлануына, өндірістік қызметті дамытуға және экономиканың өсуіне ықпал ету үшін құрылады. Қазақстанда да индустриалды аймақтар экономиканың әр түрлі секторларын өркендетуге маңызды рөл атқарады. Индустриалды аймақтар қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі: жолдар, электр энергиясы, су құбыры, газбен жабдықтау және байланыс жүйелері. Бұл өндірістік процестерді жылдам бастап, шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Инфрақұрылымның дайын болуы кәсіпорындарға өздерінің өндірістік іс-әрекетін жылдам әрі тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Индустриалды аймақтарда инвесторлар үшін қолайлы жағдайлар жасалады: салық жеңілдіктері, төмен жалға алу ақысы, түрлі мемлекеттік қолдау шаралары. Бұл аймақтар жаңа инвесторлар мен компанияларды тартып, өнеркәсіптің дамуына септігін тигізеді. Мемлекеттік қолдау арқасында индустриалды аймақтарға инвесторлар өз капиталын салуға қызығушылық білдіреді, бұл өз кезегінде жаңа жұмыс орындарының құрылуына және аймақтық экономиканың дамуына алып келеді. Индустриалды аймақтарда өндірістік кәсіпорындар бір-бірімен логистикалық және өндірістік ынтымақтастық орната алады. Бұл өндіріс процесін оңтайландыруға, шығындарды азайтуға және тиімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Бір аймақта әр түрлі сала кәсіпорындарының шоғырлануы олар арасындағы кооперацияны дамытады. Мысалы, шикізат өндіретін кәсіпорын дайын өнім шығаратын компаниялармен тығыз байланыс орната алады. Индустриалды аймақтар жаңа кәсіпорындардың ашылуына және жұмыс орындарының көбеюіне себеп болады. Бұл жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтып, аймақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартады. Жаңа жұмыс орындарының пайда болуы қала мен ауылды мекендеушілердің әлеуметтік жағдайын көтеруге, халықтың табысының артуына мүмкіндік береді. Индустриалды аймақтарда жоғары технологиялы және инновациялық жобаларды жүзеге асыруға қолайлы жағдай жасалады. Мемлекет және жеке сектор тарапынан қолдау көрсетілетін бұл аймақтар өндірістік процестерді автоматтандыру мен жаңашылдықтарды енгізу үшін тамаша платформа болып табылады. Мұндай аймақтарда зерттеу орталықтары мен зертханалардың болуы жаңа технологиялардың дамуына және олардың өнеркәсіпке енгізілуіне септігін тигізеді. Индустриалды аймақтарды құру кезінде экологиялық талаптарға ерекше көңіл бөлінеді. Өндіріс процестерінде қалдықтарды азайту, тиімді ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау шаралары жүзеге асырылады. Бір аймақта шоғырланған кәсіпорындардың экологиялық әсерін бақылау және басқару оңайырақ, бұл қоршаған ортаны қорғауға да оң әсерін тигізеді. Қазақстан индустриалды аймақтарды дамытуда шетелдік тәжірибені үлгі ретінде пайдаланады. Мысалы, Қытай, Түркия, Оңтүстік Корея сияқты елдердегі индустриалды аймақтар экономиканың өсуіне үлкен үлес қосып жатыр. Индустриалды аймақтар арқылы Қазақстан шетелдік компаниялармен әріптестік орнатып, олардың тәжірибесін өз экономикасына енгізуге ұмтылады. Индустриалды аймақтар – экономиканы диверсификациялау, өнеркәсіпті дамыту және инвестицияларды тарту үшін маңызды құрал болып табылады. Олар кәсіпорындарға инфрақұрылымдық және әкімшілік қолдау көрсетіп, жергілікті экономиканың дамуына үлес қосады, жаңа жұмыс орындарын құруға және халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға септігін тигізеді. Индустриалды аймақтарды дамыта отырып, Қазақстан өнеркәсіпті өркендетуге, инновацияларды енгізуге және әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті болуға ұмтылады.
