ЖЫЛЫТУ МАУСЫМЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНДІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫ ЖҮРГІЗІЛІП ЖАТЫР
Шымкент қаласы – Қазақстанның ең үлкен мегаполистерінің бірі, оңтүстік өңірдегі өнеркәсіптік, экономикалық және мәдени орталық. Елдің басқа аймақтарына қарағанда қысы жұмсақтау болғанымен, мұнда да жылу беру маусымында қауіпсіздік талаптарын сақтау аса маңызды. Қала әкімдігі, төтенше жағдайлар департаменті, коммуналдық қызметтер, қоғамдық ұйымдар мен БАҚ өкілдері бірлесіп жылу маусымында тұрғындарға қауіпсіздік талаптарын түсіндіру, алдын алу шараларын жүргізу жұмыстарын қолға алып келеді. Бұл шаралардың мақсаты – адам өмірін, денсаулығын қорғау, тұрмыстық жағдайдағы жазатайым оқиғалардың, өрттер мен газдан улану фактілерін алдын алу және қала тұрғындарының құқықтық, техникалық сауаттылығын арттыру.
Шымкент қаласының климаты салыстырмалы түрде жұмсақ болғанымен, қыста орташа температура төмендеп, жылыту қажеттілігі туындайды. Жылу маусымында тұрғындар үйін жылытуды әртүрлі жолдармен жүзеге асырады: орталықтандырылған жылу жүйесі, газ пештері, электр жылытқыштары, қатты отын жағылатын пештер. Осы құрылғыларды дұрыс пайдаланбау, техникалық қызмет көрсетудің жеткіліксіздігі, қауіпсіздік ережелерін елемеу түрлі келеңсіз жағдайларға әкелуі мүмкін. Нәтижесінде өрт шығу, көмірқышқыл газы (СО) немесе табиғи газбен улану, электр сымдарында қысқа тұйықталу, балалардың қауіпсіздік ережелерін білмеуі сияқты оқиғалар орын алады. Осыған орай, жергілікті билік үшін тұрғындарды алдын алу шараларымен таныстыру, тиісті ережелерді түсіндіру өте маңызды. Шымкент қаласындағы жылу маусымындағы қауіпсіздік талаптарын түсіндіру шаралары Қазақстан Республикасының заңнамасы мен ұлттық стандарттарға негізделеді. «Азаматтық қорғау туралы» Заң, өрт қауіпсіздігі саласындағы нормативтік-құқықтық актілер, энергетика және коммуналдық шаруашылық саласындағы талаптар, газ жабдықтарын пайдалану тәртібі – осының бәрі құқықтық негіз ретінде қызмет етеді. Қалалық әкімдік, төтенше жағдайлар департаменті, энергокәсіпорындар, жылу беру мекемелері, газ қызметтері, электр желілік компаниялар бірлесіп тұрғындарға ақпарат жеткізеді. Мемлекеттік органдардың қызметі нұсқаулықтар әзірлеу, әдістемелік құралдар шығару, профилактикалық рейдтер жүргізу, БАҚ арқылы ақпараттандыру, тұрғын үй секторында түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру негізінде жүзеге асады. Тұрғындарға қауіпсіздік талаптарын түсіндіруде әртүрлі ақпарат тарату арналары қолданылады.Теледидар, радио, газет-журналдар, интернет-порталдар арқылы қауіпсіздік ережелері туралы хабарлар, мақалалар, сұхбаттар, әлеуметтік роликтер көрсетіледі. Қала әкімдігі, төтенше жағдайлар департаменті мен коммуналдық қызметтердің ресми парақшалары Facebook, Instagram, Telegram, WhatsApp арқылы жедел ақпарат таратады. Шымкент қаласының тұрғындары әлеуметтік құрамына, жасына, білім деңгейіне және өмір сүру жағдайларына байланысты әртүрлі топтарға бөлінеді. Қауіпсіздік талаптарын түсіндіруде әр топқа жеке тәсіл қолдану маңызды. Оларға қарапайым және түсінікті тілмен жазылған брошюралар, радио арқылы ақпарат беру тиімді. Шымкентте табиғи газды пайдаланатын үйлер көп. Газ жабдықтарын дұрыс орнатпау, техникалық қызмет көрсетпеу, желдету жүйелерінің нашарлығы, газ ағып кету жағдайлары көмірқышқыл газы мен басқа зиянды заттармен улануға әкелуі мүмкін. Осыған орай, газ қызметтері, газ құбырларын, редукторлар мен есептеуіштерді уақтылы тексеру, газ қондырғыларын дұрыс пайдалану туралы нұсқаулықтар тарату, апаттық жағдайлар туындағанда дереу хабарласу үшін байланыс нөмірлерін жариялау, электронды хабарландырулар, SMS ескертулер жіберу, қауіпсіздік дабылын орнату ұсынуды насихаттау жұмыстарын жүргізеді. Осындай түсіндіру шаралары арқылы газбен улану оқиғаларының санын азайтуға болады. Қысқы уақытта электр жылытқыштар, конвекторлар, шәйнек, фен, үтік сияқты құрылғыларды жиі пайдаланады. Электр сымдарының тозуы, артық жүктеме, сапасыз құрылғылар өрт шығу қаупін тудырады. Мемлекеттік органдар мен электр желілік компаниялар электр сымдарын уақтылы ауыстыру қажеттілігін түсіндіру, сертификаты жоқ, белгісіз өндірушінің құрылғыларын қолданбау туралы ескерту, электр құралдарын қосулы күйде қараусыз қалдырмау, түнде электр жылытқыштарды өшіру тәртібін ұстану туралы хабарландырулар таратуда. Сонымен қатар, жылу маусымы басталғанда энергоаудит жүргізу, тұрғындардың үйлерін тексеру, қажетті болса, тегін кеңес беру сияқты әлеуметтік жобалар да іске асырылуы мүмкін. Шымкент қаласының кейбір аудандарында, жеке секторда қатты отын (көмір, отын) пайдаланатын пештер әлі де бар. Пештерді дұрыс жабдықтамау, түтін жолдарын тазаламау, мұржаларды уақытылы тексермеу өрт, газдан улану қаупін арттырады. Төтенше жағдайлар департаменті, өрт сөндіру қызметі тұрғын үйлерді аралап, пеш пайдаланудың қауіпсіздік ережелерін түсіндіреді. Пешті тұтатқанда тұтандырғыш сұйықтықтарды пайдаланбау, отынмен толтырып тастамау, түтін мұржаларын бітемеу, балаларды жақындатпау сияқты қарапайым қағидалар құлақтандырылып, буклеттер мен плакаттар арқылы ескертіледі. Балалар жылу маусымында болатын қауіп-қатерлерді түсінбеуі мүмкін. Олар электр сымдарымен ойнауы, газ пешінің жанында жүруі, қайнаған суға жақындауы ықтимал. Мектептерде, балабақшаларда, балалар клубтарында интерактивті сабақтар өткізу арқылы балаларға отпен ойынның қауіптілігін түсіндіру, үйде жалғыз қалғанда электр құрылғыларын қосуға болмайтынын айту, көмек шақыру үшін ата-аналар мен құтқару қызметтерінің нөмірлерін жаттату керек. Осындай әдістер балалардың өмірі мен денсаулығын қорғауға ықпал етеді. Қауіпсіздік талаптарын түсіндіруде жарнамалық билбордтар, қала көшелеріндегі LED-экрандар, қоғамдық көліктердегі видео-роликтер, радиохабарландырулар мен телеарналардағы бейнероликтер қолданылады. Әлеуметтік маңыздағы осы жарнамалар қысқа, нұсқа тілде қауіпсіздік қағидаларын жеткізіп, халықтың есінде қалатындай етіп дайындалады. Инфографика, иллюстрациялар, қарапайым мысалдар арқылы күрделі техникалық ережелерді түсінікті тілмен беру адамдарды сақтық шараларын ұстануға ынталандырады. Заманауи цифрлық технологиялар халықты ақпараттандырудың тиімді құралдарына айналуда. Шымкентте жылу маусымында қауіпсіздік талаптары туралы хабарламалар қалалық әкімдіктің ресми сайты, төтенше жағдайлар департаментінің әлеуметтік желі парақшалары, мобильді қосымшалар арқылы да таратылуы мүмкін. Мысалы, мобильді қосымшаларда арнайы бөлім жасап, онда газ, электр, пешті пайдалану, өрт жағдайында дұрыс әрекет ету туралы кеңестер, жедел қызметтердің байланыс нөмірлері, интерактивті карта арқылы қауіпсіз орындар, өрт сөндіру бекеттерінің орналасуы көрсетілуі мүмкін. Қауіпсіздік талаптарын түсіндіруде үкіметтік емес ұйымдар, қоғамдық бірлестіктер, еріктілер қозғалысы да үлес қосады. Олар тұрғын үйлерді аралап, әңгіме жүргізеді, брошюралар таратады, қарттарға, мүмкіндігі шектеулі адамдарға жеке кеңес береді. Еріктілердің қоғамдағы беделі, олардың белсенділігі ақпаратты тұрғындарға жылдам жеткізуге ықпал етеді. Шымкент қаласы халықаралық тәжірибені де қолдануға тырысады. Дамыған елдердің төтенше жағдайлар қызметі, өрт қауіпсіздігі стандарттары, газ жабдықтарын пайдалану ережелері зерделеніп, бейімделеді. Мұндай тәжірибе алмасу мақсатында халықаралық конференциялар, семинарлар, тәжірибе алмасу бағдарламалары ұйымдастырылып, шетелдік сарапшылар шақырылуы мүмкін. Нәтижесінде Шымкентте халықаралық деңгейдегі қауіпсіздік стандарттарын енгізуге жағдай жасалып, тұрғындар үшін барынша қауіпсіз орта қалыптастыруға мүмкіндік туады. Жылу маусымындағы қауіпсіздік талаптарын түсіндіру жұмыстарына қатысатын мамандардың біліктілігі де маңызды. Төтенше жағдайлар департаментінің қызметкерлері, энергетика және коммуналдық саласының мамандары, газ қызметі өкілдері, өрт сөндірушілер арнайы дайындықтан өтеді. Оларға коммуникация дағдылары, психологиялық әдістер, халықпен жұмыс істеу тәсілдері, тілдік біліктіліктер үйретіледі. Мамандардың жоғары біліктілігі тұрғындарға ақпаратты тиімді әрі түсінікті жеткізуге септігін тигізеді. Қауіпсіздік талаптарын түсіндіру және алдын алу шараларын жүзеге асыру барысында ашықтық пен есептілік қамтамасыз етілуі тиіс. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту арқылы халықтың мемлекеттік органдарға деген сенімін көтеруге болады. Материалдық-техникалық жабдықтарды сатып алу, ақпараттық брошюралар дайындау, қоғамдық шаралар ұйымдастыру кезінде қаражаттың тиімді жұмсалуын бақылау маңызды. Жылу маусымында қауіпсіздік талаптарын түсіндіру шараларының тиімділігін бағалау үшін статистикалық талдау, сауалнамалар, қоғамдық пікірді зерттеу жүргізіледі. Өрт оқиғаларының саны, улану фактілерінің азаюы, тұрғындардың хабардарлық деңгейі, қауіпсіздік туралы сұрақтарға дұрыс жауап беру қабілеті – осының бәрі шаралардың әсерін анықтауға көмектеседі. Нәтижелер туралы есептер, жарияланған статистика, ашық талқылаулар арқылы жетістіктер мен кемшіліктер анықталып, келесі жылу маусымына арналған жоспарлар жетілдіріледі. Тұрғын үйлерде газ дабыл қондырғыларын орнату, оттегі жетіспеушілігін анықтайтын сенсорлар, өрт дабыл жүйелері, бақылау камералары сияқты технологиялар қауіпсіздікті арттырады. Қала әкімдігі, құрылыс компаниялары, коммуналдық қызметтер тұрғындарға мұндай жабдықтардың пайдасын түсіндіріп, оларды орнатуды ұсынады. Түсіндіру шараларының басты мақсаты – тұрғындар санасында қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру. Мемлекеттік органдар қанша түсіндіруші жұмыс жүргізсе де, адам өзі жеке жауапкершілік алып, қауіпсіздік ережелерін сақтамаса, нәтижеге қол жеткізу қиын. Сондықтан ақпараттық науқандарда жеке адамның рөлін, оның отбасы мен жақындарының қауіпсіздігі үшін жауапкершілігін атап көрсету маңызды. Шымкент қаласында жылу маусымындағы қауіпсіздік талаптарын тұрғындарға түсіндіру шаралары кешенді түрде жүргізіледі. Мемлекеттік органдар, коммуналдық қызметтер, төтенше жағдайлар департаменті, БАҚ, еріктілер, үкіметтік емес ұйымдар бірлесіп, халықты ақпараттандырып, алдын алу жұмыстарын күшейтуге бағытталған нақты қадамдар жасайды. Нәтижесінде өрт оқиғаларының, газдан уланудың, электр желілеріндегі апаттардың саны азайып, тұрғындардың құқықтық және техникалық сауаттылығы өседі. Болашақта да бұл бағыттағы іс-шаралар жалғаса бермек: жаңа технологияларды қолдану, цифрлық платформаларды енгізу, халықаралық тәжірибеден үйрену, кадр біліктілігін арттыру арқылы Шымкент қаласы өз тұрғындары мен қонақтары үшін қауіпсіз, қолайлы өмір сүру ортасын қамтамасыз етуге ұмтылады. Осылайша, жылу маусымы кезінде қауіпсіздік талаптарын түсіндіру жұмыстары тек ақпарат тарату ғана емес, тұрғындардың өмірлік құндылықтарын қорғау, әлеуметтік тұрақтылық пен жауапкершілікті арттыру мақсатына қызмет ететін маңызды салаға айналып отыр. Осы орайда, жылыту маусымында Шымкент қаласының тұрғындарына улы газдың қауіптілігі бойынша түсіндірме жұмыстары жүргізілуде.
