ӘЛЕУМЕТТІК ІНДЕТТІҢ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ САРАПТАЛДЫ
Сыбайлас жемқорлық – әлемдегі көптеген елдердің, оның ішінде Қазақстанның да басты мәселелерінің бірі. Бұл құқық бұзушылық мемлекеттік қызметкерлер мен лауазымды тұлғалардың өз қызметтік міндеттерін жеке пайда алу мақсатында пайдалануы ретінде анықталады. Сыбайлас жемқорлықтың экономикаға, әлеуметтік құрылымға және саяси тұрақтылыққа теріс әсері зор. Осыған байланысты, сыбайлас жемқорлықпен күрес мемлекеттік саясаттың басты бағыттарының бірі болып табылады. Сыбайлас жемқорлықпен күресудің тиімді стратегиялары мыналарды қамтиды. Заңнамалық шаралар — жемқорлыққа қарсы заңнаманы жетілдіру, құқық қорғау органдарының жұмысын күшейту. Жемқорлыққа қатысты қатаң жазалау шаралары мен заңдарды қабылдау сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға көмектеседі. Ашықтық пен есептілікті арттыру — мемлекеттік қызметтердің ашықтығын қамтамасыз ету, бюджеттік процестерді бақылау және мемлекеттік сатып алуларды жариялау. Бұл азаматтардың мемлекеттік органдарға деген сенімін арттыруға ықпал етеді.
Қоғамдық бақылау — азаматтық қоғам ұйымдарының, БАҚ-тың және қоғам мүшелерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекеттерін ынталандыру. Қоғамдық бақылау жемқорлық фактілерін анықтауға және оларды жария етуге мүмкіндік береді. Білім беру мен ақпараттандыру — халықты сыбайлас жемқорлықтың зардаптары мен оған қарсы күрес шаралары туралы ақпараттандыру. Білім беру бағдарламаларын енгізу арқылы жастарды парасаттылыққа тәрбиелеу маңызды. Халықаралық ынтымақтастық — сыбайлас жемқорлықпен күресте халықаралық ынтымақтастықтың рөлі ерекше. Бүгінде Біріккен Ұлттар Ұйымының сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясы, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) конвенциялары мемлекеттерге жемқорлыққа қарсы саясатты жүзеге асыруда құқықтық негіз береді. Халықаралық конференциялар мен семинарлар арқылы мемлекеттер арасында сыбайлас жемқорлықпен күрестегі тиімді тәжірибелер мен әдістер алмасылады. Бұл елдердің жемқорлықпен күресудегі жетістіктерін одан әрі дамытуға мүмкіндік береді. Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен күресуге бағытталған бірқатар шаралар қабылданды. Мәселен, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік 2015 жылы құрылып, жемқорлықтың алдын алу, тергеу және құқық бұзушыларды жауапқа тарту бойынша жұмыстар жүргізуде. 2015-2025 жылдарға арналған жемқорлыққа қарсы саясатты жүзеге асыру жоспары қабылданды, ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шараларын кешенді түрде қамтиды. Мемлекеттік қызметтерді цифрландыру жемқорлық тәуекелдерін төмендетуге, азаматтардың мемлекеттік қызметтерге қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Сыбайлас жемқорлықпен күресу – мемлекеттік саясаттың маңызды бағыты. Ол тек заңнамалық шаралармен шектелмей, қоғамның әрбір мүшесінің белсенді қатысуын талап етеді. Халықаралық тәжірибелер мен тиімді стратегияларды қолдана отырып, Қазақстан сыбайлас жемқорлықты жою жолында маңызды қадамдар жасай алады. Тек қоғам мен мемлекеттің бірлескен күш-жігерімен ғана сыбайлас жемқорлықтың таралуын тоқтатып, әділеттілік пен ашықтықты қамтамасыз етуге қол жеткізуге болады. Бүгінде аталған мәселенің алдын алу шаралары елімізде қарқынды жүргізіліп келеді. Мәселен, Түркістан қаласы Н.Төреқұлов атындағы жалпы орта мектебінде «Жастар арасындағы алаяқтық және құқықбұзушылық,қаржы пирамидасына қарсы күрестің, вандализмнің, алдын алу», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес», «Мемлекеттік рәміздер — ұлттық құндылық» тақырыбы бойынша ақпараттық-насихаттық топтың кездесуі өтті. Іс-шараға мектеп оқушылары қатыстып, қоғамдағы тәртіптің жай-күйі бойынша бейнероликтер көрсетіліп, мәліметтер берілді. Жиналысқа Ішкі саясат бөлімі “Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің инспектор мамандары Салтанат Ержанқызы және Жансая Мұхаметжанқызы, Түркістан ҚПБ ЖПҚ УПИ ЮПТ полиция аға-лейтенанты Мырзахмет Нұрман Серікұлы, Түркістан ҚПБ ЖПҚ УПИ полиция аға лейтейнанты Р.Өміртай, Түркістан ҚПБ ЖПҚ ЮПТ инспекторы, полиция аға лейтенант Д.Қоңырбаев, мектеп директоры Орынбаева Жаңыл Анишовна, директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Халжанова Шаодат Садуллаевна қатысты. Жалпы сыбайлас жемқорлық – қоғамды деструктивті түрде әсер ететін, экономикалық дамуды тежеп, әлеуметтік теңсіздікті арттыратын құбылыс. Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен күрес жалғасып келеді, бірақ оның деңгейі әлі де алаңдаушылық туғызады. Сондықтан, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау үшін кешенді шаралар қабылдау қажет. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдері – бұл пара беру, заңсыз әрекеттер жасау, немесе мемлекеттік ресурстарды жымқыру ықтималдылығын арттыратын жағдайлар мен себептер. Бұл тәуекелдер мемлекеттік қызметкерлердің, лауазымды тұлғалардың және жеке сектордың өзара қарым-қатынастарында пайда болады. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмауда қоғамдық сана мен мәдениетті өзгерту маңызды. Ол үшін жастарды сыбайлас жемқорлықтың зардаптары мен парасаттылыққа тәрбиелеу, білім беру жүйесінде этика және құқықтық тәрбие пәндерін енгізу, халықты сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар мен құқықтары туралы ақпараттандыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы насихат жұмыстарын жүргізу аса маңызды. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау – бұл күрделі, бірақ міндетті процесс. Заңнаманы жетілдіру, ашықтықты қамтамасыз ету, цифрландыру, қоғамдық бақылау, және білім беру арқылы сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға мүмкіндік бар. Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен күресудің тиімді стратегияларын қабылдау арқылы біз болашақта жемқорлықтың деңгейін төмендетіп, қоғамның әділ әрі ашық дамуына қол жеткізе аламыз. Тек халық пен мемлекеттің бірлескен күш-жігерімен ғана сыбайлас жемқорлықты жою және әділеттілікті қамтамасыз ету мүмкін болады.
