КРЕАТИВТІ ИНДУСТРИЯ КӘСІПКЕРЛЕРІНЕ АРНАЛҒАН ЖӘРМЕҢКЕ ӨТТІ
Креативті индустрия – адамзаттың шығармашылық әлеуетіне негізделген, идеяларды, өнер мен инновацияларды экономикалық табыс көзіне айналдыратын сала. Қазіргі заманда бұл индустрия жаһандық экономиканың қарқынды дамушы секторларының бірі ретінде танылуда. Ол мәдениет, өнер, медиа, дизайн, ойын-сауық, IT, жарнама және басқа да көптеген бағыттарды қамтиды. Креативті индустрия қоғам өмірінің әртүрлі аспектілеріне ықпал етеді. Оның негізгі ерекшелігі – шығармашылық идеяларды пайдалану арқылы экономикалық құндылық жасау. Бұл салада адамдардың зияткерлік және эстетикалық әлеуеті басты рөл атқарады. Креативті индустрия экономиканың дәстүрлі салаларынан ерекшеленеді, себебі ол ресурстарды пайдалануға емес, идеялар мен таланттарға сүйенеді. Мысалы, фильмдер, музыка, әдеби шығармалар, компьютерлік ойындар және дизайн өнімдері сияқты креативті жобалар бір мезетте мәдени құндылықты насихаттап, экономикалық пайда әкеледі. Сонымен қатар, бұл индустрия жаңа жұмыс орындарын ашуға, жастардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Қазақстанда креативті индустрияның дамуы соңғы жылдары ерекше қарқын алды. Мемлекет мәдениет пен шығармашылық салаларын қолдау үшін бірқатар бағдарламалар мен бастамаларды іске асыруда. 2021 жылы Қазақстанда креативті индустрияны дамытуға арналған стратегиялар қабылданып, бұл салаға инвестициялар тарту күшейтілді.
Еліміздегі креативті индустрияның негізгі бағыттарына келесілер жатады — театрлар, кино, музыка, әдебиет, бағдарламалық қамтамасыз ету, мобильді қосымшалар, интерьер дизайны, сән, өнеркәсіптік дизайн, креативті маркетингтік шешімдер, медиа-контент. Креативті индустрия экономиканың әртараптандырылуына ықпал етеді. Бұл сала дәстүрлі ресурстарға тәуелділікті азайтып, экономикаға жаңа табыс көздерін әкеледі. Шығармашылық салалар талантты мамандарға, өнертапқыштарға және кәсіпкерлерге жұмыс ұсынады. Жастардың креативті жобалар арқылы өзін-өзі танытуына мүмкіндік береді. Креативті индустрия мәдени мұраны цифрландыру, оны жаһандық деңгейде насихаттау және сақтауға бағытталған жобаларды жүзеге асыру арқылы мәдени құндылықтарды жаңғыртады. Креативті индустрия жаңа технологияларды енгізуге ықпал етеді. Мысалы, виртуалды шындық, 3D-принтинг және жасанды интеллект бұл салада кеңінен қолданылады. Креативті индустрияны дамытуда бірқатар кедергілер бар, соның ішінде қаржыландыру мен инвестициялардың жеткіліксіздігі, технологиялық инфрақұрылымның дамымауы және шығармашылық салаларда маманданған кадрлардың тапшылығын ерекше айта кетуге болады. Креативті индустрия – Қазақстанның болашақ экономикасының маңызды бөлігі. Оның дамуы экономиканы әртараптандырып, жаһандық бәсекеге қабілеттілікті арттырады. Мемлекет тарапынан шығармашылық бастамаларды қолдау, жастардың креативті әлеуетін дамыту және заманауи технологияларды енгізу арқылы еліміз креативті индустрияның жаһандық орталығына айнала алады. Бұл сала тек экономикалық емес, мәдени және әлеуметтік жаңғырудың негізі болмақ. Осы орайда, Шымкент қаласында креативті индустрияны дамыту және қолдау мақсатында ерекше жәрмеңке ұйымдастырылды. Бұл шара — қала әкімдігінің бастамасымен өткізіліп, ұлттық қолөнердің ежелгі түрлерін сақтау, талантты шеберлерді қолдау және шығармашылық саланы өркендетуге бағытталды. Жәрмеңкеге қаладағы 14 креативті индустрия өкілі қатысып, тұрғындар мен қонақтарға зергерлік бұйымдар, киіз, тоқыма, былғары және басқа да қолөнер өнімдерін ұсынды. Шараның басты мақсаты – шығармашылық кәсіпкерлердің өнімдерін нарыққа шығарып, монетизациялауға қолдау көрсету, Шымкент қаласының бірегей креативті өнімдерін қалыптастыру және дәстүрлі қолөнерді дәріптеу. Ұйымдастырушылардың айтуынша, мұндай игі шаралар алдағы уақытта да жалғасын табатын болады. Шымкенттің қолөнершілері мен өнерпаздарына жаңа мүмкіндіктер ашатын бұл бастама қаладағы креативті индустрияның дамуына тың серпін бермек. Қазақстанда креативті индустрияны дамыту мақсатында мемлекет бірқатар стратегиялық шараларды жүзеге асыруда. 2021 жылы «Креативті индустрияларды дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған тұжырымдамасы» қабылданды, бұл құжат саланың дамуына бағытталған негізгі бағыттар мен міндеттерді айқындайды. Ол үшін әрбір облыс орталығы мен ірі қалада креативті индустрия орталықтарын қалыптастыру жоспарлануда. Бұл орталықтар шығармашылық кәсіпкерлерге өз өнімдерін коммерцияландыруға және дамытуға қолдау көрсетеді. Креативті индустрия өкілдеріне мемлекеттік қолдау шараларын нақтылау мақсатында заңнамалық өзгерістер енгізілуде. Мысалы, Үкіметке осы саланы дамытуға жауапты заңды тұлғаларды анықтау құзыреті берілмек. Креативті индустрия субъектілеріне салықтық жеңілдіктер мен гранттар беру мәселелері қарастырылуда. Бұл шаралар шығармашылық кәсіпкерлердің қаржылық жүктемесін азайтып, олардың дамуына серпін береді. Креативті салаларда білікті мамандарды даярлау үшін арнайы білім беру бағдарламалары мен курстар ұйымдастырылуда. Бұл жастардың шығармашылық әлеуетін арттыруға және саланың кадрлық базасын нығайтуға бағытталған. Шетелдік тәжірибені зерттеу және халықаралық ұйымдармен бірлескен жобаларды жүзеге асыру арқылы креативті индустрияның дамуына ықпал ету көзделуде. Мысалы, Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасымен бірлесіп, елдегі креативті салаларды дамыту мәселелері талқыланды. Бұл шаралар Қазақстанда креативті индустрияның дамуына серпін беріп, экономиканың әртараптандырылуына және мәдени әлеуеттің артуына ықпал етеді. Креативті индустрия – шығармашылық пен инновацияға негізделген экономика саласы. Бұл ұғым алғаш рет ХХ ғасырдың соңында пайда болып, кейіннен жаһандық экономиканың маңызды бөлігіне айналды. Оның қалыптасуы мен даму тарихы әртүрлі мәдени, әлеуметтік және технологиялық өзгерістермен тығыз байланысты. Бұл кезеңде мәдениет пен өнерді экономиканың бір бөлігі ретінде қарастыру идеялары пайда бола бастады. Теориялық негізді мәдени экономиканы зерттеген ғалымдар жасады. Олар мәдениеттің тек рухани ғана емес, экономикалық құндылық тудырушы сала екенін көрсетті. «Креативті индустрия» термині алғаш рет 1994 жылы Ұлыбританияда пайда болды. Ұлыбританияның еңбек партиясы «шығармашылық экономиканы» дамыту үшін жаңа стратегия жасап, оны елдің экономикалық дамуының негізгі бағыттарының бірі ретінде белгіледі. Сол кезде Лондон қаласы шығармашылық кәсіпкерлікті дамытудың басты орталығына айналды. БҰҰ-ның Сауда және даму жөніндегі конференциясы (UNCTAD) шығармашылық экономиканы жаһандық деңгейде қолдауды бастады. Креативті индустриялар әлемдік экономиканың өсімінің маңызды факторына айналды. Оған өнер, кино, музыка, дизайн, медиа, IT және жарнама сияқты бағыттар кірді. ХХ ғасырдың соңында интернет пен цифрлық технологиялардың дамуы шығармашылық салалардың жаһандық деңгейде таралуына жағдай жасады. Компьютерлік графика, 3D-дизайн, мобильді қосымшалар және ойын индустриясы қарқынды дами бастады. Әлемдік нарықтардың бірігуі шығармашылық өнімдердің шекарасыз таралуына мүмкіндік берді. Мысалы, Голливуд фильмдері немесе жапондық анимация жаһандық аудиторияны жаулап алды. Көптеген елдер табиғи ресурстарға тәуелділікті азайту және экономиканы әртараптандыру мақсатында креативті индустрияны дамытуды қолға алды. Қазақстанда креативті индустрияның даму тарихы әлемдік үрдістермен тығыз байланысты. Кеңес дәуірінде өнер мен мәдениетке ерекше көңіл бөлінді. Театрлар, кино өндірісі және музыка Қазақстанның мәдени мұрасының негізін қалады. Тәуелсіздік жылдарында шығармашылық индустриялар елдің экономикалық және мәдени дамуында жаңа серпін алды. Соңғы онжылдықта мемлекет креативті салаларды экономиканың жеке секторы ретінде қарастырып, бұл бағытқа ерекше назар аудара бастады. Қазақстанда креативті индустрияны дамытуға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар қабылданды. Бұл сала елдің экономикалық өсімінің жаңа көзі ретінде танылды. Қазақстанның қалаларында шығармашылық орталықтар, стартаптар мен жаңа медиа-жобалар дамуда. Астана, Алматы және Шымкент креативті орталықтарға айналып келеді. Креативті индустрияның тарихы – адамзаттың шығармашылық әлеуетінің экономикалық құндылық тудыру қабілетін танытқан сапалы даму жолы. Бұл сала тек экономикалық ғана емес, сонымен қатар мәдени және әлеуметтік прогрестің де қозғаушы күші болып табылады. Қазақстан үшін креативті индустрия – болашақтың мүмкіндіктерін ашатын стратегиялық бағыт.
