АУДАНДЫ ДАМЫТУ ШАРАЛАРЫ ҚАРҚЫНДЫ ТҮРДЕ ІСКЕ АСЫП КЕЛЕДІ
Жол инфрақұрылымы — мемлекеттің және қоғамның дамуы үшін маңызды рөл атқаратын көлік жүйесінің негізгі компоненті. Жол инфрақұрылымы елдің экономикалық, әлеуметтік және аймақтық дамуының негізін қалайды, себебі ол адамдар мен тауарлардың қозғалысын қамтамасыз етеді. Жақсы дамыған жол инфрақұрылымы көлік шығындарын азайтуға, өңірлердің арасындағы байланыстарды күшейтуге және экономикалық қатынастарды дамытуға мүмкіндік береді. Жол инфрақұрылымы экономикалық өсудің және аймақтар арасындағы экономикалық теңгерімділікті қамтамасыз етудің негізгі факторларының бірі болып табылады. Кәсіпорындардың өнімдерін жеткізу, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптік тауарларды өткізу, қызмет көрсету саласын дамыту сияқты экономикалық қызметтердің тиімділігі көлік жүйесіне тікелей байланысты. Қазақстан — Еуразия жүрегінде орналасқан мемлекет, ол үшін транзиттік потенциалды пайдалану өте маңызды. Жол инфрақұрылымын дамыту арқылы Қазақстан Еуропа мен Азия арасындағы көлік дәліздерін жақсартуға, халықаралық қатынастарды дамытуға және сыртқы сауда көлемін ұлғайтуға мүмкіндік алады.
Жол инфрақұрылымы халықтың өмір сапасын арттыруға да ықпал етеді. Сапалы жолдар адамдардың жұмыс орындарына, білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтерге тез және қауіпсіз жетуін қамтамасыз етеді. Жақсы дамыған көлік жүйесі ауыл мен қала арасындағы айырмашылықтарды азайтуға көмектеседі. Автомобиль жолдары Қазақстандағы негізгі көлік желісі болып табылады. Автомобиль жолдарының сапасы мен тығыздығы көлік қозғалысының қауіпсіздігіне, жүктердің жеткізілуіне және экономикалық қызметтердің тиімділігіне тікелей әсер етеді. Қазақстанда негізгі автомобиль магистральдары елдің барлық өңірлерін байланыстырып, халықаралық бағыттарды да қамтиды. Темір жолдар Қазақстандағы тасымалдаудың маңызды бөлігін қамтамасыз етеді. Олар ауыр жүктерді ұзақ қашықтықтарға тасымалдауға қолайлы және экономикалық жағынан тиімді көлік түрі болып табылады. Темір жол желілері елдің экономикалық потенциалын арттыруға және транзиттік жүк тасымалын дамытуға септігін тигізеді. Көпірлер мен жол өткелдері жол инфрақұрылымының маңызды элементтері болып табылады. Олар өзендер, темір жолдар және басқа да кедергілер арқылы қауіпсіз қозғалысты қамтамасыз етеді. Көпірлер мен өткелдердің сапасы көлік қозғалысының қауіпсіздігіне және көлік шығындарының азаюына ықпал етеді. Логистикалық орталықтар мен көлік дәліздері көлік ағындарын тиімді басқаруға, жүктерді сақтау және тасымалдауды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бұл орталықтар жол инфрақұрылымының маңызды бөлігін құрайды және Қазақстанның транзиттік әлеуетін арттыруға үлес қосады. Жол инфрақұрылымын дамыту үшін мемлекет жолдарды салу және қайта жөндеу, жол сапасын жақсарту бойынша жұмыстар атқарады. Бұл шаралар көлік қозғалысының қауіпсіздігі мен ыңғайлылығын арттыруға бағытталған. Автомобиль жолдарының сапасын арттыру, жаңа жол желілерін салу — инфрақұрылымды дамытудың басты бағыттарының бірі. Жол құрылысына және жөндеу жұмыстарына заманауи инновациялық технологияларды енгізу — жол инфрақұрылымын дамытудың тиімді жолы. Бұл жол төсеніштерінің сапасын жақсартуға, олардың ұзақ мерзімділігін қамтамасыз етуге және жөндеу шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Қазақстанда жолдарды цифрландыру, «ақылды жолдар» технологияларын қолдану сияқты жаңа технологияларды енгізу бастамалары қолға алынуда. Жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету — жол инфрақұрылымын дамытудың маңызды аспектілерінің бірі. Жол белгілерін орнату, жылдамдықты шектеу жүйелері, жарықтандыру, бақылау камераларын орнату сияқты қауіпсіздік шаралары көлік апаттарының санын азайтуға және адамдардың өмірін сақтауға бағытталған. Қазақстанның стратегиялық орналасуы оның транзиттік әлеуетін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Елде «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық көлік дәлізі сияқты ірі жобалар жүзеге асырылуда. Бұл транзиттік дәліздер Қазақстанды халықаралық көлік жүйесінде маңызды торапқа айналдыруға бағытталған және елдің көлік инфрақұрылымын әлемдік деңгейге көтереді. Жол бойындағы қызмет көрсету нысандарын салу, жанармай құю бекеттері, жөндеу шеберханалары, демалыс орындары сияқты қызметтерді дамыту — жол инфрақұрылымының ажырамас бөлігі болып табылады. Бұл қызметтер сапалы жол қозғалысын қамтамасыз етеді және жүргізушілер мен жолаушылардың қолайлылығын арттырады. Жол инфрақұрылымын дамыту үшін мемлекеттік бюджеттен бөлінетін қаржыдан басқа, шетелдік және жеке инвестицияларды тарту маңызды. Бұл шаралар инфрақұрылымдық жобаларды жеделдетіп жүзеге асыруға және олардың сапасын арттыруға көмектеседі. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік негізінде көптеген ірі жол жобалары жүзеге асырылуда. Жақсы дамыған жол инфрақұрылымы ішкі және сыртқы сауданың көлемін арттыруға, логистика саласының дамуына ықпал етеді, бұл экономиканың жалпы өсіміне әсер етеді. Жолдардың сапасы мен қолжетімділігі халықтың күнделікті өмірін жеңілдетеді, жұмыс орындарына және қажетті қызметтерге қол жеткізуді жақсартады. Жол инфрақұрылымы өңірлер арасындағы қатынасты жақсартады, бұл олардың әлеуметтік-экономикалық дамуын теңестіруге ықпал етеді. Жол инфрақұрылымы — елдің экономикалық және әлеуметтік дамуының негізгі тіректерінің бірі. Сапалы жолдар елдің өңірлерін біріктіріп, халықтың өмір сүру сапасын жақсартады, экономикалық тиімділікті арттырады және транзиттік әлеуетті іске асыруға мүмкіндік береді. Қазақстанда жол инфрақұрылымын дамыту бағытында ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр. Бұл шаралар арқылы мемлекет болашақта әлемдік көлік дәліздерінің бірінде маңызды рөл атқарып, халықаралық деңгейдегі көлік және логистика орталығына айналуға ұмтылады. Бұл тұрғыдан келгенде, еліміздің үшінші мегаполисінде атқарылып жатқан жұмыстардың қатары қалың. Мәселен, қалаға қарасты Еңбекші ауданында ұзындығы 732,91 шақырымды құрайтын 728 көшелер мен өткелдер бар. Жолдардың 535,77 шақырымы (73,1%) асфальт, 158,38 шақырымы (21,6%) тас, 38,76 шақырымы (5,3%) топырақты құрайды. Жолдардың жағдайын жақсартуға жылдан жылға жақсы көңіл бөлініп келеді. Мәселен, 2021 жылы 4 магистралдық және 53 қалаішілік көше асфальтталып, жөнделсе, 2023 жылы ұзындығы 45,5 шақырымды құрайтын 73 көше орташа жөндеуден өтті. Ал 2024 жылға ұзындығы 30,5 шақырымды құрайтын 78 көшені жөндеу жоспарлануда. Қазіргі таңда 24 көшеде жұмыстар аяқталды. Қалған көшелерді асфальттау үшін мердігер мекемелер анықталды. Жұмыстар 2025 жылға өтпелі. Сонымен қатар, 23 көшеге («Сәтті Құрылыс НС» ЖШС ұзындығы 10,3 шақырым аяқ жол салды. Жарықтандыру бойынша қазіргі таңда аудан аумағында 117 көше жарықтандырылды. Жалпы, 2021 жылы 18 көше жарықтандырылса, ал мемлекеттік-жекешелік әріптестік бағдарламасы аясында 2022 жылы әлеуметтік нысандарға жақын орналасқан 22 көше жарықтандырылды. 2023 жылы 28 көше жарықтандырылды. 2024 жылға 244 көшені жарықтандыру жоспарланған. Қазіргі таңда 129 көшеге жарықшамдар орнатылып, іске қосылуда. 115 көшеде жарықтандыру жұмыстары жүргізілуде. Ирригация бойынша аудан аумағында күз, көктем мезгілдерінде жауын-шашын суларының басуының алдын алу мақсатында зерделеу жұмыстары жүргізіліп, 57 мекен-жай анықталған. Атқарылған жұмыстарға тоқталар болсақ, 2022 жылы су алу қауіпі жоғары 21 мекен-жайларға ұзындығы 7,3 шақырымды құрайтын ирригациялық арықтар орнатылды. Ал, 2023 жылы 19 мекен-жайға ұзындығы 8,1 шақырым ирригациялық арықтарды орнату жұмыстарын мердігер мекемелер «Маверикс», «Сәтті құрылыс» ЖШС-тері жүргізді. 2024 жылдан бастап Шымкент қаласының маслихат шешімімен ирригациялық арықтарды орнату жұмыстары Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы тарапынан жүргізіледі. Қазіргі таңда 5 көшеге ирригациялық арықтар орнатылды. Қаланың тазалығын сақтау — тұрғындардың өмір сапасын жақсарту, қоршаған ортаны қорғау және қоғамның денсаулығын қамтамасыз ету үшін өте маңызды. Қалалық ортадағы тазалық әрбір адамның денсаулығына, ыңғайлы өмір сүруіне, экологиялық жағдайға және қаланың жалпы көрінісіне әсер етеді. Қалалық ортадағы тазалықты сақтау тұрғындардың денсаулығына тікелей әсер етеді. Қоқыс, ластанған ауыз су немесе ластанған ауа жұқпалы аурулардың таралуына себеп болуы мүмкін. Сондықтан тазалықты сақтау — инфекциялық аурулардың алдын алудың тиімді жолдарының бірі. Қаланың тазалығын сақтау қоршаған ортаны қорғауға, табиғи ресурстарды сақтауға және биоалуандықты қолдауға ықпал етеді. Қоқыстың жиналуы және дұрыс өңделмеуі табиғатқа зиян келтіріп, қоршаған ортаның ластануына әкеледі. Тазалық қаланың тартымдылығын арттырып, тұрғындардың психологиялық және әлеуметтік әл-ауқатын жақсартады. Таза орта адамдардың көңіл-күйіне оң әсер етіп, қоғамдық орындарда өзін ыңғайлы және қауіпсіз сезінуіне мүмкіндік береді. Қаланың тазалығын сақтау үшін қоқысты сұрыптау мәдениетін дамыту қажет. Тұрғындар қоқысты қағаз, пластик, шыны және органикалық қалдықтар бойынша бөліп тастауға дағдылануы керек. Бұл қайта өңдеуді жеңілдетіп, қалдықтарды азайтуға көмектеседі. Қоғамдық орындарда, саябақтарда және көшелерде жеткілікті мөлшерде қоқыс жәшіктерінің болуы қажет. Бұл адамдарға қоқысты өз орындарына тастауға мүмкіндік береді және қоқыстың көшеде жинақталуына жол бермейді. Қоқысты қайта өңдеуге жіберу арқылы қоршаған ортаға зиян келтірмеуге болады. Қайта өңдеу станцияларын дамыту және тұрғындар арасында қайта өңдеудің маңызын түсіндіру осы бағытта маңызды шаралар болып табылады. Бір рет пайдаланылатын пластик өнімдердің орнына қайта пайдалануға болатын бұйымдарды қолдану арқылы қалдықтардың көлемін азайтуға болады. Қаланың тазалығын сақтау үшін тұрғындардың санасын көтеру және тазалықты сақтау мәдениетін қалыптастыру маңызды. Мектептерде, университеттерде, жұмыс орындарында тазалыққа қатысты ақпараттық науқандар мен дәрістер ұйымдастыру керек. Қала тұрғындарын сенбіліктерге шақыру арқылы оларды тазалық іс-шараларына белсенді қатыстыру керек. Бұл тұрғындардың қаланың тазалығына деген жауапкершілігін арттырады және қоғамдық сана-сезімді көтереді. Қаланың тазалығын сақтау үшін арнайы заңдар мен ережелерді енгізу және оларды қатаң бақылау қажет. Қоқысты кез келген жерге тастауға тыйым салу және бұл ережелерді бұзғандарға айыппұл салу арқылы тазалық сақтау деңгейін арттыруға болады. Жеке компаниялар, кафе-ресторандар және сауда орталықтары да қаланың тазалығына өз үлестерін қосуы керек. Олар өздерінің айналасындағы тазалыққа жауапты болуы тиіс. Қаладағы жасыл аймақтарды көбейту және оларды күтіп ұстау қаланың экологиялық жағдайын жақсартады. Ағаштар мен өсімдіктер ауаны тазартуға, қаладағы микроклиматты реттеуге, тұрғындардың демалуға қолайлы жағдай жасауға көмектеседі. Қаланың тазалығы тек жер бетінде емес, сонымен қатар су қоймалары мен канализация жүйелерінде де маңызды. Қаладағы өзендер, көлдер, каналдар және су айдындарының таза болуы үшін су ресурстарына қоқыс тастамау, оларды ластамау қажет. Қаланың тазалығын сақтау үшін ең алдымен жеке адамның жауапкершілігі маңызды. Әрбір азамат өзінің қоршаған ортасына жауапкершілікпен қарауы қажет. Тұрғындар өз көшелерін, ауласы мен қоғамдық орындарды таза ұстаса, қала көркейіп, тұрғындар үшін қолайлы жағдай туындайды. Тұрғындарды тазалық сақтау ережелері туралы ақпараттандыру және оларды түсіндіру маңызды рөл атқарады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында және қоғамдық орындарда экологиялық мәдениетке баулу қаланың тазалығын сақтау мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі.
