ШЫМКЕНТТЕ ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ БОЙЫНША 4000-НАН АСТАМ АҚПАРАТТЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗІЛГЕН
Тұтынушылардың құқығын қорғау – бұл қоғамның әрбір мүшесінің экономикалық және әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды институт. Бұл тұтынушылардың сапалы тауарлар мен қызметтерге қол жеткізуін, сондай-ақ олардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған құқықтық және ұйымдастырушылық шаралардың жиынтығы. Тұтынушылардың құқығын қорғау кез келген елдің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығы мен әділ нарық қатынастарының негізі болып табылады. Қазақстанда да тұтынушылардың құқығын қорғау маңызды мәселелердің бірі болып саналады. Тұтынушылар сапалы өнімдер мен қызметтерді сатып алуға құқылы. Бұл дегеніміз, әрбір сатып алынған тауар немесе қызмет өз мақсатына сай келіп, оның сапасы сәйкес стандарттарға сәйкес болуы керек. Егер өнім немесе қызмет сапасыз болса, тұтынушы оны қайтаруға, айырбастауға немесе ақшасын қайтарып алуға құқылы. Тұтынушылар сатып алатын өнімдер немесе қызметтер олардың денсаулығына және өміріне қауіп төндірмеуі керек. Тауар немесе қызмет қауіпсіз болуы қажет және қолдану кезінде қауіпті жағдайлардан қорғауды қамтамасыз ету керек. Тұтынушы қауіпті тауарлар туралы ақпарат алуға, оның ішінде өнімнің зияндылығы мен мүмкін қауіптері туралы білуге құқылы.
Тұтынушылар өнімдер мен қызметтер туралы дұрыс және толық ақпарат алуға құқылы. Бұл өнімнің сипаттамалары, құрамы, сақтау мерзімі, пайдалану тәсілі, өндіруші немесе қызмет көрсетуші туралы мәліметтер болуы мүмкін. Тауардың немесе қызметтің сапасына, шығу тегі мен кепілдік шарттарына қатысты барлық маңызды ақпарат тұтынушыға қолжетімді болуы тиіс. Тұтынушы әртүрлі тауарлар мен қызметтерді таңдау құқығына ие. Бұл нарықта бәсекелестіктің дамуын қамтамасыз етуге көмектеседі және тұтынушыларға сапалы өнімдер алу мүмкіндігін береді. Тауарлар немесе қызметтерді еркін таңдау құқығы, әсіресе монополия жағдайында, тұтынушыларды қорғауға бағытталған маңызды қағида. Егер тұтынушы құқықтары бұзылса, ол құқықтық көмекке жүгінуге құқылы. Бұл үшін тұтынушылар өз құқықтарын қорғайтын органдарға, атап айтқанда тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеттеріне немесе сотқа жүгіне алады. Тұтынушылар өз құқығын қорғау үшін шағым түсіруге, тәуелсіз сараптама жасатуға және зиян келтірілген жағдайда өтемақы талап етуге құқылы. Тұтынушылар құқықтарын қорғау үшін қоғамдық бірлестіктерге бірігуге құқылы. Мұндай ұйымдар тұтынушылардың құқықтарын қорғауға, олардың мүдделерін білдіруге және құқық бұзушылықтармен күресуге бағытталған. Қоғамдық ұйымдар мен ассоциациялар тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында маңызды рөл атқарады және тұтынушылардың мүддесін қолдау үшін мемлекеттің реттеу органдарымен әріптестікте жұмыс жасайды. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау – нарықтың әділдігін және ашықтығын қамтамасыз етудің маңызды шарты. Бұл сапалы өнімдер мен қызметтерге қол жеткізуді арттыруға және әділетсіз бәсекелестіктің алдын алуға көмектеседі. Нарықта сапасыз немесе қауіпті өнімдердің болуын болдырмау үшін тұтынушылардың құқығын қорғау аса маңызды. Құқықтарын қорғау үшін тұтынушылардың өздерінің құқықтарын білуі маңызды. Сондықтан тұтынушылардың құқықтық сауаттылығын арттыру бойынша ақпараттық кампаниялар жүргізілуі тиіс. Бұған БАҚ, әлеуметтік желілер және арнайы оқыту курстары көмектеседі. Өз құқықтарын білетін тұтынушы сапасыз өнімді тануға, құқық бұзылған жағдайда дұрыс әрекет етуге және нарықтың тұрақтылығын қолдауға қабілетті болады. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі өндірушілер мен сатушылардың жауапкершілігін арттыруға ықпал етеді. Бұл өндірушілерді сапалы өнім шығаруға, ал сатушыларды әділ қызмет көрсетуге міндеттейді. Заңнамалық жауапкершіліктің болуы өндірушілер мен сатушылардың өнімдер мен қызметтерді сапалы әрі қауіпсіз түрде ұсынуына ықпал етеді. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау экономиканың дамуына да тікелей әсер етеді. Әділдік пен ашықтық қағидаларының сақталуы инвесторлар мен кәсіпкерлер үшін қолайлы жағдайлар жасайды, себебі олар нарықтың тұрақты әрі болжамды болуына сенім білдіреді. Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңы тұтынушылардың құқықтарын қорғауға негізделген негізгі заңдардың бірі. Бұл заң тауарлар мен қызметтердің сапасын қамтамасыз етуге, тұтынушыларға толық ақпарат беруге және олардың құқықтарын бұзған жағдайда өтемақы алуға мүмкіндік береді. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті және қоғамдық бірлестіктер құқықтарын қорғау үшін жұмыс істеп келеді. Олар тұтынушылардың шағымдарын қарастырып, құқықтық кеңес береді және қажет болған жағдайда сотта өкілдік етеді. Жалпы тұтынушылардың құқықтарын қорғау – әділ әрі тұрақты нарықтық экономиканың негізі. Тұтынушылардың сапалы өнімдер мен қызметтер алу құқығын қамтамасыз ету, қауіпсіздікке кепілдік беру және олардың мүдделерін қорғау – қоғамның экономикалық және әлеуметтік тұрақтылығы үшін маңызды қадам. Қазақстанда тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін нығайту арқылы халықтың тұрмыс сапасын арттыруға және әділетті нарық қатынастарын қалыптастыруға жағдай жасалады. Осы орайда, жуырда Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында «Шымкент қаласы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің 2024 жылғы 9 айдағы жұмысының қорытындылары туралы» тақырыбында баспасөз конференциясы өткен болатын. Онда Шымкент қаласы сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаменті бастығының орынбасары Әбиев Оспан Оразбайұлы баяндама жасады. Айтуынша, Шымкент қаласы бойынша Сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті 2024 жылдың 9 айында айтарлықтай жұмыс атқарды. Осы кезеңде департамент 3908 өтінішті қарады, оның ішінде 3274 өтініш қанағаттандырылып, жалпы сомасы 198,5 млн теңге тұтынушыларға қайтарылған. Сонымен қатар, 381 өтінішке қатысты тұтынушыларға түсіндірмелер беріліп, 116 өтініш басқа органдарға бағытталды. 41 өтініш иелері тарапынан кері қайтарылса, 18 талап-арыз бойынша сотқа жүгінілді, оның 9-ы бойынша оң шешім қабылданып, 3 млн теңгеден астам қаражат өндірілген. Сондай-ақ, департамент «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңның негізінде 10-нан астам азаматтың құқықтары бұзылған екі жағдайды анықтап, олардың құқығын қорғау үшін сотқа жүгінді. Нәтижесінде 280 мың теңге тұтынушыларға қайтарылды. 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Шымкент қаласының Сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті тұтынушылардың құқығын қорғау мақсатында көптеген талап-арыздар бойынша сот отырыстарына қатысты. Нәтижесінде бірнеше жағдай бойынша тұтынушылардың құқықтары қалпына келтіріліп, сот оң шешім шығарды, ал жалпы сомасы 2 774 750 теңге тұтынушыларға қайтарылды. Сот шешімімен қанағаттандырылған негізгі істерге келсек, «Орынбасар-Сұлтан» ЖШС қызметі бойынша – департамент сотқа тұтынушылар тобының атынан талап-арыз беріп, 115 000 теңге сомасында өтемақы қайтарылды. «SC CRAND» ЖШС қызметі бойынша – тұтынушылар тобының арызы бойынша сот шешімімен 165 000 теңге қайтарылды. ЖК «Samurug Grup» және С.К. Алтынбекова арасындағы іс – сапасыз аяқ массажы құрылғысы үшін 343 000 теңге қайтарылды. «Компания Эврика» ЖШС және В.В. Марков арасындағы іс – жарамсыз теледидар үшін 375 000 теңге өтемақы төленді. «Белый Ветер» ЖШС-мен болған дау – сапасыз компьютер үшін 506 750 теңге, моральдық залал үшін 50 000 теңге, және өкілдік шығындар үшін 150 000 теңге қайтарылды және т.б. Бұл істерде Шымкент қаласының Сауда және тұтынушылар құқықтарын қорғау департаменті белсенді түрде тұтынушылар құқығын қорғап, тұтынушылардың материалдық шығындарын қайтаруға елеулі үлес қосты. 2024 жылдың алғашқы 9 айында Шымкент қаласының Сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатында 4069 ақпараттық-түсіндіру іс-шараларын өткізді. Оның ішінде БАҚ-та сөз сөйлеулер саны – 161, жарияланымдар саны – 254. Әлеуметтік желілерде де белсенділік жоғары болды: Инстаграмда 1818, Фейсбукта 1817 жазба жарияланып, жалпы саны 3635-ке жетті. Бұдан бөлек, тұрғындар мен кәсіпкерлерге түсіндіру мақсатында 19 брифинг өткізілді. Сонымен қатар, тұтынушылардың құқықтарын қорғауды жеңілдету үшін «Е-тұтынушы» ақпараттық жүйесі арқылы белсенді жұмыс атқарылды. Осы платформада тіркелген пайдаланушылар саны 5774-ке жетіп, 1206 кәсіпкерлік субъектісі тіркелді. Тұтынушылардың өтініштерін қарастыру мақсатында біріңғай жүйе арқылы 178 өтініш түсіп, тиісті шаралар қолданылды. Шымкентте «Тұтынушыларды бақылау» атты бірнеше қоғамдық бірлестік бар екенін ескеріп, оларды департаменттің ресми өкілдерімен шатастырмауларыңызды сұраймыз. Егер осы бірлестіктер тарапынан заңсыз әрекеттер байқалса, 8 7252 53-07-04 және 8 7172 74-98-32 сенім телефондарына хабарласуыңызға болады.
