32 МЫҢ АДАМ ТҰРАҚТЫ ЖҰМЫСҚА ОРНАЛАСТЫРЫЛДЫ
Шымкент қаласы – еліміздің оңтүстігіндегі ірі экономикалық, өнеркәсіптік және сауда орталықтарының бірі. Демографиялық өсімі жоғары, халқы миллионнан асатын бұл мегаполис соңғы жылдары әлеуметтік-экономикалық даму қарқынын күшейтіп, шағын және орта бизнестің өркендеуіне, өндіріс саласын әртараптандыруға зор көңіл бөлуде. Осындай қарқынды өсім жағдайында ең басты мәселелердің бірі – қаланың еңбек нарығын реттеу, жұмыспен қамту шараларын жетілдіру, әрбір азаматтың жұмысқа орналаса отырып, өз қабілетін іске асыруына мүмкіндік беру.
Жұмыспен қамту – әлеуметтік-экономикалық саясаттың маңызды құрамдас бөлігі. Экономикасы өскен сайын қаланың еңбек нарығы да өзгеріске ұшырайды. Жаңа кәсіпорындардың ашылуы, өндіріс орындарының кеңеюі, қызмет көрсету саласының дамуы – бәрі де жаңа жұмыс орындарын құрудың негізі. Жұмыспен қамту мәселесін шешу халықтың табысын арттырып қана қоймай, кедейлікті азайтады, өмір сүру деңгейін жақсартады. Сонымен қатар, жұмысқа қабілетті азаматтарды еңбек нарығына белсенді тарту арқылы қаланың жалпы даму қарқыны да үдей түседі. Шымкент қаласы Қазақстанның оңтүстігіндегі маңызды көлік-логистикалық торап ретінде логистика, сауда, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу, тамақ өнеркәсібі, қызмет көрсету және туризм салаларының дамуына қолайлы жағдай жасайды. Осы салалардағы жаңа өндіріс ошақтары мен қызмет көрсететін кәсіпорындар жұмыссыздықты азайтуға бағытталған шаралармен ұштасып, халықты тұрақты жұмыс орындарымен қамтамасыз етуге септігін тигізеді. Шымкент қаласында жұмыспен қамту шаралары бірқатар мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде жүзеге асырылуда. Әсіресе, «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтарға арнап мамандыққа қайта даярлау, кәсіптік оқыту курстары, шағын несие беру және гранттар бөлу сияқты мүмкіндіктер ұсынады. Мысалы, жастар практикасы – жастарды алғашқы жұмыс тәжірибесімен қамтамасыз ететін маңызды құрал. Оқу орнын енді бітірген түлектерді мекемелерге белгілі бір мерзімге жіберіп, тәжірибеден өткізеді. Бұл шара жастардың еңбек нарығына сәтті енуіне, кәсіби дағдылар қалыптастыруына көмектеседі. Сонымен қатар, әлеуметтік жұмыс орындары – жұмыс берушілерді мемлекет тарапынан субсидиялау арқылы аз қамтылған немесе әлеуметтік осал топтар өкілдерін жұмысқа орналастыруды ынталандырады. Жұмыспен қамту саласында жергілікті жұмыспен қамту орталықтары маңызды рөл атқарады. Шымкент қаласында мұндай орталықтар жұмыссыз азаматтармен тікелей байланыс орнатып, оларды тіркеуге алады, қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді, кеңес береді. Жұмыспен қамту орталықтары арқылы азаматтар бос жұмыс орындары туралы мәлімет алып, жұмыс іздеу процесін жеңілдетеді. Орталықтар жұмыс іздеушілерді кәсіби даярлау курстарына жіберіп, қайта даярлау бағдарламаларын іске қосады. Бұл шаралар еңбек нарығының сұранысына сай мамандарды дайындауға, жұмыссыздарға жаңа дағдылар игеруге мүмкіндік беріп, олардың жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін арттырады. Қазіргі заманда еңбек нарығы жылдам өзгерістерге ұшырап, жаңа мамандықтарға қажеттілік туындайды. Осыған байланысты Шымкентте кәсіптік оқыту мен қайта даярлау бағдарламалары белсенді жүргізіледі. Еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар бойынша курстар ашылып, жұмыссыздар мен кәсіби біліктілігін арттырғысы келетін адамдарға қолдау көрсетіледі. Бұл курстар қазіргі заманғы технологияларды меңгеруді, тіл үйренуді, IT саласындағы дағдыларды жетілдіруді, қызмет көрсету деңгейін арттыруды қамтуы мүмкін. Кәсіптік оқытуды аяқтаған азаматтарға жұмыс берушілермен байланыс орнатуға, түйіндеме дайындауға, сұхбаттасу машығын үйренуге көмектесетін механизмдер де қарастырылған. Шымкент қаласындағы жұмыспен қамту шараларының бірі – шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту арқылы жаңа жұмыс орындарын құру. «Бизнестің жол картасы-2025», «Еңбек» бағдарламалары аясында кәсіпкерлерге төмен пайызды несиелер, гранттар, оқыту курстары, консалтингтік қызметтер ұсынылады. Шағын және орта бизнес – экономиканың серпінді секторы. Жаңа кәсіпорындардың ашылуы, қызмет көрсету саласының кеңеюі, инновациялық жобалардың іске асуы – бәрі де жаңа жұмыс орындарын туындатады. Кәсіпкерлікті ынталандыру арқылы қаладағы жұмыссыздықты азайтуға, тұрғындар табысын өсіруге мүмкіндік туады. Жастар – елдің болашағы, қоғамның қозғаушы күші. Шымкентте жастар санының өсуі еңбек нарығына жас жұмыс күшінің көптеп шығуына әкеледі. Бұл ретте жастарды жұмыспен қамтуға арналған шаралар өте өзекті. Жоғарыда аталған жастар практикасы, «Бастау Бизнес» курстары, жас мамандарға арналған гранттық қолдаулар жастардың өз кәсібін ашуына, жұмыс табуына, бәсекеге қабілетті тұлға болып қалыптасуына жағдай жасайды. Сонымен бірге, білім беру мекемелерінде кәсіби бағдарлау жұмыстарын күшейту, оқу орындары мен жұмыс берушілер арасындағы ынтымақтастықты нығайту, дуальды білім беру жүйесін енгізу арқылы жастарды еңбек нарығына дайын түрде шығару – маңызды қадамдар. Мүмкіндігі шектеулі азаматтар да қоғамның толыққанды мүшелері, олардың еңбек етуі – тек табыс көзі емес, өзін-өзі таныту, әлеуетін іске асыру жолы. Шымкентте мұндай азаматтар үшін арнайы жұмыс орындарын құру, оларды кәсіби даярлау, бейімдеу, оңалту орталықтарының қызметін жетілдіру шаралары қолға алынуда. Мемлекеттік квоталар, әлеуметтік жұмыс орындары, қашықтан жұмыс істеу мүмкіндіктері мүмкіндігі шектеулі азаматтардың еңбек нарығына қосылуына ықпал етеді. Бұл өз кезегінде олардың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартып, қоғамдағы орнын нығайтуға жол ашады. Жұмыспен қамту шараларын тиімді жүзеге асыру үшін қаржыландыру және қолдау тетіктері қажет. Мемлекеттік бағдарламаларға бөлінетін қаражаттар, жергілікті бюджет ресурстары, халықаралық ұйымдардың гранттары, бизнестің демеушілік көмегі – осының бәрі жаңа жобаларды қаржыландыруға жұмсалады. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдауға арналған несиелік бағдарламалар, субсидиялар, салықтық жеңілдіктер, кепілдендіру жүйесі, кәсіпкерлік бастамаларды оқыту курстары – барлығы да жұмыспен қамту шараларының қаржылық негізін құрайды. Жұмыспен қамту шаралары туралы ақпаратты халыққа дер кезінде жеткізу – олардың тиімділігін арттырады. Ақпараттық науқандар, БАҚ-та жарияланымдар, интернет пен әлеуметтік желілер, жұмыспен қамту орталығының ресми сайттары, мобильді қосымшалар арқылы азаматтар бос жұмыс орындары, оқыту курстары, гранттар мен несиелер туралы жедел және толық мағлұмат ала алады. Халықтың кері байланысын ескеру, пікірлер мен ұсыныстарды сараптап, өзгерістер енгізу де маңызды. Қоғамдық тыңдаулар, әлеуметтік сауалнамалар арқылы тұрғындар қаладағы еңбек нарығына қатысты ойларын білдіріп, оның дамуына үлес қосады. Жұмыспен қамту саласында инновациялар мен халықаралық озық тәжірибелерді енгізу арқылы Шымкент қаласы еңбек нарығын әлемдік талаптарға жақындата түседі. Шетелдік сарапшылармен бірлесіп жобалар жасау, халықаралық форумдарға қатысу, тәжірибе алмасу, ең үздік практика үлгілерін бейімдеу жұмыспен қамту шараларының сапасын көтереді. Бұл жаңа әдістемелерді пайдалануға, кәсіптік білім беруде халықаралық стандарттарды қолдануға, жұмыс берушілер мен білім беру мекемелері арасындағы әріптестікті күшейтуге мүмкіндік береді. Жұмыспен қамту шараларының нәтижелілігін бағалау үшін қоғамдық мониторинг, тәуелсіз сарапшылардың пікірі, халықаралық рейтингтер, статистикалық талдау қажетті. Осы арқылы бағдарламаға түзетулер енгізіп, әлсіз тұстарын жақсартып, күшті жақтарын дамыта отырып, еңбек нарығын реттеуді жетілдіруге болады. Қаланың экономикалық көрсеткіштері, жұмыссыздық деңгейі, орташа жалақы көлемі, кәсіби біліктілігі бар мамандар үлесі – осының бәрі де жұмыспен қамту саясатының тиімділігін айқындайды. Осы орайда, қалада белсенді жұмыс істейтін азаматтар саны 468 мыңнан асты. Жұмыссыздық деңгейін төмендету мақсатында биыл 45 мыңнан астам адамды жұмыспен қамту шараларымен қамту жоспарланған, оның ішінде 32 мың адам тұрақты жұмысқа орналастырылды. Жұмыспен қамту және мемлекеттік қолдау шараларының нәтижесінде атаулы әлеуметтік көмек алушылардың саны 30%-ға қысқарды, ал өткен жылмен салыстырғанда жұмыссыздық деңгейі 4,8%-ға дейін төмендеді. Шымкент қаласындағы жұмыспен қамту шаралары – әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясының ажырамас бөлігі. Мемлекеттік бағдарламалар, кәсіби оқыту курстары, шағын және орта бизнесті қолдау, жастарды еңбек нарығына тарту, әйелдерді жұмыспен қамту, мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған квоталар, ауылдық жерлерде жұмыс орындарын ашу, цифрлық экономиканың мүмкіндіктерін пайдалану – мұның бәрі бірін-бірі толықтыратын өзара байланысты процестер. Алдағы уақытта да Шымкент қаласы еңбек нарығын заманауи талаптарға бейімдеп, инновацияларды енгізіп, халықаралық тәжірибені қолдану арқылы жұмыспен қамту саласын одан әрі жетілдіретіні сөзсіз. Бұл қаланың экономикалық қуатын арттырып қана қоймай, әрбір азаматтың еңбек ету құқығын, лайықты жалақы алуын, өз қабілетін іске асыруын қамтамасыз ететін тиімді, әділетті және тұрақты еңбек нарығын қалыптастырады.
