ШЫМКЕНТ: ЖОЛДАРДЫ ЖАҢҒЫРТУ ЖҰМЫСТАРЫ ҚАРҚЫНДЫ ЖҮРГІЗІЛУДЕ
Шымкент қаласы – Қазақстанның оңтүстігіндегі ең ірі және қарқынды дамып келе жатқан мегаполистердің бірі. Демографиялық өсімнің жоғарылығы, экономикалық әлеуеттің артуы, өнеркәсіп пен қызмет көрсету салаларының өрлеуі соңғы жылдары қаланың инфрақұрылымына айрықша салмақ түсіріп отыр. Бұл әсіресе жол-көлік инфрақұрылымының жағдайына тікелей әсер етуде. Қала тұрғындарының саны көбейген сайын, жеке көліктер, қоғамдық көлік саны өсіп, тасымалданатын жүк көлемі де артуда. Мұндай жағдайда Шымкент қаласындағы жолдарды жаңғырту жұмыстары – көлік қатынасының тиімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етудің, экономикалық байланысты нығайтудың, халықтың өмір сүру сапасын арттырудың маңызды қадамына айналды.
Биыл Шымкентте автомобиль жолдарының құрылысы мен қайта құру жұмыстары 58,4 шақырымдық 18 нысанда жүргізілуде. Жыл соңына дейін 22,8 шақырым автомобиль жолы пайдалануға беріледі. Орташа жөндеу жұмыстары бойынша 378 көшенің 251,3 шақырымына орташа жөндеу жұмыстарын жүргізуге қаржы бөлінді. 287 көшеде 190,3 шақырым орташа жөндеу жұмыстары аяқталып, қолданысқа беріледі. Жыл қорытындысымен қала аумағында 453 көшеде, жалпы ұзындығы 286,9 шақырым жолда құрылыс, орташа жөндеу және тегістеу жұмыстары аяқталады. Жолдарды жақсарту жұмыстары жоспарлы түрде жалғасуда. Жолдар – кез келген қаланың күретамыры іспетті. Олардың сапасы, кеңдігі, жөндеу деңгейі мен ұйымдастырылуы қала экономикасының тиімділігін, логистиканың жылдамдығын, тұрғындардың уақыт үнемдеу мүмкіндігін, қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Шымкентте соңғы жылдары орын алған жедел урбанизация мен экономикалық көтерілу жол инфрақұрылымына бірқатар талаптар қойды. Олар — көлік кептелісін азайту, қауіпсіздік деңгейін арттыру, жүргіншілер мен жүргізушілердің қолайлылығын қамтамасыз ету, тасымалдау шығындарын төмендету және экономикалық байланыстарды жылдамдату. Осы себепті жолдарды жаңғырту жобалары Шымкенттің дамуының стратегиялық бағытына енді. Атап айтқанда, ескірген жол жабындарын ауыстыру, жаңа көпірлер мен жол айрықтарын салу, тротуарлар мен жаяу жүргіншілер жолдарын кеңейту, көше жарықтандыру мен жол белгілерін жаңарту жұмыстары қызу жүргізілуде. Жолдарды жаңғырту шараларын жүзеге асыруда Қазақстан Республикасының «Автомобиль жолдары туралы» Заңы, ұлттық және өңірлік бағдарламалар, Шымкент қаласының даму стратегиялары негізге алынады. Мемлекет тарапынан «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамыту бағдарламасы, көлік инфрақұрылымын жетілдіру жобалары сияқты ірі бастамалар іске асырылып, қаржыландыру мен нормативтік базаны жетілдіру арқылы жергілікті әкімдікке қолдау көрсетілуде.Мемлекеттік органдар (Шымкент қаласының әкімдігі, облыстық және республикалық деңгейдегі көлік және инфрақұрылым басқармалары) өзара үйлесімділік пен ынтымақтастықта жұмыс істейді. Бұл қарым-қатынас жобалардың уақытылы басталып, жоспарға сай орындалуына, қаржы мен ресурстарды тиімді пайдалануға негіз қалайды.Жолдарды жаңғырту қомақты қаржыны талап ететін сала. Шымкент қаласы бұл бағытта қаржыландырудың бірнеше көзін пайдаланады. Яғни қалалық бюджеттен бөлінген қаражат жөндеу мен құрылыс жұмыстарына жұмсалады. Орталықтан бөлінетін қаражат ірі жобаларды іске асыруға септігін тигізеді. Инвесторлар жол инфрақұрылымына инвестиция салып, мемлекет оларға тиісті жағдай жасап, жобаларды бірлесе жүзеге асырады. Кейбір жобаларға халықаралық қаржы институттары, даму банктері, гранттар мен несие түрінде қолдау көрсетеді. Мұндай әртараптандыру шығындарды азайтып, жобаларды уақытылы әрі сапалы жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Шымкентте көлік кептелісін азайту мақсатында жолдарды кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Қаланың орталық көшелерінде бірнеше жолақты қозғалыс жолдары салынып, айналма тас жолдар, айналма көшелер енгізу арқылы көлік ағынын дұрыс бағыттау қолға алынған. Сонымен қатар, жаңа көпірлер мен жол айрықтары тірек нысандары ретінде қызмет етіп, басты көшелерді бір-бірімен байланыстырып, жол уақытын үнемдейді. Жаңа көпірлер өзендер мен сайлар арқылы өтетін көліктің үздіксіз қозғалысын қамтамасыз етеді. Жол айрықтары әртүрлі бағыттағы көлік ағындарын бөлумен қатар, жаяу жүргіншілерге арналған өтпелерді де ұсынады. Нәтижесінде, жол-көлік оқиғаларының саны азайып, қозғалыс қауіпсіздігі артады. Жолдарды жаңғырту тек көлік құралдарына ғана емес, жаяу жүргіншілерге де қолайлы жағдай жасауды қамтиды. Шымкентте тротуарларды кеңейту, оларды тегістеу, көгалдандыру, жарықтандыру мен жол белгілерін жақсарту қолға алынған. Жаяу жүргіншілер өтпелері, бағдаршамдар мен дыбыстық сигнализациялар мүмкіндігі шектеулі адамдар мен қарттардың, балалар мен жаяу жүргіншілердің қауіпсіздігіне үлес қосады. Тротуарларды жөндеу, жаңа жаяу жүргіншілер жолағын салу арқылы азаматтар қаланы жаяу жүріп оңай шарлай алады. Бұл тұрғындардың денсаулығына оң әсер етіп, салауатты өмір салтын ұстануға ынталандырады, сондай-ақ көлік кептелістерін де белгілі деңгейде азайтады. Заманауи әлемде цифрлық технологияларды қолданбай, көлік инфрақұрылымын дамыту қиын. Шымкентте жолдарды жаңғырту барысында «ақылды қала» тұжырымдамасына сай технологиялар енгізілуде.Бұл инновациялар тұрғындарға уақыт пен ақша үнемдеуге, қозғалыс қауіпсіздігі мен жайлылығын арттыруға септігін тигізеді. Жолдарды жаңғырту экологиялық ахуалға да тікелей әсер етеді. Жақсы жоспарланған жол желісі көлік кептелістерін азайтуға, ауаға бөлінетін зиянды газдар мөлшерін қысқартуға ықпал етеді. Сонымен қатар, жаяу жүргіншілер мен велосипед жолдарын дамытуды көздеген жобалар көлік түрлерінің әртүрлілігін қамтамасыз етіп, отын шығынын азайтады. Шымкентте көлік инфрақұрылымын дамытуда экология мәселелеріне де көңіл бөлінеді: жасыл желектерді сақтау, қосымша ағаш отырғызу, шу мен лас газдардан қорғаныс тосқауылдарын орнату сияқты шаралар қолға алынды. Бұл қоршаған орта мен халықтың денсаулығын қорғауға бағытталған тұрақты даму қағидаттарын іске асырады. Жолдарды жаңғырту барысында басты назар қауіпсіздікке аударылады. Заманауи жол жабындарын қолдану, сапалы жол белгілерін орнату, жолақтарды айқын бояу, жарықтандыру жүйесін күшейту, жүргізушілер мен жаяу жүргіншілер үшін бағдаршамдар санын көбейту – осының бәрі жол-көлік оқиғаларының санын азайтуға бағытталған. Құқық қорғау органдарымен ынтымақтастық арқылы жол жүру ережелерін бұзушыларды анықтау, жылдамдықты шектеу, алкогольдік мас күйінде көлік жүргізуді болдырмау шаралары күшейтіледі. Бұл қала тұрғындарының өмірі мен денсаулығын қорғауға ықпал етеді. Жолдарды жаңғырту – қоғамдық маңызы бар процесс. Шымкент қаласында жергілікті әкімдік, көлік басқармасы мен мердігерлер қоғамдық тыңдаулар өткізеді, БАҚ арқылы ақпарат таратады, әлеуметтік желілерде тұрғындардың пікірін тыңдайды. Бұл қоғаммен кері байланыс орнатуға, тұрғындардың ұсыныстарын ескеріп, жобаларды жетілдіруге мүмкіндік береді. Тұрғындардың көше жабылуына, қозғалыс бағытының өзгеруіне, жаңа жобалардың енгізілуіне деген көзқарастарын сараптау арқылы шешім қабылдау сапасы жоғарылайды. Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту үшін ақпараттық ашықтық пен есептілік қамтамасыз етіледі. Шымкент қаласы жолдарды жаңғыртуда халықаралық тәжірибені де ұтымды пайдалануда. Дамыған елдердің көлік инфрақұрылымын басқару тәжірибесін зерттеу, халықаралық форумдар мен көрмелерге қатысу, сарапшыларды шақыру арқылы озық технологиялар мен әдістемелер енгізіледі. Мысалы, «ақылды» бағдаршамдар, көпдеңгейлі жол айрықтары, велоинфрақұрылымды оңтайландыру, экологиялық таза көлік түрлерін ынталандыру сынды шаралар халықаралық практикаға сүйеніп жүзеге асырылады. Жолдарды жаңғырту қаланың экономикалық тұрғыдан тиімді дамуына да әсер етеді. Қозғалыс жылдамдығының артуы, көлік шығындарының азаюы, тауар айналымының жылдамдығының өсуі бизнес үшін тартымды орта қалыптастырады. Логистикалық тізбектер оңтайландырылып, өндіріс пен сауданы дамытуға қолайлы жағдай жасалады. Бұл жаңа жұмыс орындарын ашуға, инвестиция тартуға, жалпы өңірлік өнімнің өсуіне ықпал етеді. Адамдардың салауатты өмір салтын ұстануына көлік инфрақұрылымының әсері зор. Шымкентте велосипеде жүруге арналған жолақтар, арнайы тұрақ орындары, жаяу жүргіншілер аймақтары енгізіліп жатыр. Бұл көлік түрлерінің әртүрлілігін қамтамасыз етіп, жеке автокөлікке тәуелділікті азайтады. Нәтижесінде көлік кептелісі, шу мен зиянды газдар шығарындылары азаяды, тұрғындар денсаулығын нығайтады. Жолдарды жаңғырту барысында апаттық қызметтермен байланысты жақсарту да маңызды. Өрт сөндіру машиналары, жедел жәрдем көліктері, полиция патрульдері үшін қолжетімді жолдар мен қысқа бағыттар қалыптастыру төтенше жағдайларға жедел әрекет ету мүмкіндігін арттырады. Бұл адамдардың өмірін сақтауға, залалды азайтуға көмектеседі. Жолдарды салу мен жөндеуде жаңашыл материалдар мен технологияларды қолдану жолдардың беріктігі мен ұзақмерзімділігін қамтамасыз етеді. Шымкентте жол жабындарын әзірлеуде заманауи асфальт қоспалары, полимерлік қосындылар қолданылып, жолдың қызмет ету мерзімі ұлғайтылады. Бұл жөндеу шығындарын азайтып, ұзақ мерзімге созылатын сапалы жолдарды пайдалануға мүмкіндік береді. Жолдарды жаңғырту жобаларына жеке компаниялар, құрылыс фирмалары, техника мен жабдықтарды жеткізушілер, жобалау институттары да қатысады. Мемлекеттік органдардың бәсекелестік ортаны қамтамасыз етуі сапаны арттырып, баға тиімділігін ұсынады. Жұмыстың орындалу мерзімі қатаң бақыланып, құрылыс нормалары мен стандарттарына сәйкестігі тексеріледі. Шымкент қаласында жолдарды жаңғырту жұмыстары жалғасатыны анық. Алдағы уақытта қала сыртындағы айналма жолдарды дамыту, жер асты және жер үсті өткелдерін салу, жол-жөндеу техникасын жаңарту, цифрлық мониторинг жүйелерін кеңінен енгізу жұмыстары қолға алынбақ. Осындай стратегиялық бағыттар Шымкентті көлік қатынасы жағынан қолайлы, жылдам, қауіпсіз қалаға айналдыруға үлес қосады. Жолдарды жаңғырту шаралары мен жаңа ережелер енгізілгенде тұрғындардың құқықтық сауаттылығы мен көлік мәдениеті де өсіп отыруы тиіс. Тұрғындар жол ережелерін сақтап, көлік қозғалысына құрметпен қарап, жаяу жүргіншілерге жол беру, тазалықты сақтау сынды қарапайым қағидаларды ұстануы қажет. Мұнда ақпараттандыру шаралары, әлеуметтік жарнамалар, мектептерде құқықтық тәрбие сабақтары көмекке келеді. Азаматтардың жергілікті өзін-өзі басқаруға қатысуы жол мәселелерін шешуде пайдалы. Шағын аудандарда, тұрғын алаптарда жолдарды жөндеу туралы шешімдер қабылдауға жергілікті қауымдастықтардың да үлесі болуы тиімді. Қоғамдық тыңдаулар, жергілікті жиналыстар арқылы адамдар өз аудандарында қандай көшелерге басымдық беру керектігін білдіре алады. Жолдарды жаңғырту жобаларының нәтижелілігін бағалау үшін статистикалық талдаулар мен мониторинг жүйесі енгізіледі. Көлік кептелісінің уақыты, жол-көлік оқиғаларының саны, халықтың қанағаттану деңгейі, экономикалық көрсеткіштер, экологиялық ахуал динамикасы – осының бәрі тұрақты тексеріліп, қорытындылар негізінде түзеулер енгізіледі. Шымкент қаласындағы жолдарды жаңғырту жұмыстары – инфрақұрылымды жетілдіру, өмір сүру сапасын арттыру, экономикалық тиімділікті қамтамасыз ету және қауіпсіздік деңгейін көтеру мақсатындағы стратегиялық үдеріс. Бұл шаралар көлік қатынасының жылдамдығын арттырып, көлік кептелісін азайтуға, жаяу жүргіншілер мен велосипедшілерге қолайлы орта қалыптастыруға, экологияны жақсартуға ықпал етеді. Заманауи технологиялар мен инновациялар енгізіліп, халықаралық тәжірибе пайдаланылып, мемлекеттік органдар, бизнес және қоғам арасында үйлесімді әріптестік орнатылады. Алдағы уақытта да Шымкент қаласы көлік инфрақұрылымын дамытуды жалғастырып, цифрлық мониторинг, ақылды бағдаршамдар, электр көліктері, жаңа құрылыс материалдары сынды жаңашылдықтарды енгізу арқылы қала тұрғындары мен қонақтары үшін сапалы және қолжетімді көлік жүйесін ұсынатын болады. Осылайша Шымкент ашық, динамикалық және болашаққа серпінді қарап, көлік қатынасы саласында да Қазақстанның өзге өңірлеріне үлгі болып қала бермек.
