СПОРТ БАСҚАРМАСЫНЫҢ КӘСІПОДАҚ МҮШЕЛЕРІМЕН КЕЗДЕСУІ ӨТТІ
Шымкент қаласы – еліміздегі ең ірі мегаполистердің бірі, халық саны миллионнан асады. Демографиялық өсім жыл сайын артып, жастардың үлесі айтарлықтай жоғары. Бұл – еңбек нарығына еңбекке қабілетті жастағы адамдардың көптеп келуіне себеп. Әрі қала республика бойынша индустриялық-инновациялық даму бағдарламалары аясында бірнеше өндірістік және логистикалық жобаларды жүзеге асыруға қолайлы аймаққа айналды. Мысалы, мұнай өңдеу зауыты, фармацевтикалық кәсіпорындар, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу орталықтары мен кіші және орта бизнес субъектілері тұрақты жұмыс орындарын ашуға әсер етті. Өз кезегінде, мұның өзі жұмыскерлердің құқығын қорғау ісін айрықша бақылауға алу керегін аңғартты. Бұл тұрғыдан келгенде, Шымкентте іске асып жатқан жұмыстар көп.
Мәселен, жуырда «Қалың қалай, бастауыш ұйым» акциясы аясында «Қызмет» салалық кәсіподағының мүшелік ұйымы — Шымкент қаласының дене шынықтыру және спорт басқармасында басқарманың басшысы Маратбек Мықтыбековтің және кәсіподақ төрағасы Шоқан Әбдіхалықовтың қатысуымен «Қызмет» салалық кәсіподағы Шымкент қалалық филиалының төрағасы Серік Әуесханов басқарманың қызметкерлерімен кездесіп, кәсіподақ мүшелерінің қал-жағдайларымен танысты. Салауатты өмір салтын насихаттау арқылы кәсіподақ мүшелерінің денсаулықтарын сауықтыру — ең негізгі жұмыстың бірі. Осы мақсатта кәсіподақ филиалы мен спорт басқармасы бірлесе 2023-2024 жылдары «23 маусым — мемлекеттік қызметшілер күні» кәсіби мерекесінің қарсаңында жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлері арасындағы қалалық спартакиаданы өткізіп, оған 1000-ға жуық кәсіподақ мүшелері қатысқан. Аталған жарыстарды өткізудің орындарына және спорт ойындарының судьялар тобына басқарма, ал жеңімпаздарға сыйлық беруге кәсіподақ филиалы жауапты болып, спартакиадалардың спорт түрлерінің жарыстарын жоғары деңгейде ұйымдастырып өткізген. 2023 жылы спартакиаданың 7 спорт түріне 27 сыйлық тағайындалып, кәсіподақ филиалы есебінен жалпы 540,0 мың теңге қаржылай сыйақылар мен дипломдар табысталса, ал 2024 жылы спартакиаданың 8 спорт түріне 14 сыйлық тағайындалып, жеңімпаздарға жалпы 600,0 мың теңге қаржылай сыйақылар мен дипломдар табысталған. Кездесу жиынында «Қызмет» салалық кәсіподағы Шымкент қалалық филиалының төрағасы Серік Елемесұлы ұжым мүшелерін «16 желтоқсан — Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні» мерекесімен құттықтап, еселі еңбектері бағаланған кәсіподақ мүшелеріне және жұмыс беруші — әлеуметтік әріптеске кәсіподақ наградаларын табыстады. Атап айтқанда, басқармасының басшысы Мықтыбеков Маратбек Саменбекұлы және басқарманың спорт мекемелерін қаржыландыру бөлімінің басшысы Анарбаева Феруза Жорақұлқызы филиалдың «Еңбек озаты» төс белгісімен, басқарма басшысының орынбасары Дарменов Ермек Аманжолұлы және басқарманың спорт ұйымдарын үйлестіру бөлімінің бас маманы Қуанышбекова Айна Мұратқызы филиалдың «Құрмет грамотасымен», басқарманың оқу-әдістемелік және жоғары спорт жетістіктері бөлімінің бас маманы Мырзабаев Әділхан Қалмағанбетұлы филиалдың «Алғыс хатымен» марапатталды. Жиын соңында басқарманың басшысы Маратбек Сәменбекұлы салалық кәсіподақтың атына алғысын айтып, ұжым мүшелерін «Тәуелсіздік күні» мерекесімен құттықтады. Айта кетейік, Шымкентте еңбек саясатының құқықтық базасы Қазақстан Республикасының Конституциясы, Еңбек кодексі, «Халықты жұмыспен қамту туралы» Заң, «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» Заң секілді бірқатар нормативтік-құқықтық актілерге сүйенеді. Сонымен қатар, Мемлекеттік еңбек инспекциясы, Халықты жұмыспен қамту орталықтары, Кәсіподақтар, Жұмыс берушілер одақтары секілді институттар еңбек саясатының орындалуын қадағалап, іске асырады. Шымкент қаласының әкімдігі жергілікті деңгейде жұмыспен қамту бағдарламаларын жүзеге асыруға жауапты. Институционалдық тұрғыда Халықты жұмыспен қамту орталықтары жұмыссыздарды оқыту, қайта даярлау курстарын ұйымдастыру, бос орындар жәрмеңкесін өткізу, әлеуметтік жұмыс орындарын ұсыну сияқты шараларды қолға алады. Кәсіподақтар жұмысшылардың құқықтарын қорғап, еңбекақы, еңбек жағдайы, қауіпсіздік мәселелерінде олардың мүддесін қорғайды. Жұмыс берушілер одақтары мен жергілікті билік органдары арасындағы әлеуметтік әріптестік ұжымдық келісімдер арқылы нығаюда. Шымкент қаласында жұмыссыздық мәселесін шешуде мемлекеттік бағдарламалардың рөлі зор. «Еңбек» нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік бағдарламасы, «Жастар практикасы», «Әлеуметтік жұмыс орындары» сынды жобалар арқылы жұмыс іздеушілерге нақты қолдау көрсетіледі. Жоғары оқу орындары мен колледж түлектерін жұмысқа орналастыру, оларды кәсіптік тәжірибеден өткізу, гранттар мен жеңілдікті несие беру арқылы кәсіпкерлікке баулу – осының бәрі қаланың еңбек нарығындағы қажеттіліктерді өтеуге көмектеседі. Шағын және орта бизнесті дамытуға арналған шаралар да халықты жұмыспен қамтуға жағымды әсер етеді. Инновациялық жобаларды қолдау, стартап орталықтарын ашу, бизнес-инкубаторлар мен арнайы индустриялық аймақтар құру арқылы жаңа жұмыс орындары пайда болуда. Нәтижесінде, жастар мен әйелдер, зейнет жасына жақындаған азаматтар да кәсіпкерлікпен айналысып, өзін-өзі жұмыспен қамту мүмкіндігіне ие болады. Еңбек нарығында білікті кадрлардың сұранысқа ие болуы – басты шарттардың бірі. Шымкент қаласында кәсіби-техникалық білім беру жүйесін жаңғырту, дуальды оқыту әдістерін енгізу қарқын алып келеді. Колледждер мен жоғары оқу орындары жергілікті кәсіпорындармен тығыз байланыс орната отырып, еңбек нарығына қажетті мамандарды даярлайды. Мұнай-химия, фармацевтика, ауыл шаруашылығы, жеңіл өнеркәсіп салаларындағы кәсіптер ерекше сұранысқа ие. Осыған орай білім беру бағдарламалары нарық талабына сәйкес жаңартылуда. Жұмыс берушілер оқу орындарының оқу жоспарына қатысты ұсыныстар беріп, студенттерді өндірістік практикадан өткізуге жағдай жасайды. Дуальды оқыту жүйесі аясында студенттер теорияны білім ордаларында оқып, тәжірибені кәсіпорындарда жинақтайды. Бұл тәсіл болашақ мамандарды нарық талабына сай жылдам бейімдеп, оқуын аяқтағаннан кейін бірден жұмысқа орналастыруға мүмкіндік береді. Еңбек саясатының маңызды бағыты – жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы еңбек қатынастарын әділ реттеу. Шымкентте кәсіподақтардың, мемлекеттің және жұмыс берушілер ұйымдарының арасындағы үшжақты комиссиялар жұмыс істеп, еңбек шарттарын оңтайландырады, дауларды сотқа жеткізбей шешуге тырысады. Еңбекақыны уақытылы төлеу, еңбек қауіпсіздігін сақтау, әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету – осы комиссиялардың назарындағы басты мәселелер. Жалақыны әділ және ашық белгілеу де еңбек саясатының өзекті міндеті. Шымкентте орташа еңбекақы республикалық көрсеткішке жақындап келеді. Дегенмен, кейбір салаларда еңбекақының төмендігі, көлеңкелі жұмыс орындарының болуы сияқты проблемалар әлі де бар. Мұны шешу үшін еңбек инспекторларының қызметін күшейту, көлеңкелі экономиканы азайту шараларын жүзеге асыру қажет. Еңбек саясаты инклюзивті болуы тиіс. Шымкентте мүмкіндігі шектеулі жандарды, зейнеткерлерді, көпбалалы аналарды, жастарды, оралмандарды жұмысқа орналастыру мәселесі күн тәртібінде. Мысалы, мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа қабылдайтын кәсіпорындарға жеңілдіктер беру, арнайы жабдықталған жұмыс орындарын ашу секілді шаралар қолға алынуда. Бұл әлеуметтік әділеттілік қағидатын іске асыруға көмектеседі. Сондай-ақ, жастар арасындағы жұмыссыздықты төмендету мақсатында «Жастар тәжірибесі» бағдарламасы іске асырылып, түлектер бір жылдай кәсіби ортасында жұмыс істеп, тәжірибе жинақтайды. Нәтижесінде, олардың тұрақты жұмысқа орналаса алу мүмкіндігі артады. Еңбек саясатының ажырамас бір бөлігі – еңбекті қорғау және жұмысшылардың қауіпсіздігі. Шымкент қаласындағы көптеген кәсіпорындарда еңбек қауіпсіздігі стандарттарына сәйкес келетін жағдайлар жасалуда. Жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі талаптарының сақталуын қадағалау, өндірістік жарақаттар мен кәсіби аурулардың алдын алу – мемлекеттік еңбек инспекциясының маңызды міндеті. Еңбекті қорғау саласындағы заң бұзушылықтар анықталса, тиісті шаралар қолданылады. Бұл жұмысшылардың денсаулығы мен өмірін сақтауға, өндірістік тиімділікті арттыруға ықпал етеді. Шымкент еңбек саясатын жетілдіру үшін халықаралық тәжірибені де назарға алады. Дүниежүзілік еңбек ұйымының (ХЕҰ) стандарттары мен ұсынымдарын енгізу, еңбек қатынастары саласындағы шетелдік озық тәжірибені зерттеу, халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық орнату – еңбек саясатының сапасын жоғарылатуға мүмкіндік береді. Халықаралық конференциялар, семинарлар мен тағылымдамалар арқылы жергілікті мамандар шетелде қолданылатын озық әдістерді меңгереді. Шымкент қаласында еңбек саласындағы саясаттың болашағы жарқын. Алдағы уақытта қала билігі мен мемлекеттік органдар төмендегідей басымдықтарды көздеуде. Вакансиялар дерекқорын цифрлық форматқа көшіру, онлайн платформалар арқылы жұмыс іздеу мен ұсынуды жеңілдету, цифрлық дағдыларға үйрету – еңбек нарығының икемділігін арттырады. Ересектерді оқыту бағдарламаларын іске қосу, өмір бойы оқу қағидатын енгізу, кәсіпқойлықты арттыру курстарын көбейту арқылы еңбек ресурстарының сапасын арттыру жоспарлануда. Жоғары технологиялық өндірістердің үлесін арттыру, зерттеу және әзірлеме орталықтарын құру, жас ғалымдар мен өнертапқыштарға қолдау көрсету – жаңа жұмыс орындарын ашып, сапалы еңбекпен қамтуды қамтамасыз етеді. Кәсіподақтардың рөлін арттыру, жұмыс берушілер одақтарымен конструктивті келіссөздер жүргізу, ұжымдық келісімшарттарды жетілдіру арқылы еңбек қатынастарындағы шиеленістердің алдын алуға болады. Қалаға жұмыс іздеп келушілер ағынын басқару, оларды кәсіпорындардың қажеттілігіне сәйкес бағыттау, уақытша жұмыс орындарын ұйымдастыру Шымкенттің экономикалық теңгерімді дамуына әсер етеді. Шымкент қаласындағы еңбек саласындағы саясат еңбек нарығын реттеу, халықты жұмыспен қамту, кәсіби даярлық пен қайта даярлауды қамтамасыз ету, еңбек қатынастарын әділ жолға қою, еңбекті қорғау және қауіпсіздікті арттыру сынды кешенді міндеттерді көздейді. Бұл бағытта заңнамалық база бар, институционалдық құрылымдар жұмыс істеп жатыр, мемлекеттік бағдарламалар мен жергілікті бастамалар жүзеге асырылуда. Болашақта Шымкент еңбек нарығының қажеттіліктеріне сай икемді, инновациялық, цифрландырылған жүйеге айналуға ұмтылады. Қаладағы еңбек саясаты халықаралық стандарттарға сай жетілдіріліп, халықтың әл-ауқатын арттыруға, экономиканы ілгерілетуге мүдделі. Осылайша, Шымкент еңбек саласындағы дамуды жаңа сапалық деңгейге көтеріп, ел экономикасы мен қоғамының орнықты дамуына үлес қосуды жалғастыра береді.
