ҚЫЗ ТӘРБИЕСІ — ҚОҒАМ ТӘРБИЕСІ
Әлемдік қоғамдастық жыл сайын 25 қараша – Халықаралық әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты жою күні мен 10 желтоқсан – Адам құқықтары күні аралығында «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» атты ғаламдық акция өткізеді. Бұл шара әйелдерге, қыздарға қатысты және жалпы адамға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу, оған қарсы күресті күшейту, құқықтық сауаттылық пен азаматтық белсенділікті арттыру мақсатында жүзеге асырылады. Қазақстан бұл бастаманы толығымен қолдап, зорлық-зомбылыққа қарсы іс-шараларды тұрақты түрде жүзеге асырып келеді. Осы орайда, республиканың үшінші мегаполисі саналатын Шымкент қаласында «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы аясында бірқатар маңызды жұмыстар атқарылды.
Мәселен, «16 күн зорлық зомбылыққа қарсы» акциясы аясында Оңтүстік Қазақстан көпсалалы колледжінде «Қызды қырық үйден тиым» тақырыбында Жастар ресурстық орталығының ұйымдастыруымен қыздар арасында кездесу өтті. Кездесуге Жастар ресурстық орталығы “Психологиялық көмек және күйзелістің алдын алу және жас отбасылармен жұмыс” бөлімінің маманы Сайдахан Жібек Мұратқызы және Шымкент ҚПД, Әл-Фараби АПБ, әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау тобының инспекторы, полиция лейтенанты Төлеген Назерке Нұрланқызы, Оңтүстік Қазақстан көпсалалы колледжінің психологы Меруерт Бауыржанқызы қатысты. Кездесуде спикерлер отбасы құндылықтары жөнінде кеңінен сөз етіп, қыз баласының отбасындағы рөліне тоқталды. Сондай-ақ, психолог отбасы мен бала тәрбиелеудегі ата-ана рөлін қалыптастыратын бірнеше кеңестерге тоқталды. «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» халықаралық акциясы әйелдерге қарсы зорлық-зомбылық мәселесін әлемдік деңгейде көтеріп, көпшіліктің назарын аударуға бағытталған. Оның аясында гендерлік теңдік, адам құқығы, заң үстемдігі, әйелдер мен балалардың қауіпсіздігі тақырыптары талқыланады. Қазақстанда, оның ішінде Шымкентте де әйелдер мен қыз балаларға қатысты зорлық-зомбылық мәселесі шешуді қажет етеді. Жанұялық-тұрмыстық зорлық-зомбылық, жұмыс орнындағы қысым, қоғамдық ортадағы кемсітулер – бәрі де осы акция шеңберінде айтылып, талқыланады. Азаматтардың құқықтық сана-сезімін арттыру, әйелдер мен балаларды қорғау құралдарын нығайту, заңнаманы жетілдіру, алдын алу шараларын күшейту – «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясының басты идеялары. Шымкент қаласында бұл бағытта істелген істер қоғамның зорлық-зомбылықты қабылдамау мәдениетін қалыптастыруға өзіндік үлес қосады. Шымкент – Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі индустриялық, мәдени және білім орталығы. Халқының саны жыл санап өсіп, түрлі этностар мен әлеуметтік топтар мекен ететін қалада зорлық-зомбылық мәселесі де күрделі болып келеді. Көптеген отбасыларда тұрмыстық зорлық-зомбылық жағдайлары кездеседі, кейбірі жабық қалады, әйелдер мен қыз балалардың құқықтары бұзылып жатады. Осыған орай, «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы барысында Шымкент қаласының мемлекеттік органдары, үкіметтік емес ұйымдары, құқық қорғау органдары, білім беру мекемелері және БАҚ өкілдері зорлық-зомбылықтың алдын алу мақсатындағы іс-шараларды бірлесе жүзеге асырды. Шымкентте акция шеңберінде бұқаралық ақпарат құралдарында зорлық-зомбылық мәселесін ашық талқылау кеңінен қанат жайды. Теледидар, радио, газеттер мен әлеуметтік желілер арқылы жарияланған мақалалар, сұхбаттар, ток-шоулар, бейнероликтер тұрғындардың назарын аударып, олардың құқықтық сауаттылығын арттырды. Сонымен қатар, қалалық әкімдік пен полиция департаментінің ресми сайттарында, әлеуметтік желідегі парақшаларында зорлық-зомбылыққа қатысты заңнамалық нормалар, жедел желі телефондары, сенім телефондары жарияланды. Қаладағы сауда орталықтары, қоғамдық орындар, денсаулық сақтау мен білім беру мекемелерінде арнайы билбордтар, плакаттар, үнпарақтар таратылып, халыққа ақпарат берілді. Бұл ақпараттық науқан зорлық-зомбылыққа тап болғандардың қайда, кімге жүгінуге болатынын түсінуге мүмкіндік жасады. Акция барысында Шымкенттің білім беру ұйымдарында, колледждер мен жоғары оқу орындарында зорлық-зомбылықтың алдын алу, құқықтық мәліметті жетілдіру мақсатында дәрістер мен семинарлар өтті. Мысалы, мектептерде полиция инспекторлары, психологтар оқушыларға зорлық-зомбылық түрлері, оның салдары, заңнамалық нормалар, көмек алу жолдары туралы әңгімелеп, интерактивті сабақтар ұйымдастырды. Колледж бен университет студенттері арасында дөңгелек үстелдер өткізіліп, жастар ұрпаққа зорлық-зомбылықтың қоғамға әкелетін зияны, адам құқықтары, гендерлік теңдік, үйлесімді қарым-қатынас туралы пікір алмасты. Бұл талқылаулар болашақ мамандардың құқықтық және әлеуметтік жауапкершілігін арттырып, қоғамдағы зорлық-зомбылық проблемасын шешуде белсенді рөл ойнауға шақырды. Сондай-ақ құқық қорғау органдары қызметкерлері, әлеуметтік қызметкерлер мен педагогтер, психологтар арнайы тренингтерден өтіп, зорлық-зомбылық құрбандарына кәсіби көмек көрсету дағдыларын жетілдірді. Олар психологиялық қолдау көрсету, дағдарыс жағдайындағы адамдармен жұмыс істеу, заңгерлік кеңес беру техникаларын меңгерді. Шымкентте үкіметтік емес ұйымдар мен белсенді азаматтық топтар қоғамдық пікірталастар ұйымдастырып, зорлық-зомбылық мәселесін тереңірек қарастырды. Осындай алаңдарда құқық қорғау органдары, әйелдер ұйымдары, адвокаттар, медиаторлар, мәдениет және өнер қайраткерлері, журналистер мен қарапайым тұрғындар бас қосып, мәселені жан-жақты талқылады. Қоғамдық тыңдауларда тұрмыстық зорлық-зомбылықтың түп-тамыры, оның психологиялық және әлеуметтік салдары, алдын алу шаралары, заңнамалық олқылықтар мен оларды жою жолдары қарастырылды. Нәтижесінде бірлескен ұсыныстар әзірленіп, тиісті органдарға жолданды. Бұл ұсыныстар заңнаманы жетілдіру, зорлық-зомбылыққа қарсы күрес стратегияларын нақтылау, құрбан болғандарға көмек көрсетуді тиімді ету мақсатында жасалды. Акция шеңберінде Шымкент мектептерінде зорлық-зомбылықтың алдын алу бағдарламалары пысықталды. Мектеп психологтары, әлеуметтік педагогтер, мұғалімдер оқушылармен жеке және топтық әңгімелер жүргізді. Балаларға зорлық-зомбылықтың белгілерін тану, қауіпсіздік ережелерін ұстану, агрессияға жауап бермеу, қажет болған жағдайда кімнен көмек сұрауға болатыны түсіндірілді. Жоғары оқу орындарында гендерлік теңдік, әйелдердің құқықтарын қорғау, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңдар туралы дәрістер оқылды. Студенттер арасындағы еріктілер тобы да құрбандарға қолдау көрсетуге, ақпарат таратуға көмектесті. Бұл болашақ мамандардың құқықтық сана-сезімін арттырып, ертеңгі күні әлеуметтік-мәдени ортада зорлық-зомбылықсыз өмір сүруге негіз қалайды. «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы кезінде Шымкент қалалық полиция департаменті өз қызметін күшейтті. Тұрмыстық зорлық-зомбылық фактілерін жедел анықтау, оларға дереу әрекет ету мақсатында жедел топтар құрылып, сенім телефондарымен жұмыс күшейтілді. Азаматтар анонимді түрде хабарласып, зорлық-зомбылық туралы мәлімдей алды. Полиция қызметкерлері жәбірленушілерге қолдау көрсету, оларды қауіпсіз жерге орналастыру, медициналық және психологиялық көмекпен қамтамасыз ету шараларын ұйымдастырды. Зорлық-зомбылық фактілерін анықтау үшін учаскелік полиция инспекторлары үйлерді аралап, алдын алу жұмыстарын жүргізді. Отбасылық жанжалдар дер кезінде анықталып, тиісті шаралар қолданылды. Бұл жұмыстың нәтижесінде кейбір жағдайларда қайғылы оқиғалардың алдын алу мүмкін болды. Шымкенттегі акция барысында әйелдер мен балаларға көмек көрсету орталықтары, дағдарыс орталықтары, әйелдер ұйымдары мен жергілікті билік тығыз ынтымақтастықта жұмыс істеді. ҮЕҰ өкілдері құқықтық кеңес беріп, медициналық, әлеуметтік, психологиялық көмек ұсынды. Ахуалы қиын отбасыларға әлеуметтік қолдау көрсетіп, тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына жәрдем берілді. Сонымен қатар, жергілікті билік органдары дағдарыс орталықтарының материалдық базасын жақсартып, оларға қажетті ресурстар бөлуге көмек көрсетті. Осылайша, зорлық-зомбылық құрбандарына арналған қызметтер сапасы артып, олардың қоғамға қайта бейімделуіне жағдай жасалды. Акция барысында қалада мәдениет пен өнер арқылы зорлық-зомбылыққа қарсы үндеулер айтылды. Театрландырылған қойылымдар, кинопоказдар, арт-жобалар зорлық-зомбылықтың адам өміріне зиянды әсерін көрсетуге бағытталды. Спорттық шаралар, марафондар, веложарыстар зорлық-зомбылықсыз өмір сүру идеясына қолдау білдіріп, жастарды белсенділікке шақырды. Өнер мен спорттың күші – қоғамдағы негативті құбылыстарға қарсы тұруда үлкен рөл атқарады. Жастардың қатысуымен өткен бұл шаралар зорлық-зомбылыққа төзбеуді, бір-біріне құрметпен қарауды насихаттап, жас буынның құқықтық мәдениетін арттыруға сеп болды. «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы Шымкент қаласында зорлық-зомбылық мәселесін ашық талқылауға мүмкіндік берді. Тұрғындар құқықтық ақпаратқа қол жеткізіп, көмек сұрауға болатын мекемелердің мекенжайларын, сенім телефондарының нөмірлерін білді. Қоғамда зорлық-зомбылықты айыптау, оған төзбеу мәдениеті қалыптаса бастады. Жастардың құқықтық сауаттылығы артты, мұғалімдер мен тәрбиешілер буллинг, зорлық-зомбылық жағдайларын ерте анықтап, алдын алу әдістерін меңгерді. Полиция қызметкерлерінің зорлық-зомбылықпен күрестегі белсенділігі күшейіп, шағымдарға жедел жауап беру механизмі жетілді. ҮЕҰ мен жергілікті билік арасындағы ынтымақтастық нығайып, дағдарыс орталықтарының жұмысы ілгерілетілді. Нәтижесінде зорлық-зомбылық құрбандары тезірек көмек алып, қауіпсіз ортаға қол жеткізе бастады. Акция тұрғындардың санасына зорлық-зомбылықтың адам өміріне, қоғамға тигізер зияны зор екенін мықтап сіңірді. Мектептер мен жоғары оқу орындарындағы сабақтардан өткен оқушылар мен студенттер бұл мәселенің түйінді тұстарын түсініп, болашақта отбасында, жұмысында, қоршаған ортамен қарым-қатынаста зорлық-зомбылыққа жол бермеуге ұмтылатыны анық. «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы – бір реттік шара емес, зорлық-зомбылықпен тұрақты күрестің бір бөлшегі. Шымкент қаласында акция нәтижесінде жинақталған тәжірибе болашақта мынандай бағыттарды жетілдіруге мүмкіндік береді. «16 күн зорлық-зомбылыққа қарсы» акциясы Шымкент қаласында зорлық-зомбылық проблемасын жан-жақты талқылауға, алдын алу шараларын күшейтуге, халықты ақпараттандыруға зор үлес қосты. Бұл акцияның аясында атқарылған жұмыстар қоғамдағы зорлық-зомбылыққа қарсы иммунитет қалыптастыруға, адам құқығын қорғауға, әлсіз топтарға көмек көрсетуге бағытталды. Нәтижесінде тұрғындардың құқықтық сауаты артып, әйелдер мен балаларға көрсетілетін зорлыққа жол бермеу идеясы кең насихатталды. Болашақта да бұл бағытта жұмыс жалғасын тауып, мемлекеттік органдар, үкіметтік емес ұйымдар, білім беру мекемелері мен жұртшылық зорлық-зомбылықты жоюға бағытталған іс-шараларды жүйелі түрде жүзеге асырады деп сенуге болады. Осылайша, Шымкент қаласы да зорлық-зомбылықсыз өмір сүру мәдениетін қалыптастырып, құқықтық, демократиялық және қауіпсіз қоғам құру жолында тағы бір қадам жасады.
