ОҚУШЫЛАРҒА ЗІЛЗАЛА КЕЗІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕЛЕРІ ҮЙРЕТІЛДІ

Төтенше жағдай – бұл табиғи апаттардың, техногендік немесе әлеуметтік сипаттағы оқиғалардың салдарынан қоғамның қалыпты өмір сүру жағдайларының бұзылуына әкелетін жағдай. Төтенше жағдайлар әртүрлі қауіпті факторлармен байланысты және оларды жылдам шешу үшін арнайы шаралар қолдануды талап етеді. Төтенше жағдай кезінде адамдардың өмірі мен денсаулығына, мүлікке, табиғатқа және қоғамға қауіп төнуі мүмкін. Төтенше жағдайлардың түрлері — жер қыртысында орын алған тектоникалық қозғалыстардың нәтижесінде пайда болатын апат, өзендердегі, көлдердегі немесе теңіздердегі судың көтерілуі нәтижесінде жерлерді су басуы, желдің өте күшті болуы аумаққа үлкен зиян келтіруі мүмкін, ормандарда немесе далалық жерлерде орын алатын табиғи өрттер мен ұзақ уақытқа созылған жаңбырсыз кезеңдер, ауыл шаруашылығына және су қорына үлкен зиян келтіруі мүмкін.

Төтенше жағдай туындаған кезде адамдарды тез арада хабардар ету маңызды. Бұл мақсатта радио, теледидар, әлеуметтік желілер және басқа байланыс құралдары қолданылады. Төтенше жағдай кезінде қауіпке ұшыраған аумақтан адамдарды эвакуациялау шаралары жүзеге асырылады. Эвакуация кезінде адамдар қауіпсіз орындарға көшіріліп, қажетті көмекпен қамтамасыз етіледі. Арнайы құрылымдар (құтқарушылар, өрт сөндірушілер, полиция) қауіпті аймақтарда адамдарды құтқару, апаттардың алдын алу және зиянды азайту жұмыстарымен айналысады. Төтенше жағдай кезінде зардап шеккен адамдарға шұғыл медициналық көмек көрсету маңызды. Медициналық топтар жараланғандарды алғашқы көмекпен қамтамасыз етеді және оларды емдеу мекемелеріне жеткізеді. Төтенше жағдайдан кейін инфрақұрылымды қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі, сонымен қатар адамдардың қалыпты өміріне оралуына қажетті жағдайлар жасалады. Әрбір адам төтенше жағдайлар туындаған кезде өзін және отбасы мүшелерін қалай қорғау керектігін білуі керек. Бұл үшін төтенше жағдайлар туралы алдын ала ақпарат алып, қажетті жабдықтарды (азық-түлік, су, дәрі-дәрмек) дайындап қойған жөн. Төтенше жағдай орын алса, құтқару қызметімен (101, 112 және т.б.) тез арада байланысу керек. Құтқару қызметі тез арада көмек көрсету үшін қажетті шаралар қабылдайды. Төтенше жағдай кезінде құтқару қызметінің нұсқауларын қатаң орындау керек. Эвакуация қажет болған жағдайда, алдын ала белгіленген қауіпсіз орындарға бару маңызды. Төтенше жағдайлар адамды стресске, қорқынышқа әкелуі мүмкін. Сондықтан да мұндай жағдайларда сабырлы болып, өзіңізді және басқаларды қорғау шараларын дұрыс қабылдау маңызды. Төтенше жағдайларға дайындық және олардың алдын алу үшін мектептерде, жұмыс орындарында және басқа да мекемелерде төтенше жағдайларда өзін қалай ұстау керек екендігі туралы тренингтер мен семинарлар өткізу керек. Бұл тренингтер адамдарға қауіпсіздік ережелерін дұрыс сақтауға көмектеседі. Өндірістік және қоғамдық нысандарда қауіпсіздік техникасы ережелерін қатаң сақтау, өртке қарсы жүйелерді орнату, газ бен электр жабдықтарын дұрыс пайдалану төтенше жағдайлардың алдын алуға көмектеседі. Мемлекет төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында арнайы бағдарламалар мен заңнамалар қабылдайды, төтенше жағдайларға жауап беретін қызметтердің дайындығын қадағалайды. Қазақстанда төтенше жағдайлармен күресу үшін Төтенше жағдайлар министрлігі жұмыс істейді. Бұл орган төтенше жағдайлар туындаған кезде халықты құтқару, эвакуациялау, қалпына келтіру және көмек көрсету жұмыстарын жүргізеді. Сондай-ақ, республикада төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында арнайы бағдарламалар, халықты оқыту және дайындық шаралары жүзеге асырылады. Төтенше жағдайдың жариялануы кезінде белгілі бір аумақта арнайы режим енгізіледі, яғни қауіпсіздік шаралары күшейтіліп, адамдардың кейбір құқықтары мен бостандықтары шектелуі мүмкін. Бұл режим төтенше жағдайдың салдарын жою үшін қажет. Төтенше жағдайлар – бұл күтпеген және қауіпті оқиғалар, бірақ олармен дұрыс әрекет ету үшін дайындық маңызды. Әрбір азамат төтенше жағдайларға дайын болып, өзін және жақындарын қорғау үшін қажетті шараларды білуі керек. Төтенше жағдайлар кезінде құтқару қызметінің нұсқауларын орындау және сабырлы болу – қауіпсіздіктің кепілі. Осы орайда, Шымкент қаласы ішкі саясат және жастар істері жөніндегі басқармасының “Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің ұйымдастыруымен №1 Talant мектебінде «Жер сілкінісі кезіндегі қауіпсіздік ережелері» тақырыбында түсіндірме жұмыстары жүргізілді. Іс-шараның мақсаты – табиғи апат жағдайында дұрыс әрекет етуді үйрету және қауіпсіздік деңгейін арттыру. Шара барысында мектептің акт залында төтенше жағдайлар қызметінің және апаттар медицинасы орталығының мамандары келіп оқушыларға теориялық және практикалық білім берді. Мамандар жер сілкінісі кезінде алғашқы қадамдар мен әрекеттердің маңыздылығын айтты. Сондай-ақ, мамандар қауіпсіздік дағдыларын көрсетіп, төтенше жағдай кезінде қалай әрекет ету керектігін нақтылады.Қатысушылар арнайы ұйымдастырылған эвакуация жаттығуларына қатысып, дабыл кезінде ғимараттан шығу тәсілдерін тәжірибе жүзінде үйренді. Мектеп ұстаздары да бұл шараның жас ұрпақтың қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыруда маңызды рөл атқаратынын айтып, ұйымдастырушыларға алғысын білдірді. Өткізілген бұл шара жер сілкінісі сияқты төтенше жағдайларда адамдардың өмірін сақтауға бағытталған білім беру жұмыстарының маңыздылығын тағы бір дәлелдеді. Ұйымдастырушылар мұндай іс-шараларды болашақта да тұрақты түрде өткізу жоспарын құрып отыр. Айта кету керек, мектептердегі қауіпсіздік шаралары – бұл оқушылардың, мұғалімдердің және мектеп қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығын қорғауға бағытталған кешенді іс-шаралар. Мектептерде қауіпсіздік шараларының тиімді жүзеге асырылуы – балалардың білім алу процесін қауіпсіз және қолайлы жағдайда қамтамасыз ету үшін маңызды. Қауіпсіздік шаралары тек қана төтенше жағдайлар мен апаттардан ғана емес, сонымен қатар физикалық, психологиялық және әлеуметтік қауіптерден де қорғануды қамтиды. Әр мектепте өрт сөндіргіш құралдар, түтіндеткіш дабылдар және өрт сигнализациясы болуы керек. Бұл құралдардың жұмыс істеу жағдайы тұрақты түрде тексеріліп, жаңартылуы тиіс. Мектеп ғимаратында өрт кезінде эвакуация жасайтын жоспары болуы керек. Барлық оқушылар мен қызметкерлер өрт жағдайында қайда және қалай жылжуы керектігін білуі керек. Өрт қауіпсіздігі бойынша жылына бірнеше рет жаттығу өткізілсе, оқушылар мен қызметкерлердің эвакуациялық жоспарды тез және дұрыс орындау дағдылары қалыптасады. Мектептің барлық ғимараттарында эвакуация жолдары мен есіктері белгіленіп, оларға ешқандай кедергі болмауы тиіс. Бұл жолдар қауіп жағдайында ғимараттан қауіпсіз шығып кету үшін қажет. Жер сілкінісі, су тасқыны, террорлық қауіп немесе басқа төтенше жағдайлар кезінде әрбір мектепте арнайы әрекет ету жоспары болуы керек. Мектептерде алғашқы медициналық көмек көрсету құралдары болуы қажет және әрбір мектеп қызметкері осы көмекті қалай көрсету керектігі туралы негізгі білімдерге ие болуы керек. Мектеп аумағын қоршау арқылы бөгде адамдардың кіруін шектеу қажет. Мектептің кіреберісінде арнайы күзетші немесе күзет қызметі болуы мүмкін. Мектепке кіретін және шығатын барлық адамдарды тіркеу жүйесі болуы керек. Қажет болса, бейнебақылау жүйелерін орнату арқылы мектеп аумағының қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі. Кейбір мектептерде оқушылар мен қызметкерлердің мектепке өткізбеу қажет заттарды алып келуін болдырмау үшін металл іздеуші құрылғылар қолданылады. Әрбір мектепте психолог болуы қажет, себебі оқушылардың психологиялық жағдайын бақылау және оларды қолдау маңызды. Психологтар балалардың психологиялық қауіпсіздігін сақтауға, қиын жағдайлармен күресуге және мектеп ішінде қолайлы орта қалыптастыруға көмектеседі. Оқушылар арасында жанжал немесе ұрыс-керіс орын алса, мұғалімдер мен мектеп әкімшілігі оларды шешудің бейбіт жолдарын тауып, екі жаққа да әділ қарым-қатынас жасауы қажет. Егер мектеп оқушыларды арнайы автобустармен тасымалдайтын болса, онда көлік жүргізушілерінің жол ережелерін сақтауына және көліктің қауіпсіздігіне ерекше көңіл бөлінуі керек. Мектептің айналасындағы жолдарға жаяу жүргіншілер өтетін арнайы жолақтар белгіленіп, мектеп айналасында жылдамдық шектеулері орнатылуы тиіс. Мектепте тазалық сақтау маңызды, әсіресе асхана, санитарлық тораптар және оқу бөлмелері жиі тазаланып тұруы керек. COVID-19 сияқты жұқпалы аурулардың алдын алу үшін мектептерде қол жуу орындары, дезинфекциялық құралдар және басқа қажетті санитарлық жабдықтар болуы тиіс. Мектептерде қауіпті химиялық заттар немесе өткір заттар (мысалы, химия кабинеттеріндегі реактивтер) дұрыс сақталуы және тек қана арнайы дайындықтан өткен мамандардың бақылауында болуы тиіс. Мектеп төтенше жағдай орын алған кезде ата-аналарға шұғыл түрде хабарлауы тиіс. Қазіргі заманғы байланыс құралдары арқылы (мысалы, телефон, электронды пошта, мессенджерлер) мектеп пен ата-аналар арасында байланыс қамтамасыз етіледі. Ата-аналарға мектептегі қауіпсіздік шаралары туралы үнемі ақпарат беру қажет. Мектептер ата-аналар жиналыстарында қауіпсіздік мәселелерін талқылап, оларды балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге шақырады. Қауіпсіздік шаралары балалардың денсаулығы мен өмірін қорғауға бағытталған. Мектепте қауіпсіз орта құру олардың білім алу процесіне қолайлы жағдай жасайды.  Оқушылар мен мұғалімдерге сабақты тиімді өткізуге және мектепте өзін қауіпсіз сезінуге мүмкіндік береді. Жағымды орта – балалардың дұрыс білім алып, тұлға ретінде дамуына оң ықпал етеді. Қауіпсіздік шаралары төтенше жағдайлардың алдын алуға және олар туындаған жағдайда дұрыс әрекет етуге бағытталған. Бұл шаралар апаттардың салдарын азайтуға және олардың алдын алуға мүмкіндік береді. Балалардың ережелерді сақтап, жауапкершілікті арттыруға, өз қауіпсіздігі мен басқалардың қауіпсіздігіне саналы қарауға тәрбиелейді. Мектептердегі қауіпсіздік шаралары балалардың білім алу процесін қауіпсіз әрі қолайлы жағдайда қамтамасыз етудің маңызды бөлігі болып табылады. Әрбір мектеп өзінде білім алушылар мен қызметкерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қолға алуы қажет. Бұл балалардың денсаулығы мен өмірін қорғау ғана емес, сондай-ақ олардың сапалы білім алуына және тұлға ретінде қалыптасуына қажетті жағдайларды жасаумен байланысты.