«ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚҚА ҚАРСЫ 16 КҮН БЕЛСЕНДІЛІК» АКЦИЯСЫ БАРЫСЫНДА СЕМИНАР ӨТКІЗІЛДІ
Тұрмыстық зорлық-зомбылық – бұл кез келген қоғамда, кез келген отбасында орын алуы мүмкін күрделі мәселе. Ол жынысқа, жасқа, әлеуметтік мәртебеге және мәдени ерекшеліктерге қарамастан, барлық адамдарға әсер етуі мүмкін. Тұрмыстық зорлық-зомбылық тек қана физикалық зақым келтірумен шектелмейді, ол психологиялық, экономикалық және сексуалдық зорлық-зомбылық түрлерінде де көрінуі мүмкін. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың бірнеше түрі бар, олардың барлығы да адамның жеке тұлғалық құқықтарына, қадір-қасиетіне және денсаулығына нұқсан келтіреді.
Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың пайда болуына әсер ететін бірнеше фактор бар. Олардың ішінде негізгі себептерін атап өтуге болады. Кейбір қоғамдарда ерлердің үстемдік құруы және әйелдердің бағынышты рөлі қалыпты жағдай ретінде қабылданады. Осылайша, әйелдерге зорлық көрсету мәдениетке сіңген әрекет болуы мүмкін. Көптеген адамдар тұрмыстық зорлық-зомбылықтың құқыққа қайшы екенін білмейді немесе оны қалыпты деп қабылдайды. Алкоголь және есірткі қолдану сияқты факторлар адамның агрессивті мінез-құлқына себеп болып, зорлық-зомбылықтың көбеюіне әкелуі мүмкін. Зорлық-зомбылық жасаушылардың көбісі өздерінің эмоцияларын басқара алмайды, психологиялық мәселелері бар немесе агрессияны дұрыс реттей алмайды. Тұрмыстық зорлық-зомбылық адамның физикалық және психикалық денсаулығына зор зиян келтіреді. Оның салдарынан адам жарақат алады, денсаулығы нашарлайды, созылмалы аурулар пайда болуы мүмкін. Психологиялық тұрғыда адам өзін төмен сезінеді, депрессияға түседі, қорқыныш пен үрей сезіміне бой алдырады. Балалар да зорлық-зомбылықтың құрбаны болады. Олар ата-аналары арасындағы зорлық-зомбылыққа куә болып, оның жағымсыз әсерін өз болмысына сіңіреді. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу – бұл күрделі және көп қырлы процесс, ол қоғамның барлық деңгейлерін қамтуды талап етеді: жеке адам, отбасы, қауымдастық және мемлекет. Алдын алу шараларын бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады. Мемлекет тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес жүргізу үшін арнайы заңдар қабылдауы қажет. Қазақстанда «Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы» заң бар, ол зардап шегушілерді қорғауға және зорлық жасаушыларды жауапкершілікке тартуға мүмкіндік береді. Заңдардың дұрыс орындалуын қамтамасыз ету және жәбірленушілерді қорғау – маңызды қадамдардың бірі. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін халық арасында кеңінен түсіндіру жұмыстарын жүргізу қажет. Мектептерде, колледждерде, университеттерде тұрмыстық зорлық-зомбылықтың салдары мен құқықтық мәселелері туралы сабақтар өткізу маңызды. Жастарды құқықтарын қорғауға, отбасындағы қарым-қатынастарды дұрыс құруға үйрету керек. Зорлық-зомбылықтың құрбандарына әлеуметтік қолдау көрсету – олардың өмірін қалпына келтіруге көмектесетін маңызды шара. Бұл үшін психологиялық көмек, баспана беру, медициналық қолдау көрсету сияқты қызметтер қажет. Қазақстанда осындай қызмет көрсететін дағдарыс орталықтары жұмыс істейді, олар зорлық құрбандарына уақытша баспана беріп, көмек көрсетеді. Зорлық-зомбылық жасаушыларға да психологиялық көмек көрсету маңызды. Олардың агрессиясын басуға, эмоцияларын дұрыс реттеуге және өз-өзін бақылауды үйренуге көмектесу керек. Бұл үшін арнайы тренингтер, терапиялар ұйымдастыру тиімді. Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қоғамда жол бермеу мәдениетін қалыптастыру қажет. Бұл үшін бұқаралық ақпарат құралдары, әлеуметтік желілер арқылы адамдарды хабардар ету және тұрмыстық зорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыруға бағытталған науқандар өткізу маңызды. Қоғамдық тұлғалар, әртістер, спортшылар осы тақырыпқа назар аударып, өз пікірлерін білдірсе, қоғамның зорлық-зомбылыққа көзқарасы өзгереді. Отбасының тұрақтылығы мен үйлесімділігі тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алудың басты факторларының бірі болып табылады. Отбасы мүшелері арасында сыйластық пен түсіністік қалыптасуы керек. Ол үшін отбасы мүшелері бір-бірімен ашық сөйлесіп, өз сезімдері мен ойларын бөлісуі керек. Жұбайлар арасындағы сенім мен түсіністік олардың бір-біріне құрметпен қарауын қамтамасыз етеді. Отбасындағы кез келген дау-жанжалға ашу-ызаға берілмей, сабырлы түрде қарау қажет. Конфликтілерді дұрыс шешу – бұл отбасындағы зорлық-зомбылыққа жол бермеудің бір жолы. Отбасы құндылықтары, мысалы, сүйіспеншілік, қамқорлық, сыйластық, отбасының барлық мүшелеріне де ортақ болуы керек. Отбасы мүшелері бір-біріне қолдау көрсетіп, қиындықтарды бірге еңсеруге тырысуы қажет. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу – бұл жеке адам, отбасы, мемлекет және қоғам деңгейіндегі жүйелі жұмыс. Зорлық-зомбылық – тек жеке бір отбасының мәселесі емес, ол тұтас қоғамның қауіпсіздігіне, тұрақтылығына және дамуына кері әсер ететін күрделі мәселе. Сондықтан да әрбір адам өз деңгейінде тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы тұрып, оны болдырмауға үлесін қосуы тиіс. Мемлекет тарапынан қабылданатын заңдар, халық арасында жүргізілетін түсіндіру жұмыстары, әлеуметтік қолдау қызметтері – бұлардың барлығы да зорлық-зомбылықсыз қоғам қалыптастыруға бағытталған маңызды қадамдар. Тек осындай кешенді шаралардың нәтижесінде ғана тұрмыстық зорлық-зомбылықтың деңгейін төмендетіп, барлық адамдар үшін қауіпсіз және бақытты өмір сүру ортасын құруға болады. Осы орайда, Шымкентте «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы барысында семинар өткізілді. Ішкі істер министрінің нұсқауына сәйкес, 2024 жылдың 25 қарашасы мен 10 желтоқсан аралығында республика аумағында «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы өткізілуде. Осы орайда, Шымкент ҚПД Жергілікті полиция қызмет басқармасы әйелдерді зорлық зомбылықтан қорғау тобының аға инспекторы Жаңыл Спанова “Право” Қоғамдық қорының Отбасын ресурстық қолдау орталығымен бірлесіп, “Отбасындағы жанжал: отбасылық дауларды шешу жолдары” тақырыбында семинар тренинг өткізді. Іс шараның мақсаты — тренингке қатысушылардың құқықтық білімдерін арттыру, медиация арқылы отбасылық мәселелерді шешу жолдарын көрсету, отбасылық жанжал мен ажырасудың, отбасылық қақтығыстардың себеп-салдарын анықтап психологиялық құқықтық көмек көрсету болып табылады.
Айта кетейік, «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы – бұл әлемдегі түрлі елдерде жыл сайын 25 қарашадан 10 желтоқсанға дейін өткізілетін халықаралық кампания. Оның мақсаты – зорлық-зомбылықтың барлық түріне қарсы тұру, қоғамдастықтың назарын әйелдер мен қыздарға қарсы жасалатын зорлық-зомбылыққа аудару, сондай-ақ, адамның негізгі құқықтарын қорғау мен теңдікті қамтамасыз ету. Осы акция арқылы әрбір азаматтың зорлық-зомбылыққа жол бермеуге атсалысуы, оның алдын алу шараларын қолдау маңызды болып табылады. Бұл акцияның негізгі мақсаты – қоғамда зорлық-зомбылықтың қауіптілігі туралы хабардарлықты арттыру, құқықтық қорғауды нығайту және зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдарға көмек көрсету. Зорлық-зомбылықтың салдары адамдардың денсаулығына, психологиялық және әлеуметтік өміріне үлкен зиян келтіреді. Оны болдырмау үшін қоғамның барлық мүшелері ынтымақтастықта жұмыс істеуі қажет. Акцияның басталуы Халықаралық әйелдерге қарсы зорлық-зомбылықпен күрес күнімен сәйкес келеді (25 қараша) және ол Халықаралық адам құқықтары күніне дейін (10 желтоқсан) жалғасады. Бұл күндер зорлық-зомбылық мәселелерін адам құқықтары тұрғысынан қарастыруға және әрбір адамның қорғанысына, қадір-қасиетіне және қауіпсіздігіне мән беруге бағытталған. «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы алғаш рет 1991 жылы БҰҰ-ның қолдауымен басталған болатын. Бұл бастама феминистік қозғалыстардың және адам құқықтары үшін күресушілердің үлкен еңбегінің нәтижесі болып табылады. Акцияның идеясы – зорлық-зомбылыққа қарсы күрес, әйелдер құқығының теңдігін қорғау және құқықтық жүйені жетілдіру арқылы қоғамдағы зорлықты азайту. 16 күндік белсенділік акциясы барысында әртүрлі шаралар өткізіледі. Атап айтқанда, зорлық-зомбылыққа қарсы ақпараттық кампаниялар жүргізіліп, БАҚ арқылы кеңінен жариялау, лекциялар, семинарлар және тренингтер өткізу маңызды. Бұл шаралар халықтың тұрмыстық зорлық-зомбылықтың салдары және оны болдырмау жолдары туралы хабардар болуын арттырады. Зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдардың құқықтарын қорғау мақсатында, олардың құқықтық білімдерін арттыру және көмек алу жолдары туралы семинарлар ұйымдастырылады. Жастар арасында зорлық-зомбылықтың алдын алу мақсатында тренингтер мен сабақтар өткізу жоспарланады. Бұл шаралар арқылы жастардың отбасылық құндылықтарға, теңдікке және сыйластыққа деген көзқарасын қалыптастыруға болады. Акция барысында түрлі қоғамдық іс-шаралар, флешмобтар өткізіліп, қоғамның назарын зорлық-зомбылық мәселесіне аударуға тырысады. Бұл шаралар адамдардың белсенділік көрсетуіне және зорлыққа қарсы күресте қатысуына мүмкіндік береді. Зорлық-зомбылық құрбандарына көмек көрсету мақсатында дағдарыс орталықтарына қаржылай және моральдық қолдау көрсету шаралары да өткізіледі. Бұл орталықтар зардап шеккендерге психологиялық көмек көрсетіп, олардың жағдайын жақсартуға ықпал етеді. Акцияға тек қана үкіметтік емес ұйымдар немесе халықаралық ұйымдар емес, қарапайым адамдар да атсалыса алады. Әрбір азамат өз деңгейінде зорлық-зомбылыққа қарсы күресуге және оның алдын алу үшін көмек көрсетуге міндетті. Бұл акцияға қатысу үшін қарапайым әрекеттер жасау жеткілікті. Жақындарыңызға, достарыңызға тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы ақпарат беріп, олардың қауіпсіздік шараларын сақтауына көмек көрсетіңіз. Зорлыққа ұшыраған адамдарға қолдау көрсету маңызды. Олармен сөйлесу, тыңдау және қажет жағдайда көмекке жүгінуге көмектесу – зорлық-зомбылықтың алдын алуда маңызды қадам. Егер жақындарыңыздың арасында зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамды байқасаңыз, оны жасырудың орнына, тиісті ұйымдарға немесе полицияға хабарлауыңыз қажет. Әрбір азамат осындай жағдайларда жауапкершілік танытуы тиіс. «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы қоғамда зорлық-зомбылық мәселесіне назар аударуға үлкен үлес қосады. Бұл акция зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін қажетті шараларды ұйымдастыруға және зорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыруға септігін тигізеді. Соның нәтижесінде, адамдардың зорлық-зомбылыққа көзқарасы өзгереді, құқық қорғау жүйесі жетілдіріледі және қоғамда теңдікке, өзара сыйластыққа негізделген қарым-қатынастар қалыптасады. «Зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күн белсенділік» акциясы – бұл зорлық-зомбылыққа қарсы тұру және адамдарды қауіпсіздікке шақыру үшін үлкен мүмкіншілік. Акция барысында өткізілетін шаралар халық арасында зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы хабардарлықты арттырып, оны болдырмау жолдары туралы кеңес береді. Әрбір азамат зорлық-зомбылықсыз қоғам құруға өз үлесін қоса алады. Осылайша, біз қауіпсіз, теңдікке негізделген және әрбір адам өз құқықтарын құрметтейтін қоғам қалыптастыра аламыз.
