ТӘРТІП САҚШЫЛАРЫ ТЕКСЕРУ ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗДІ
Шымкент қаласына қарасты Еңбекші ауданы Төтенше жағдайлар басқармасы мен Полиция басқармасының қызметкерлері аудан аумағындағы «Мечта маркеті» және «Алатау» сауда орталығында пиротехникалық бұйымдар бойынша рейд өткізді. Рейд барысында пиротехникалық бұйымдарды сату немесе сақтау фактілері анықталған жоқ. Аталған іс-шара пиротехникалық заттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және заң бұзушылықтардың алдын алу мақсатында ұйымдастырылды. Сондай-ақ тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстары жалғасып, пиротехникалық бұйымдарды дұрыс қолдану және қауіпсіздік ережелері туралы ақпарат берілді.
Пиротехникалық заттар – мерекелік шаралар мен салтанатты кештердің ажарын кіргізетін, қуанышқа бөлейтін сән-салтанаттың ажырамас бөлігі. Жаңа жыл, Наурыз, туған күндер, үйлену тойлары мен түрлі мәдени фестивальдер отшашусыз өтпейді. Алайда пиротехниканың керемет көрінісімен қатар қауіптілігі де жоғары. Пиротехникалық бұйымдар дұрыс қолданылмаған жағдайда адам жарақатына, өртке, мүлік зақымына әкеліп соқтыруы мүмкін. Сондықтан пиротехникалық заттарды қолдану кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау – адам өмірі мен денсаулығын қорғаудың, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етудің маңызды шарты. Пиротехникалық заттарға құрамында жанғыш және жарылғыш компоненттері бар, жанған кезде түрлі түсті отшашу, шу және жарқыл шығаратын бұйымдар жатады. Отшашу, ракеталар, петардалар, бенгаль оттары, дымоходтар, батареялы салюттар – мұның бәрі пиротехникалық өнімдердің мысалы. Бұл заттардың негізгі мақсаты – мерекелік көңіл-күйді арттыру, ерекше әсер сыйлау. Дегенмен олардың жұмыс істеу принципі – тұтандырғыш заттардың жануы мен жарылуына негізделгендіктен, дұрыс қолданылмаса, үлкен апатқа ұшыратуы ықтимал. Пиротехниканы дұрыс пайдаланбаған жағдайда адам денсаулығына зиян келтіруі ықтимал. Мысалы, петарда қолда жарылып, тері күйіп, қол жарақаттануы мүмкін. Ракеталар бағытсыз ұшып, көз бен бетке түсу қаупі бар. Отшашудан ұшқан ыстық бөлшектер киімге, шашқа, көзге тиюі мүмкін. Пиротехникалық заттар жанғыш материалдардан тұрады. Егер олар жақын маңда жанғыш заттар (қағаз, ағаш, мата) бар ортада қолданылса, өрт шығу мүмкіндігі өседі. Бөлме ішінде немесе гараж, қойма сынды жабық жерлерде отшашу – өрт қаупін еселей түседі. Отшашу ұшқындары терезе перделерін, шатырды, көлік бояуын зақымдауы мүмкін. Ғимараттар, ағаштар, көлік құралдары пиротехникалық заттардың дұрыс қолданылмағанынан зардап шегеді. Түн ортасында қатты жарылыстар, бағытсыз ұшатын ракеталар адамдарды шошытып, қоғамдық тыныштықты бұзады. Көлік жолында абайсыздан пиротехника қолданып, апатты жағдайға себепші болу мүмкіндігі де бар. Осы себептерге байланысты пиротехникалық заттарды қолдану қатаң реттеледі. Пиротехниканы арнайы дүкендерден сатып алу, сертификатталған және рұқсаты бар тауарларды таңдау, оларды пайдалану барысында нұсқаулыққа сай әрекет ету – өмірлік маңызы бар шаралар. Қазақстан Республикасында пиротехникалық заттарды қолдану, сату және сақтау мәселесін реттейтін арнайы нормативтік-құқықтық актілер бар. Елімізде “Азаматтық және қызметтік қару мен оның патрондарының айналымын мемлекеттік бақылау туралы” Заң, сондай-ақ ішкі істер органдарының бұйрықтары, өрт қауіпсіздігі ережелері, жергілікті атқарушы органдардың шешімдері арқылы пиротехниканы пайдалануға қатысты шектеулер қойылған. Мерекелік шаралар кезінде әкімдіктер арнайы орындарды белгілеп, отшашу көрсетуге рұқсат береді. Өз бетімен қоғамдық орындарда пиротехника қолдануға тыйым салынады. Сонымен қатар пиротехникалық заттарды 18 жасқа толмағандарға сатуға заңмен шектеулер бар. Бұл шаралар адам өмірі мен денсаулығын, қоғамдық қауіпсіздікті қорғауға бағытталған. Пиротехниканы көшедегі кездейсоқ сатушылардан емес, арнайы рұқсаты бар дүкендерден сатып алу қажет. Ресми сатушылар тауардың сертификаты, сапа куәлігі бар өнімді ұсынады. Әрбір пиротехникалық бұйымның қауіпсіздік талаптарына сай келетіні жөнінде сертификаты болуы тиіс. Өнімнің шығарылған күні, жарамдылық мерзімі, қолдану нұсқаулығы көрсетілмеген болса, одан бас тарту керек. Қаптама бүтін, зақымданбаған, ылғалданбаған болуы қажет. Әсіресе жыртылған, дымқылданған, майысқан қаптамадағы пиротехникаға сенуге болмайды. Пиротехника қаптамасында оның қолдану тәртібі жазылады. Бұл нұсқаулықты мұқият оқып, түсінбейінше қолданбау керек. Пиротехниканы ашық алаңда, ғимараттардан, жанғыш материалдардан алыс жерде қолданған жөн. Отшашуды көпқабатты үйлердің арасында, балконда, гараж ішінде қолдануға болмайды. Адам көп жүретін жерлерден аулақ болу қажет. Отшашуды тұтандырған адам одан қауіпсіз қашықтықта тұруы тиіс. Құралды тұтатқан соң дереу арақашықтықты көбейтіп, пиротехниканың өздігінен жұмыс істеуін бақылау керек. Пиротехниканы тұтатқан кезде көзілдірік, қолғап сияқты қорғаныш заттарын қолданған дұрыс. Бұл көз бен қолды ыстық ұшқындардан қорғайды. Балалар пиротехниканы өз бетімен қолданбауы тиіс. Оларға отшашуды тек ересектердің бақылауымен және қадағалауы арқылы көрсетуге болады. Балаларға петарда секілді қауіпті заттарды ұстатып, жаққызуға мүлдем тыйым салынады. Пиротехниканы қолданбас бұрын оның қасында су толы шелек, өрт сөндіргіш немесе құм болуы қажет. Оқыс жағдайда өртті дереу ауыздықтау шараларын алған жөн. Кейбір пиротехникалық бұйымдар жағымсыз газ немесе түтін бөлуі мүмкін. Мұндай жағдайларда жел бағытын ескеріп, адамдарды түтіннің өтінде қалдырмау керек. Егер пиротехникалық зат тұтанбай қалса, оны қайта жағуға тырыспау керек. Мұндай өнімді 10-15 минутқа сол орнында қалдырып, кейін су құйып, қауіпсіз түрде жою қажет. Пиротехниканы пайдаланғанда өрт шығу қаупі жоғары. Сондықтан өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау – басты міндет. Отшашуды ағаштың астында, кепкен шөп жақын жерде, жанармай, лак, бояу сақталған орында жүргізуге болмайды. Шелек су, құм, өрт сөндіргіш – пиротехника қолданылатын жерде міндетті түрде дайын болуы тиіс. От шыққан жағдайда уақытты созбай, бірден өртті ауыздықтауға кірісу қажет. Қажет болған жағдайда өрт сөндіру қызметін (101) шақыру керек. Егер пиротехникалық зат адамның денсаулығына зиян келтірсе, күйік пайда болса немесе көзге ұшқын түссе, дереу медициналық көмекке жүгіну керек. Күйік алған жағдайда күйген жерді салқын сумен шаяды, таңғышпен жабады. Көзге ұшқын түссе, көзді таза сумен жуып, дәрігерге қаралу қажет. Егер өрт шықса, ең алдымен адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету керек. Ғимарат ішіндегілерді сыртқа шығару, өрт сөндіру қызметін шақыру, өздігінен өртті сөндіруге шаралар қабылдау маңызды. Балалар – пиротехниканың ең қызықтағыш пайдаланушылары, алайда олар қауіп-қатерден толық хабарсыз. Сондықтан ата-аналар балалардың пиротехникалық заттарға қол жеткізбеуін қатаң қадағалауы тиіс. Балаларға пиротехниканың қауіптілігін түсіндіріп, олардың қолына мұндай заттарды беруге болмайтындығын ескерту қажет. Мейрам күндері балаларды қараусыз қалдырмау керек. Егер отшашу көрсетілетін болса, балалар қауіпсіз қашықтықта, ересек адамдардың жанында болуы шарт. Пиротехниканың кейбір түрлері балаларға арналған деп белгіленуі мүмкін. Бірақ қандай жағдай болсын, балалар тек ересектердің бақылауымен ғана тамашалауы тиіс. Пиротехникалық заттарды сақтау да өзіндік қағидаларды талап етеді. Пиротехниканы құрғақ жерде сақтайды. Ылғалданып қалған өнім қауіпті, себебі оның жану қасиеттері өзгеріп, тұрақсыздануы мүмкін. Пиротехниканы жылыту құралдары, пештер, камин, радиатор, электр жылытқыштар жанында ұстауға болмайды. Пиротехниканы шкаф, қойма, арнайы жабық қорапта сақтау дұрыс. Балалар мен жануарлардың оған қол жеткізуіне жол бермеу қажет. Пиротехниканы көлікте тасымалдағанда, оны соққыдан, дірілден, тікелей күн сәулесінен қорғау қажет. Жарылу қаупін тудыратын жағдайларға жол берілмеуі тиіс. Пиротехникалық заттардың да жарамдылық мерзімі болады. Мерзімі өткен өнімді қолдану қауіпті. Өнімнің шығарылған күні, пайдалануға жарамды уақыты қаптамада көрсетіледі. Жарамдылық мерзімі өткен пиротехниканы жою керек – оны суға батырып, түкке жарамсыз ету ұсынылады. Көптеген қалаларда қоғамдық орындарда, саябақтар мен алаңдарда пиротехниканы пайдалануға белгілі бір шектеулер қойылады. Бұл – қоғамдық тәртіпті сақтау, адамдар қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатындағы шара. Жергілікті билік органдарының қаулы-қарарларымен белгіленген ережелерді орындау керек. Тек арнайы белгіленген алаңдарда, рұқсат етілген уақытта ғана отшашу көрсету – міндет. Қыс мезгілінде, әсіресе Жаңа жыл мерекесінде пиротехниканың ең көп пайдаланылатын кезі. Суық ауа райы, қардың болуы, кейде жел – бәрі пиротехника қолдануға әсер етеді. Мұз, қар бетінде отшашуды орнатқанда оның орнықты тұруына назар аудару керек. Желдің бағыт-бағдарын ескеріп, адамдарды қауіпсіз қашықтыққа орналастырған жөн. Аязды күндері отшашу түтіні тез таралмай, айналада тұман тәрізді қабат түзуі мүмкін – бұл жағдайда да сақтық артық етпейді. Отшашуды қолданғаннан кейін жерге түскен қалдықтарды жинау қажет. Күйген қаптамалар, ұшқыннан қалған бөлшектер қоршаған ортаны ластайды. Сондықтан мерекеден кейін сол орынды тазалау – әрбір азаматтың міндеті. Кейбір пиротехникалық бұйымдардың құрамында зиянды заттар болуы мүмкін. Сол себепті қалдықтарды кәдімгі тұрмыстық қоқыспен араластырып тастаудан гөрі, қажет болса, арнайы жою шараларын қарастыру керек. Экологияны қорғау – қауіпсіздікпен қатар маңызды мәселе. Пиротехникалық оқыс оқиғалар орын ала қалса, өрт сөндірушілер, медициналық жедел жәрдем, полиция қызметкерлері шұғыл көмек көрсетуге дайын болуы тиіс. Төтенше жағдайлар департаментінің нұсқаулықтарын орындау, олардың кеңесін тыңдау – адам өмірін құтқаруға бағытталған шаралар. Апаттық жағдай туындаған сәтте дүрбелеңге бой алдырмай, бірден 101 (өрт), 102 (полиция), 103 (медициналық жедел жәрдем), 112 (құтқару қызметі) нөмірлеріне қоңырау шалу керек. Пиротехникалық заттар – мерекелік думандардың ажарын ашатын тамаша құрал. Алайда олардың қауіптілігі де бар екенін ұмытпаған жөн. Қауіпсіздік ережелерін сақтап, сертификатталған өнімді таңдап, дұрыс сақтап, қолдану арқылы біз мерекені қайғылы оқиғасыз өткізе аламыз. Балалар мен ересектер арасындағы жауапты тәрбие, қоғамдық орындардағы шектеулерді орындау, өрт қауіпсіздігі шараларын күшейту – бәрі бір арнаға тоғысып, өмірдің қауіпсіз әрі шаттыққа толы болуына ықпал етеді. Естеріңізде болсын: адам өмірі мен денсаулығынан артық ештеңе жоқ. Сол себепті мерекелік көңіл-күйді пиротехникалық тамашалармен әрлей отырып, қауіпсіздік ережелерін бұлжытпай орындау – әрбір азаматтың парызы. Жаңа жылда, туған күн кешінде, той-томалақта отшашуды таңдана тамашалап, әдемі әсермен бөлісіп, аман-есен тарасу – ең басты жетістік болмақ.
