254 КӨШЕ ЖАРЫҚТАНДЫРЫЛАДЫ
Инженерлік инфрақұрылым — заманауи қоғамның негізгі құраушы элементтерінің бірі. Қалалар мен ауылдық аймақтардың дамуында, халықтың өмір сүру сапасын арттыруда және экономикалық өркендеуде инженерлік инфрақұрылымның рөлі ерекше. Инженерлік инфрақұрылым деп халықты сумен, электр қуатымен, газбен және басқа да ресурстармен қамтамасыз ететін жүйелерді айтады. Бұған сонымен қатар жолдар, көпірлер, су құбырлары, канализациялық жүйелер, электр желілері, газ құбырлары және байланыс жүйелері де кіреді. Бұл жүйелер қоғамның күнделікті өмірінде маңызды рөл атқарып, экономиканың тұрақты жұмыс істеуіне жағдай жасайды. Инженерлік инфрақұрылымның экономикалық маңызы зор. Ол өндірістің дамуына, ауыл шаруашылығының жетілуіне және логистика мен транспорттың жақсаруына ықпал етеді. Мысалы, дамыған жол-көлік инфрақұрылымы тауарлардың уақытылы жеткізілуіне мүмкіндік беріп, кәсіпорындардың жұмысын оңтайландырады. Электр қуаты мен байланыс жүйелерінің болуы өндірістік процестерді автоматтандыруға және цифрландыруға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде экономикалық өсімге әсер етеді.
Әлеуметтік тұрғыдан алғанда, инженерлік инфрақұрылым адамдардың өмір сапасын жақсартады. Сапалы ауыз су мен тұрақты электр қуатының болуы тұрғындардың денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Газбен қамтамасыз ету тұрмысты жеңілдетеді, ал байланыс жүйелері ақпаратқа қол жеткізу мен қашықтан жұмыс істеу мүмкіндіктерін арттырады. Қала және ауыл инфрақұрылымы жақсы дамыған аймақтарда адамдардың әл-ауқаты мен өмір сүру деңгейі жоғары болады. Инженерлік инфрақұрылымның қоршаған ортаға тигізетін әсері де маңызды мәселе болып табылады. Заманауи инженерлік шешімдер қоршаған ортаны қорғауды ескере отырып жасалуы тиіс. Мысалы, су ресурстарын тиімді пайдалану, жаңартылатын энергия көздерін қолдану және қалдықтарды өңдеу жүйелерін енгізу арқылы экологиялық зиянды азайтуға болады. Тұрақты даму қағидаларына сай инфрақұрылымды дамыту қоғамның қазіргі және болашақ қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған. Инженерлік инфрақұрылымның болашағы жаңа технологиялармен тығыз байланысты. «Ақылды қала» технологиялары, жасанды интеллект, автоматтандырылған басқару жүйелері сияқты жаңалықтар инфрақұрылымды тиімді басқаруға мүмкіндік береді. Мұндай технологиялар ресурстарды үнемдеу, қызмет көрсету сапасын арттыру және қоршаған ортаға тигізетін әсерді азайту секілді мақсаттарды жүзеге асыруға көмектеседі. Инженерлік инфрақұрылым — қоғамның тұрақты дамуының, экономикалық өсудің және халықтың өмір сүру сапасын жақсартудың негізі. Оны дұрыс жоспарлау және дамыту қоғамның әл-ауқатын арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, экологиялық тұрақтылық пен жаңа технологияларды енгізу арқылы инфрақұрылымның тиімділігін арттыруға болады. Сондықтан инженерлік инфрақұрылымды дамытуды елдің стратегиялық міндеттерінің бірі ретінде қарастыру қажет. Бұл тұрғыдан келгенде, еліміздің үшінші мегаполисінде атқарылып жатқан жұмыстардың қатары қалың. Мәселен, Шымкент қаласы Абай ауданы аумағында жалпы 27 елді мекенде 55 159 үй, 205 көпқабатты тұрғын үйде 257,7 мың халық орналасқан. Сонымен қатар, 1274 көшемен 230 әлеуметтік нысандар бар. Бүгінгі таңда ауданды инфрақұрылым жүйелерімен, яғни ауыз су мен электр жарығымен қамту көрсеткіші 100 пайызды құрайды. Қазіргі таңда Асар-2 шағын ауданында электр жарығымен қамту бойынша құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Құрылыс жұмыстары 2024 жылдың 2 тоқсанында аяқталды. Ал табиғи газбен 23 елді мекен қамтылған ол 85,2 пайызды құрайды. Қамтылмаған елді мекендер саны – 4, ол 14,8 пайызды құрап отыр. Сонымен бірге бүгінгі таңда 2 елді мекенде табиғи газ қосылып, абоненттеу жұмыстары жүргізілуде, ал қалған 2 елді мекенде Ынтымақ-2 шағын ауданы — 70 пайызға, Тәуелсіздікке 20 жыл тұрғын алабында 60 пайызға құрылысы аяқталған. Абай ауданы аумағындағы көшелер саны – 1274 және ол 1080,1 шақырымды құрайды. Асфальт жол — 573 шақырым (48,5%), тас жол – 450,2 шақырым (25,7%), топырақ жолдар –57 шақырым (2,8%). Айта кетер жайт, 2023 жылы 3,1 млрд теңгеге 57 көшеге 68,2 шақырым асфальт төсеу жұмыстары жүргізілді. Ал 2024 жылы 4,3 млрд теңгеге 74 көшеге 60,1 шақырым асфальт төсеу жұмыстары жүргізілуде. Ауданда жарықтандыру мәселесіне келер болсақ, 2023 жылы 13 көше жарықтандырылып, жарықтандырылған көшелер саны 193-қа жетті. Жарықпен қамту көрсеткіші 15,1 пайызды құрады. Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, ауданда 2024 жылы жарықтандырылған көшелердің үлесін арттыру мақсатында 254 көшеге бюджеттік өтінім беріліп, 1,2 млрд теңге қаржы қаралды. Жұмыстар қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасы тарапынан атқарылуда. Мердігер мекеме — «ӘлемТрансЖол» ЖШС. Жалпы Шымкент қаласы Қазақстанның ірі өнеркәсіптік, сауда және мәдени орталықтарының бірі ретінде қарқынды дамып келеді. Қаланың әлеуметтік-экономикалық өсуін қамтамасыз ету мақсатында бірнеше стратегиялық құжаттар қабылданды. 2020 жылы Шымкент қаласының мәслихаты 2021-2025 жылдарға арналған даму бағдарламасын бекітті. Бұл бағдарлама үш негізгі бағыттан тұрады және 14 мақсат пен 25 индикаторды қамтиды. Бағдарламаны әзірлеу барысында тұрғындардың инфрақұрылымды дамыту, көгалдандыру, қоршаған ортаны жақсарту, денсаулық сақтау саласын жетілдіру және сыбайлас жемқорлықпен күрес мәселелері бойынша ұсыныстары ескерілді. 2023 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі Шымкент қаласын дамытудың 2035 жылға дейінгі жаңа бас жоспарын бекітті. Бұл жоспар аясында тұрғын үй құрылысының көлемін ұлғайту, жаңа өндірістік аймақтар құру, айналма теміржол тармағын салу және тәулігіне 20 мың жолаушыға қызмет көрсететін вокзал ашу жоспарланған. Сонымен қатар, қаланы жаппай көгалдандыру және экологиялық тәуекел аймақтарын жою көзделген. Шымкент қаласы Өңірлерді дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында да дамып келеді. Бұл бағдарлама басқарылатын урбандалу арқылы өңірлердің экономикалық бәсекеге қабілеттілігін арттыру және халықтың тұрмыс сапасын жақсартуды мақсат етеді. Бағдарламада Астана, Алматы, Шымкент және Ақтөбе қалаларында орталықтары бар агломерацияларды дамыту көзделген. Қаланың инфрақұрылымын жақсарту мақсатында бірнеше маңызды жобалар жүзеге асырылуда. Мысалы, А-2 автомобиль жолын реконструкциялау, Қонаев даңғылының жалғасын салу, жаңа жолаушылар терминалын салу және теміржол вокзалын реконструкциялау сияқты жобалар қолға алынған. Бұл шаралар Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етіп, тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған. Шымкент қаласында инженерлік инфрақұрылымды дамыту бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Бұл шаралар тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға және қаланың экономикалық әлеуетін нығайтуға бағытталған. Қаладағы 81 елді мекеннің 78-і сапалы ауыз сумен қамтылған. Құрсай, Сайрам шағынаудандары мен Қайнарбұлақ тұрғын алабының жаңа құрылыс аумақтарында су құбырларын тарту жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі уақытта қала тұрғындарының 60%-ы кәріз жүйесімен қамтылған. 2023 жылы 10 нысанда кәріз жүйесінің құрылысы үшін 4,8 млрд теңге бөлінді. Бұл қаражатқа Тұраннан КОС-қа дейінгі және «ШымСити» кәріз коллекторы, Мирас, Шапағат-2, Асар-2, Тассай, Тұранның ішкі жүйелері, Қайтпас-2, Нұртас, 112-ші орам, Бозарық шағынауданындағы көпқабатты үйлерге ішкі орамдық жүйе құрылысы жүргізілуде. Жыл соңына дейін бұл жобалар іске қосылып, кәріз жүйесімен қамту көрсеткіші 65%-ға өседі. Шымкенттегі барлық шағынаудандар 100% мемлекеттік жүйедегі электр қуатымен қамтылған. Бұрынғы жекеменшік трансформаторлардан жарық алу мәселесі бірте-бірте шешіліп, қала тұрғындары сапалы электр энергиясын тұтынуда. Қазіргі уақытта жаңақұрылыс аумақтарында электр желілерін тарту жұмыстары жүргізілуде. 2023 жылы ұзындығы 9 шақырым жылумен жабдықтау желілерінің тозығы жеткен учаскелерін реконструкциялау басталады. Сонымен қатар, Спортивный шағынауданындағы қазандықты реконструкциялау және жаңа сорғы станциясының құрылысы жоспарланған. Бұл шаралар Шымкент қаласының инженерлік инфрақұрылымын жаңғыртуға және тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған.
