«ЖАСӨСПІРІМДЕР АРАСЫНДА НАШАҚОРЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ» ТАҚЫРЫБЫНДА КЕЗДЕСУ ӨТТІ
Нашақорлық бүгінгі қоғамда ең өзекті және қауіпті мәселелердің бірі, ол әсіресе жастар арасында кеңінен таралуда. Есірткі қолдану – жас буынның денсаулығын, психологиялық және әлеуметтік әл-ауқатын қатерге тігіп, олардың болашағына зиян келтіретін қауіпті әдет. Жастар – қоғамның болашағы, ал олардың есірткіге тәуелді болуы – қоғамның, ұлттың, мемлекеттің әлсіздігі мен қауіпсіздігінің бұзылуы деген сөз. Жастар арасында нашақорлықтың таралуына бірнеше факторлар әсер етеді. Бұл факторларды түсіну маңызды, себебі тек осылай ғана біз жастарды осы қасіреттен қорғау үшін тиімді алдын алу шараларын жүзеге асыра аламыз. Жастардың есірткі қолдануға деген қызығушылығы көбінесе олардың тәуелсіздікке ұмтылуымен және жаңа сезімдерді сынауға деген қызығушылығымен байланысты. Жасөспірімдер кез келген жаңа нәрсені сынап көргісі келетін кездерінде олардың есірткіге қызығушылығы пайда болуы мүмкін. Жастар өздерін әлеуметтік ортада қабылданғандай сезінгісі келіп, достарының қысымына ұшырауы мүмкін. Достарымен бірге болу немесе белгілі бір топтың мүшесі ретінде қабылдану үшін олар есірткіні қолданып көруі мүмкін.
Көптеген жастар стресс, мазасыздық, депрессия немесе басқа да эмоционалды мәселелермен күресу үшін есірткіге жүгінеді. Есірткілер уақытша болса да эмоционалды ауыртпалықтарды жеңілдеткендей сезім туғызады, бірақ ұзақ мерзімді перспективада олар мәселені тек нашарлатады. Жастар арасында есірткінің зияны туралы жеткіліксіз ақпараттың болуы да олардың есірткі қолдануына себеп болады. Нашақорлықтың зардаптары, оның қауіптілігі туралы дұрыс мәліметтің болмауы – жастардың есірткіні оңай қолдануына әкеледі. Отбасындағы проблемалар, ата-аналардың балаға назар аудармауы немесе агрессия, кедейлік сияқты факторлар да нашақорлыққа алып келуі мүмкін. Отбасында махаббат пен қолдаудың болмауы жасөспірімнің есірткіге тәуелді болуына жол ашады. Нашақорлық жастардың физикалық, психикалық және әлеуметтік дамуына үлкен зиян келтіреді. Оның салдары жас буынның болашақ өмірінде ұзақ уақыт бойы байқалуы мүмкін. Есірткі қолдану адамның физикалық денсаулығына зор зиян келтіреді. Жасөспірімдердің денесі әлі де қалыптасу үстінде болғандықтан, есірткі олардың иммундық жүйесін әлсіретіп, ішкі органдарына зиян келтіреді. Сонымен қатар, есірткілер жүрек-қантамыр жүйесі, бауыр, бүйрек сияқты маңызды органдардың жұмысын бұзады. Есірткілер психикалық денсаулыққа да кері әсер етеді. Оларды ұзақ мерзім қолдану психикалық бұзылыстарға, депрессия, мазасыздық, галлюцинациялар мен паранойяға әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, есірткілер адамның миындағы химиялық процестерді өзгертіп, олардың эмоционалды тепе-теңдігін бұзады. Жастар арасында нашақорлық оқу үлгерімінің төмендеуіне және оқу процесіне деген қызығушылықтың жойылуына әкеледі. Есірткілер мидың қызметін бұзып, зейін қою қабілетін әлсіретеді, бұл өз кезегінде жасөспірімнің болашағына теріс әсер етеді. Сонымен қатар, есірткіге тәуелділік олардың еңбекке жарамдылығын төмендетіп, жұмысқа орналасу мүмкіндігін шектейді. Нашақорлық адамның әлеуметтік қатынастарын бұзады. Есірткі қолданатын жастар жиі қылмыстық әрекеттерге баруы мүмкін, достарымен және отбасы мүшелерімен қарым-қатынастары нашарлайды. Олардың мінез-құлқы агрессивті, сабырсыз болуы мүмкін, бұл олардың әлеуметтік ортадан оқшаулануына әкеледі. Нашақорлықтың алдын алу – бұл қоғамның барлық мүшелерінің бірігіп жүзеге асыратын кешенді шаралар жиынтығы. Жастарды нашақорлықтан қорғау үшін бірқатар маңызды шараларды жүзеге асыру қажет. Жастарға есірткінің зияны туралы білім беру – нашақорлықтың алдын алудың ең тиімді жолдарының бірі. Мектептерде, колледждерде және университеттерде нашақорлықтың қауіптілігі туралы дәрістер, семинарлар өткізу керек. Жастарға есірткінің олардың денсаулығына, болашағына тигізетін зиянын түсіндіру қажет. Отбасындағы қолдау мен тәрбие жастардың нашақорлыққа бой алдырмауының басты кепілі болып табылады. Ата-аналар өз балаларымен ашық сөйлесіп, олардың мәселелерін тыңдауы және оларды қолдауы қажет. Отбасылық байланыстардың мықты болуы жастарды есірткіден алшақ ұстауға көмектеседі. Қоғамдық ұйымдар мен еріктілер есірткіге қарсы күресте маңызды рөл атқарады. Олар жастар арасында профилактикалық іс-шаралар ұйымдастырып, ақпараттық науқандар жүргізеді. Жастарды есірткіден алшақ ұстау үшін оларға спорттық, мәдени және шығармашылық іс-шараларға қатысуға мүмкіндік беру маңызды. Спорт және өнер жастарды дұрыс бағытта тәрбиелеуге және олардың бос уақытын тиімді өткізуге мүмкіндік береді. Жастарды спорттық клубтарға, шығармашылық үйірмелерге тарту – олардың өміріне мағына беріп, есірткінің орнына пайдалы әрекеттермен айналысуына жағдай жасайды. Есірткіге қарсы қатаң заңдар қабылдау және олардың орындалуын қадағалау маңызды. Жастар арасында есірткіні тарату және қолдану қылмыстық жауапкершілікке тартылатын әрекеттер ретінде қарастырылуы тиіс. Сонымен қатар, құқық қорғау органдарының қызметін күшейту арқылы есірткі таратушылармен күресті жетілдіру қажет.
Мектептер – нашақорлықтың алдын алу жұмыстарын жүргізудің ең тиімді орындарының бірі. Мектептерде есірткіге қарсы тәрбиелеу бағдарламаларын енгізу арқылы балалардың есірткіге деген көзқарасын өзгертуге болады. Ол үшін мектеп бағдарламасына есірткілердің зияны туралы арнайы сабақтар енгізу қажет. Мұндай сабақтарда балаларға есірткінің қауіптілігі, оның салдары туралы нақты мәліметтер беріледі. Мектептерде психологтар мен мамандардың қатысуымен есірткіге қарсы тренингтер мен семинарлар өткізу маңызды. Бұл шаралар балалардың өз өміріне жауапкершілікпен қарауына, есірткіге қарсы тұруға үйретеді. Ашық әңгімелер, пікірталастар ұйымдастыру арқылы балалардың есірткі туралы өз ойларын айтуға, оларды талқылауға жағдай жасау қажет. Бұл балалардың есірткіге қарсы иммунитетін қалыптастыруға көмектеседі. Осы орайда, Шымкент қаласы білім басқармасына қарасты Төлеген Тәжібаев атындағы 47 мектеп- гимназияда Шымкент қаласы Тұран аудан полиция басқармасы бастығының у.м.а. полиция подполковнигі Қазыбаев Алибек Төленұлы, ЖПҚБ ЮПБ полиция майоры Иргебаев Жандос Тлеуханұлы, Шымкент қаласы Тұран ауданы жергілікті полиция инспекторы, полиция капитаны Бегимбетов Құдайберген Төлегенұлы қатысуымен «Жасөспірімдер арасында нашақорлықтың алдын алу» тақырыбында дөңгелек үстел ұйымдастырылып өткізілді. Мақсаты – есірткімен күрес бойынша қоғамды ақпараттандыру, есірткі қылмыстарына қатысты құқық бұзушылықтардың алдын алу, жасөспірімдерді салауатты өмір салтын ұстануға шақыру. Шара барысында полиция қызметкерлері синтетикалық есірткілердің жедел таралуы мен олардың қоғамға тигізетін теріс әсерлері туралы түсіндіру. Қазіргі уақытта елімізде есірткі қолдану және жасөспірімдердің тасымалдау тақырыбының өзектілігі күн сайын артып келеді. Жасөспірімдердің арасында тонау, жол-көлік апатын жасау, қарақшылық шабуылдардан бөлек есірткі қылмысына баратындар да аз емес. Осы ретте, полиция қызметкерлері Қазақстан Республикасы «Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2023-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары» негізінде есірткіні тұтынудың алдын алу және есірткінің тасымалдауға жол бермеу бағытында мектебіміздің жоғары сынып оқушыларға жасөспірімдер арасында белең алған есірткіні қолдануы мен тасымалдау бойынша қандай қылмыстық жауапкершілік қарастырылғаны бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізді. Дөңгелек үстел барысында жоғары сынып оқушыларына арнайы дайындалған ролик ұсынылды. Жастар – біздің болашағымыз, сондықтан олардың денсаулығы мен әл-ауқаты біз үшін өте маңызды. Жастардың нашақорлыққа бой алдырмауы үшін қоғамның әрбір мүшесі өз жауапкершілігін сезінуі қажет. Ата-аналар балаларын дұрыс тәрбиелеп, олардың мәселелерін тыңдауы, мұғалімдер балаларға есірткінің зиянын түсіндіруі, ал қоғам есірткіге қарсы мәдениет қалыптастыруы керек. Есірткіге қарсы күресте жастардың өзіндік рөлі де маңызды. Жастар өздерінің денсаулығын қорғау үшін жауапкершілікпен қарап, нашақорлықтың салдарын түсініп, есірткіден алшақ болуы тиіс. Олар өздерін қызықтыратын, пайдалы әрекеттермен айналысып, өмірлерін мәнді етуі керек. Нашақорлық – өскелең ұрпақтың денсаулығы мен болашағына төнген үлкен қауіп. Жастардың есірткіге бой алдыруы тек олардың жеке өміріне ғана емес, тұтас қоғамның дамуына да кері әсер етеді. Сондықтан нашақорлықтың алдын алу – бұл мемлекет, отбасы, мектеп және қоғам деңгейінде жүзеге асырылатын кешенді шаралар жиынтығы болуы тиіс. Жастарға дұрыс тәрбие беру, олардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру, есірткіге қарсы ақпараттандыру жұмыстары – олардың есірткіден алшақ болуына, болашағына дұрыс бағыт таңдауына ықпал етеді. Әрбір азамат өскелең ұрпақтың дені сау, білімді және бақытты болуы үшін өз үлесін қосуы керек. Тек осылай ғана біз есірткіден еркін, қауіпсіз және мықты қоғам құра аламыз. Жастардың болашағы – біздің қолымызда, және ол болашақ есірткісіз болуы тиіс.
