РЕНОВАЦИЯ БАҒДАРЛАМАСЫ: 22 ОТБАСЫ ҮЙЛІ БОЛДЫ
Қазақстанның үшінші мегаполисі саналатын Шымкент қаласы соңғы жылдары қарқынды дамып, халық саны жедел өсуде. Урбанизация үдерісі, өнеркәсіп пен қызмет көрсету салаларының дамуы қаланың бас жоспарын қайта қарауды, тұрғын үй қорын жаңартуды қажет етіп отыр. Осы орайда, қалалық инфрақұрылымды жетілдірудің бір маңызды бағыты – реновация бағдарламасы. Шымкент әкімдігі мен тиісті мекемелер ескі тұрғын үйлерді, шеткері аудандардағы көне ғимараттарды жаңарту арқылы қаланың сәулеттік келбетін жақсартуға, халыққа қолайлы өмір сүру жағдайларын жасауға, экономикалық және әлеуметтік ахуалды жақсартуға ұмтылуда.
Реновация бағдарламасы – тек үйлерді күреп, орнына жаңасын салу емес, ол қалалық ортаны кешенді түрде өзгертуді көздейді. Бағдарлама аясында тозығы жеткен көпқабатты тұрғын үйлер мен ескі жеке секторлардағы құрылыстарды жаңғырту, олардың орнына заманауи талаптарға сай баспаналар тұрғызу, инфрақұрылымды жетілдіру, яғни су, газ, электр желілерін жаңарту, жолдарды кеңейту, жасыл желектерді көбейту, қауіпсіз және қолайлы қоғамдық кеңістіктер құру, балалар алаңқайларын, спорттық нысандарды, демалыс аймақтарын ашу, тұрғындардың өмір сапасын арттыру, энергоүнемдеу технологияларын енгізу, қолжетімді баспана ұсыну сынды жұмыстар жүзеге асырылады. Шымкент қаласы әкімдігінің мәліметтеріне сәйкес, қаланың бірнеше ауданында реновация процесі қолға алынып, алғашқы нәтижелер көрінуде. Бұл шаралар қаладағы әлеуметтік, демографиялық, экономикалық өзгерістерге сай бейімделіп, болашаққа бағытталған стратегиялық шешім болмақ. Реновация бағдарламасын жүзеге асыру бірнеше кезеңнен тұрады. Алғашқы кезеңде арнайы мониторинг жүргізіліп, қаладағы тозығы жеткен үйлер мен әлеуметтік маңызы бар нысандар анықталады. Бұл ақпаратқа сүйене отырып, жоба жоспары жасалады, реновацияға қатысты құқықтық, экономикалық, техникалық құжаттар әзірленеді. Келесі кезеңде атқарушы органдар мердігерлерді таңдау, сәулет жобаларын талқылау, қоғамдық пікірді ескеру шараларын ұйымдастырады. Тұрғындардың мүддесін қорғау, олардың құқықтарын сақтау аса маңызды. Әрбір үйді бұзу немесе жаңғырту мәселесі заң шеңберінде шешіліп, тұрғындарға жаңа баспана немесе өтемақы беру тетіктері қарастырылады. Үшінші кезеңде нақты құрылыс, жөндеу, инфрақұрылымды жаңарту жұмыстары басталады. Бұл кезеңде ескі ғимараттарды сүру, қайта салу, абаттандыру, көлік және жаяу жүргіншілер инфрақұрылымын жетілдіру жұмыстарын жүргізу жоспарланады. Барлық жұмыс сапалық стандарттарға сай орындалып, қала тұрғындарының қажеттіліктері қаперге алынады. Қорытынды кезеңде жаңғыртылған аумақтар пайдалануға беріледі. Тұрғындар жаңа үйлеріне қоныстанып, жетілдірілген инфрақұрылымның игілігін көреді. Сонымен қатар, тұрақты мониторинг жүргізіліп, жаңғыртылған нысандардың сапасы, қолайлығы, экологияға әсері бағаланады. Шымкент қаласында соңғы жылдары бірнеше ауданда ескі үйлерді жаңарту жұмыстары басталды. Мысалы, орталық аудандарда кеңестік кезеңнен қалған ескі көпқабатты үйлердің орнына заманауи талаптарға сай жаңа тұрғын кешендері бой көтеруде. Бұл кешендер энергоүнемдеуші технологиялармен жабдықталып, балалар ойын алаңдары, спорттық құрылыстар, жаяу жүргінші жолдары және велосипед жолақтары арқылы өмір сүру сапасын арттыра түсуде. Қала шетінде орналасқан аудандардағы жеке үйлер секторы да назардан тыс қалмайды. Реновация аясында мұндай аудандарда инфрақұрылымдық жетілдіру: су құбырларын тарту, газдандыру, электр жүйелерін жөндеу, сапалы жолдар салу жұмыстары қолға алынуда. Осы арқылы тек орталық емес, бүкіл қала аумағының дамуы қамтамасыз етіледі. Реновация бағдарламасы қаланың әлеуметтік және экономикалық өміріне оң ықпал етеді. Біріншіден, жаңа тұрғын үйлер мен заманауи инфрақұрылым халықтың өмір сүру сапасын жақсартады, оларды тұрғын үй мәселесінен босатып, жайлы орта ұсынады. Екіншіден, құрылыс жұмыстары жергілікті кәсіпкерлер мен жұмысшыларға жаңа мүмкіндіктер ашып, жұмыспен қамту деңгейін көтереді. Үшіншіден, қаладағы жылжымайтын мүлік нарығы жаңғырып, сапалы тұрғын үйге сұраныс өседі, бұл өз кезегінде экономиканың даму динамикасына оң әсер етеді. Сондай-ақ, реновация қала сәулетін эстетикалық жағынан жақсартып, туристік тартымдылығын арттыруға септігін тигізеді. Шымкент өз мәртебесіне сай, заманауи әрі көркем қала ретінде қалыптасып, іскерлік және мәдени іс-шаралардың орталығына айналады. Қала тұрғындары арасында реновация бағдарламасына деген көзқарас әркелкі болуы мүмкін. Біреулер оны қажетті және уақытылы қадам деп санаса, басқалар беймәлімдік пен өзгерістерден қорқып, алаңдаушылық білдіреді. Тұрғындар өз үйлерінің сүрілуі немесе көшірілуі, өтемақы мәселелері бойынша әділетті шешім қабылданатынына сенгісі келеді. Бұл орайда, жергілікті әкімдік пен тиісті органдар қоғамдық тыңдаулар өткізіп, тұрғындардың пікірін ескеріп, ашық диалог жүргізуі тиіс. Сын-тегеуріндер де жоқ емес. Кейбір жағдайда жобалардың кешігуі, құрылыс сапасының төмендігі, мердігерлердің жауапсыздығы немесе бюрократиялық кедергілер бағдарлама қарқынын бәсеңдетуі ықтимал. Мұндай жағдайларды болдырмас үшін әкімдік қатаң бақылау, тиімді басқару жүйесін қолға алып, қоғамдық қадағалауды да ынталандыруы қажет. Осы орайда, Шымкентте тұрғын үй қорын жаңарту-жақсарту, тозығы жеткен үйлерді сүріп, орнына жаңа үй салу үшін реновация бағдарламасы жүзеге асуда Нақтырақ айтар болсақ, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес, 2029 жылға дейін қаладағы апатты жағдайдағы 1500 тұрғын үйді бұзу және иелеріне жаңа пәтер беру көзделген. Осы бағытта Шымкентте қала әкімі Ғабит Сыздықбековтің тапсырмасы бойынша тұрғын үй қорын жаңарту бағдарламасы қолға алынған. Бұл жоба Шымкент ӘКК сүйемелдеуімен жүзеге асырылады және оны инвестордың есебінен толығымен қаржыландырады. Бүгінде осы бағдарлама аясында 22 отбасы қоныс тойын тойлап, жаңа баспанаға көшті. Бағдарлама қатысушыларына «Шымкент сити» шағынауданынан жаңа әрлеудегі үй берілді. Жалпы, мегаполистегі 2000-нан астам көпқабатты үйдің 70%-дан астамы 50 жылдан асқан. Қазіргі таңда 134 апатты жағдайдағы үй тіркелген. Мұндай үйлер тұрғындардың өміріне, сондай-ақ қоршаған инфрақұрылымға қауіп төндіреді. Бағдарлама аясында Әлімбетов 34 мекенжайында орналасқан бір тұрғын үй бұзылатын нысандар тізіміне енгізілді. Бұл ғимарат шамамен бір ғасыр бұрын салынған және заманауи қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейді. Апатты үйдің тұрғындары жаңа ғимараттан көлемі мен бөлмелері тең пәтерлер алады. Сонымен қатар, жаңа пәтерлер алдыңғы пәтерлерден орташа есеппен 20 шаршы метрге кең, ал тұрғындар бұл үшін қосымша төлем жасамайды. Барлық пәтерлер таза әрлеумен беріледі. Реновация бағдарламасы тек тұрғындарды сапалы баспанамен қамтамасыз етіп қана қоймай, қаланың заманауи сәулеттік келбетін қалыптастыруға, экологиялық жағдайды жақсартуға және инженерлік инфрақұрылымды жаңғыртуға мүмкіндік береді. Шымкент қаласындағы реновация бағдарламасы әлі де жалғасуда және болашақта оның ауқымы кеңейе түспек. Қала әкімідігі мен сәулет-құрылыс органдарының мақсаты – мегаполистің сәулеттік бет-бейнесін жаңа деңгейге көтеру, тұрғын үй қорын толық жаңарту, озық технологиялар енгізу. Бұл бағдарлама келешекте қаланың халықаралық деңгейде таныла түсуіне, инвестициялық ахуалдың жақсаруына, халықтың өмір сапасының жоғарылауына ықпал етеді. Шымкент қаласындағы реновация бағдарламасы – қаланы жан-жақты дамытуға бағытталған стратегиялық жоба. Ескі, тозығы жеткен үйлердің орнына заманауи тұрғын кешендері мен инфрақұрылым салу арқылы қала басшылығы Шымкентті жайлы, қауіпсіз және тартымды мегаполиске айналдыруды көздейді. Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан оң әсер беріп, эстетикалық әрі экологиялық талаптарға сай қалалық орта қалыптастыру – осы реновацияның басты жетістігі болмақ. Жергілікті тұрғындармен ашық диалог орнату, мердігерлер мен басқарушы органдардың жауапкершілігін күшейту арқылы бұл бағдарламаны табысты іске асыру мүмкіндігі бар. Шымкент болашағында жаңарған, дамыған, көрікті қала боларына сенім мол.
Айта кету керек, қазіргі жаһандану дәуірінде қалалар тек экономикалық орталықтар ғана емес, сондай-ақ қоғамның мәдени-әлеуметтік өмірінің айнасы. Қаланың сәулеттік келбеті, инфрақұрылымы мен тұрғын үй қорының сапасы сол шаһардағы халықтың өмір сүру деңгейін, көңіл-күйін және әлеуетін айқындайды. Осы тұрғыдан алғанда, реновация бағдарламасының мәні ерекше. Ол ескі, тозығы жеткен үйлерді жаңарту, қалалық ортаны заман талабына сай жетілдіру арқылы өмір сүрудің қолайлылығын арттыруды көздейді. Реновация бағдарламасының тиімділігі ең алдымен әлеуметтік салада байқалады. Бұл үрдіс барысында ескі үйлердің орнына заманауи стандарттарға сәйкес тұрғын үй кешендері, қолайлы аулалар, қауіпсіз ойын және спорт алаңдары салынуы – халықтың тұрмыс сапасын жоғарылатады. Білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет нысандарына қолжетімділік жақсарып, тұрғындардың қоғамдық кеңістіктердегі уақыт өткізу мәдениеті де өзгереді. Мұның бәрі әлеуметтік байланысты күшейтіп, шаһар тұрғындары арасында өзара түсіністік пен ынтымақтастықты дамытады. Экономикалық тұрғыдан алғанда, реновация бірқатар артықшылықтар береді. Құрылыс және абаттандыру жұмыстары жергілікті кәсіпкерлер мен құрылыс индустриясына серпін беріп, жаңа жұмыс орындарын қалыптастырады. Сапалы тұрғын үй қорының ұлғаюы жылжымайтын мүлік нарығын реттеп, тұрғын үй бағасын тұрақтандыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, жақсартылған инфрақұрылым шетелдік және отандық инвесторлардың қызығушылығын оятып, қаланың экономикалық әлеуетін өркендетеді. Реновация экологиялық тепе-теңдікті орнатуға да үлес қосады. Жаңа құрылыстарда энергоүнемдеуші технологияларды пайдалану, жасыл аймақтарды көбейту, көлік және жаяу жүргіншілер инфрақұрылымын жетілдіру қоршаған ортаға зиянды әсерді азайтып, тұрғындар үшін дені сау экожүйе қалыптастырады. Мұндай ортада адамдар салауатты өмір салтын ұстануға бейімделіп, қала тұрғындарының жалпы денсаулық деңгейі жақсарады. Дегенмен, реновация бағдарламасын жүзеге асыру барысында сын-тегеуріндер де кездесуі мүмкін. Тұрғындардың мүддесін ескеру, олардың пікірін тыңдау, заңнамалық және экономикалық тетіктерді оңтайлы қолдану арқылы ғана мұндай мәселелерді шешу мүмкін. Ашық диалог, жергілікті қоғамдастықпен бірлескен әрекет және әділетті өтемақы механизмі бағдарламаға деген сенімді арттырады.Қорыта айтқанда, реновация бағдарламасының тиімділігі оның кешенді сипатында жатыр. Ол тек үйлерді жөндеу емес, тұтас қалалық ортаны адамға ыңғайлы, жайлы әрі қауіпсіз етуге бағытталған. Осылайша, реновация болашақ ұрпақ үшін заманауи, әсем, тұрақты, әрі мүмкіндіктерге толы қала қалыптастыратын қуатты құралға айналады.
