АВТОКӨЛІКТЕРДЕ ӨРТТІҢ БОЛУЫ ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕСІН ЕЛЕМЕУДЕН БОЛАДЫ
Техникада тіл жоқ. Мезгілінде тексеріп, жөндемесеңіз күтпеген оқыс жағдайларды тудыруы мүмкін. Бұл ретте жүргізушілердің өз көліктерін техникалық байқаудан өткізіп тұруы аса маңызды. Егер тізгіндеп жүрген автокөліктердің жай-күйін бақыламаса ол кез келген уақытта істен шығып, өртенуі ғажап емес. Мұндай жағдайды алдын алу үшін көлік жүргізушілері нені білуі қажет?
Түркістан қаласы Төтенше жағдайлар басқармасының аға инженері, азаматтық қорғау лейтенанты Мұстафа Ишметов uakit.kz-тің осы және өзге де сұрақтарына жауап береді.
– Көліктерді мезгілінде техникалық байқаудан өткізу – өрттің болмауының кепілі ме?
– Автөліктердің кенеттен өртеніп кетуін алдын алу үшін ең әуелі арнайы мамандарға барып, оның жай-күйін бақылау қажет. Мейлі көлік тізгінде болса да, бұзылмаса да міндетті техникалық байқаудан өткізу аса маңызды. Бірақ техникалық бақылау кезінде көліктің электр жабдығы мен отын жүйесін тексеру жүзеге асырылмайтынын білу қажет. Яғни тек техникалық байқаудан өтіп, арқаны кеңге салуға болмайды. Қандай да бір ақау болса өрттің болуын тудыратын электр жабдығы мен отын жүйесін тексерту керек.
– Автокөліктерде өрттің болуының негізгі себептерін атап өтсеңіз.
– Көбіне қозғалтқыштың электр өткізгіштерінің яғни, электр агрегаттарының қысқа тұйықталуынан болады. Сонымен қатар, отты абайсыз қолдану салдарынан да талай көліктердің күлі көкке ұшқан жағдайлар тіркелген. Атап айтқанда, қозғалтқышты дәнекерлеу шамымен жылыту, темекі шегу, қозғалтқыш бөлігін киізбен жылыту, отын құбырының үзілуі немесе ақауы салдарынан оқыс оқиғалар орын алған.
– Мұндай жағдайға тап болмас үшін көлік жүргізушілері нені білуі тиіс?
– Темір тұлпар әрдайым тізгінде болуы үшін көлік жүргізушілері бірнеше ережені есте сақтауы тиіс. Атап айтқанда,
әрбір көлік құралы көлемі 2 литрден кем емес жарамды өрт сөндіргішпен жабдықталуы тиіс. Бұл жағдайда өрт сөндіргіштің құрылғысын білу керек және оны қолдану техникасын меңгеріп алуы қажет. Автокөлік тораптары мен механизмдерін жарамды күйде ұстау қажет.
Аккумуляторларды тікелей көлік құралдарында зарядтауға жол бермеген жөн.
– Өрт сөндіргіш құрылғысы туралы нені білу керек?
– Өрт сөндіргіш — бұл өртті сөндіруге арналған құрылғы. Жалынға төтеп беру өрт сөндіргіштегі жалынды сөндіруге қабілетті зат есебінен жүргізіледі. Өрт сөндіргіш портативті де, жылжымалы да болуы мүмкін. Өрт сөндіргіш, ең алдымен, тасымалданатын, өрттің бастапқы кезеңінде, жалын үлкен аумаққа таралғанға дейін қолданылуы мүмкін. Үлкен өрттер үшін өрт сөндіргіштен мықтырақ құралдар қолданылады.
Өрт сөндіргіш-цилиндр пішінді, басқаша айтқанда, цилиндр тәрізді құрылғы. Құрылғының сыйымдылығы 100 текше дм-ге жетуі мүмкін, ол отты сөндіретін заттың ағынын құрайтын бастау құрылғысымен және саптамамен жабдықталған. Ол цилиндрден жоғары қысыммен шығарылады. Баллондағы қысым затты өрт сөндіргішке айдау кезінде немесе зат баллоннан шыққан кезде жасалады. Екінші жағдайда, көбінесе өрт сөндіргіш қосымша құрылғымен жабдықталған, оның құрамында газ бар, ол іске қосу кезінде жоғары қысым жасайды.
Іске қосу тәсілі бойынша
әр өрт сөндіргішті келесі санаттардың біріне жатқызуға болады:
-Қолмен — іске қосу тұтқасын басқан кезде адам басқаратын модельдер;
-Автоматты-белгіленген нормадан жоғары белгілі бір температураға жеткен жағдайда жұмыс істей бастайды. Бұл санат, сондай-ақ өзі жұмыс істейтін деп аталады. Ең өрт қауіпті жерлерде қолданылады;
-Аралас-бірінші және екінші санаттағы функционалдылықты біріктіре алады.
Анықтайтын сәт-бұл өрт сөндіргіштің зарядының массасы.
Осы негізде модельдер келесідей жіктеледі:
-20 килограмға дейін — шағын кеңселер мен бөлмелерде қолданылатын портативті модельдер;
-20-дан 450 килограмға дейін-автожанармай құю станциясында немесе метрополитен станциясында қолданылуы мүмкін жылжымалы нұсқалар;
-450 килограмнан бастап – өртті автоматты сөндірудің тұтас жүйесіне ұқсайтын стационарлық модельдер.
Қазіргі заманғы өрт сөндіргіштердің түрлеріне толығырақ тоқталған жөн. Олар ауа көбігі, ұнтақ, көмірқышқыл, су, құрамында фтор бар заряды бар ауа-эмульсиялық болады.
Ауа көбігім – бұл өрт сөндіргіштердегі негізгі белсенді зат- шамамен 100 % ауадан тұратын көбік. Бұл түр өрттің алғашқы кезеңдерінде тиімді қолданылады. Олар жанғыш материалдарды, қатты заттар мен жанғыш компоненттерді, соның ішінде бояу, ағаш, май және қағаздағы жалынды сөндіру қажет болған кезде жақсы байқалады.
Ауа-көбік құрылғыларының көмегімен жоғары кернеулі электр қосалқы станцияларында жанған өртті сөндіруге болмайды. Сондай-ақ оларды металл және құрамында металл бар материалдар бар қоймаларды қамтыған өрттерде қолдануға тыйым салынады.
Бұл түрді электр қондырғыларында отпен күресу немесе сілтілі металдарды сөндіру үшін пайдалануға болмайды. Негізгі артықшылыққа ұзақ қызмет ету мерзімі кіреді. Кемшіліктері: коррозиялық белсенділіктің жоғары деңгейі, жыл сайын қайта зарядтау қажеттілігі.
Ұнтақ — осы әртүрліліктің көмегімен өрт сөндірушілер келесі сыныптардың өрттерін оңай жоя алады: А, В, С және Е. Бұл олардың қатты, сұйық және газ тәрізді заттарды қамтыған өртті сөндіруге қатысуға болатындығын білдіреді. Сондай-ақ, бұл модельдер электр қондырғыларындағы өртті жоюға көмектеседі. D санатындағы өрттерде жалынды сөндіруге тыйым салынады. Ұнтақ модельдерінің артықшылықтары әмбебаптылықты, төмен құны мен шағын өлшемдерін қамтиды. Оларды үйде де, коммерциялық үй-жайларда да қолдануға болады. Минустарды салқындату әсерінің болмауы, сөндіру беттерінің ластануының жоғарылауы және сөндіру кезінде көру қабілетінің нашарлауы деп санауға болады.
Көмірқышқылды өрт сөндіргіштер —
көмірқышқыл модельдерінің көмегімен жалынның тез таралуы тиімді тоқтайды. Бұған от температурасының төмендеуі ықпал етеді. Сондай-ақ, тиімділікке отты оттегімен қамтамасыз етуден оқшаулай алатын қабыршақтар әсер етеді, оны көмірқышқыл газымен алмастырады.
Көмір қышқылды өрт сөндіргіштер жанғыш сұйықтықтарды, қуаты 1000 В дейінгі электр қондырғыларын, электр сымын және тек оттегінің арқасында жанатын басқа материалдарды тез сөндіруге мүмкіндік береді. Кемшіліктерге мамандар өрт сөндіру құралының ұшып кетуін, отвар беруге жауап беретін құрылымдық элементтермен ұқыпсыз жұмыс кезінде қолдың аяздану қаупін, сондай-ақ газ буларының адам ағзасына теріс әсерін қамтиды. Көмірқышқыл модельдерінің көмегімен өрт сөндірушілерге құрамында металл бар заттарды, адамдарды немесе жану үшін оттегі қажет емес кез келген басқа материалдарды сөндіруге тыйым салынады. Бұл модельдер көлік құралдарында, кеңселерде, қоғамдық және тұрмыстық бөлмелерде белсенді қолданылады.
Хладон -өрт сөндіргіштердің хладон түрін қолдану, әдетте, өрт ошағында орналасқан мүлікті немесе басқа заттарды сақтау маңызды болған жерде кездеседі. Сондай-ақ, бұл модельдер жоғары вольтты станцияларда өртті сөндіруге жарамды. Мысалы, мұражайлар мен мұрағаттардағы немесе электротехника дүкендеріндегі өртті сөндіруге болады. Негізгі артықшылықтарға минималды деструктивті сипаттамалар, жалынның тез сөндірілуі және жоғары әмбебаптығы жатады. Жаман тұстары-адамдар мен қоршаған әлемнің хладонымен теріс әсер ету және улану.
Су- өрт сөндіргіштердің су түрі органикалық заттар мен барлық жанғыш қатты материалдарды жақсы сөндіреді. Оларға қағаз, ағаш және шүберек жатады. Мұндай нұсқаларды жанғыш сұйықтықтар мен электр жабдықтары бар қоймалардағы өрттерді жою үшін пайдалануға тыйым салынады. Артықшылықтары: адам ағзасы үшін де, қоршаған орта үшін де абсолютті қауіпсіздік, жоғары салқындату және минималды деструктивті қасиеттер. Жаман тұстары: теріс температурада қолдануға болмайды және оны жыл сайын қайта зарядтау керек.
Құрамында фтор мен заряды бар ауа-эмульсиялық -бұл модельдердің негізгі артықшылықтары: адамдарға және қоршаған ортаға зиянды әсердің болмауы, жұмыс кезінде жақсы көрінуді сақтау, үлкен аумақтарды сөндіру мүмкіндігі, пештің температурасын тез төмендету және қатты аязда қолдану. Бұл модельдерді қоршаған адамдарды эвакуацияламай сөндіру үшін пайдалануға болады. Ұсынылған нұсқалар жанғыш материалдардың барлық түрлерін сөндіреді, олардың жануы бықсумен бірге жүреді. Сонымен қатар, олар электр қосалқы станциялары мен қондырғыларын сөндіруге жарамды. Негізгі минус-бұл салыстырмалы түрде үлкен шығын.
Түрлі модельдердің көптігімен танысқаннан кейін өрт сөндіргіштерді қалай дұрыс пайдалану керектігін түсіну керек.
Сумен және әр түрлі қоспалары бар сумен, сондай-ақ көбікпен толтырылған модельдер үшін жылына кемінде 1 рет тексеру және қайта зарядтау қажет.
Ұнтақты толтырғышты қолданатын құрылғылар үшін жыл сайынғы тексеру қарастырылған, ал толтыру бес жылда кемінде 1 рет жасалады.
Көмірқышқыл газы мен хладоны бар барлық өрт сөндіргіштер қысымды тексеру үшін жылына 1 рет өлшенеді және бес жылда 1 рет толтырылады.
Ұсынылған ұсыныстардан басқа өрт сөндіргіштерді пайдалануға, тексеруге және толтыруға байланысты басқа да ережелер бар:
-Бірнеше компоненттерден тұратын отвар зарядында көбіктендіргіштің көмірсутекті түрі болған жағдайда, өрт сөндіргіштерді 2 жылда кемінде 1 рет қайта зарядтау қажет;
-Тот баспайтын болаттан жасалған және ішінде полимерлермен қапталған құрылғылар өндірушінің ұсыныстарын ескере отырып тексерілуі керек. Бұл ереже сонымен қатар АТС құрамында фтор бар модельдерге де қатысты. Сонымен қатар, 5 жылда кемінде 1 рет бұл модельдер толығымен тексеріліп, қайта зарядталуы керек. Мамандандырылған компания өрт сөндіргіштерді тексерумен, тексерумен және қайта зарядтаумен айналысуы үшін ол кейбір міндетті талаптарға сай болуы керек;
-Компанияда гидравлика мен пневматикаға байланысты әртүрлі сынақтарды жүргізуге арналған жабдық болуы керек;
-Қызметкерлер құрамының болуы;
-Жұмысты жүзеге асыруға мүмкіндік беретін арнайы лицензияның болуы. Меншік нысанына қарамастан ұйымдар мен мекемелерде міндетті түрде өрт сөндіргіштерге техникалық қызмет көрсету және оларды сынақтан өткізу және қайта зарядтау журналы жүргізіледі.
– Егер көлік жүргізуші мүлт кетіп, автокөліктің өртенуі орын алса не істеуі керек?
– Автокөліктер қозғалыс кезінде жанса жүргізуші тез арада көлікті тоқтатып, қозғалтқышты өшіруі қажет. Автокөлік капотының құлпын босатуы тиіс. Бірақ қолында алғашқы өрт сөндіру құралдары болғанға дейін капотты ашпауы қажет. Егер көлік ішінде адам бар болса барлық жолауышының автокөліктен шығару керек. Тез арада уақыт жоғалтпай 101 немесе 112 нөмірін теріп, өрт сөндірушілерді оқиға орнына шақыру қажет.
Өрт сөндірушілерге қоңырау шалған кезде дүрлігуге болмайды. Қоңырау шалған соң тұтқаны көтерген адамға барлығы түсінікті болуы үшін нақты мекен жайды анық әрі дәл айту керек. Атап айтқанда, өрт ошағының орны. Кім қоңырау шалып жатқанын, телефон нөміріңізді айтып, диспетчердің сұрақтарына жауап беру керек. Егер жаралылар мен зардап шеккендер болса, олардың саны мен алған жарақаттарының сипатын атаңыз. Оқиға орнына келу жолдарын түсіндіруде аса маңызды.
Құрметті автокөлік иелері, өртті сөндіргеннен гөрі алдын алу оңай екенін ұмытпай, өрт қауіпсіздігі ережелерін қатаң сақтайық.
