ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ БАЙҚАУДЫҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫ БЕЛГІЛІ БОЛДЫ
Шымкент қаласында шығармашылық байқаулар тұрақты түрде өткізіліп, өнер мен мәдениет саласындағы таланттарды анықтап, қолдауға бағытталған. Мысалы, «AMANAT» партиясы жас ақындар мен жазушылар арасында аймақтық шығармашылық байқаулар ұйымдастырады. Бұл байқаулардың мақсаты – қазіргі заманғы қазақстандық әдебиетті дамыту және өңірлердегі талантты жас қаламгерлердің еңбегіне лайықты баға беру. Сонымен қатар, «Шаңырақ» республикалық шығармашылық байқауы этножурналистика саласында өткізіліп, этносаралық қатынастар тақырыбында үздік материалдарды анықтауға бағытталған. Шымкент қаласында осындай байқаулардың ұйымдастырылуы жергілікті таланттардың дамуына және олардың шығармашылық әлеуетін арттыруға ықпал етеді.
Осы орайда, жуырда «Заң» Медиа-корпорациясы» ЖШС мұрындық болып, өткізіп жүрген Кемел Тоқаев атындағы детектив шығармалар байқауы бүгін өз мәресіне жетті. Биыл жетінші рет ұйымдастырылып отырған додаға Шымкент қаласының әкімдігі қолдау көрсетіп, жеңімпаздарды марапаттау жиынына қала әкімі Ғабит Сыздықбеков өзі қатысты. Сонымен қатар, Президент кеңесшісі, байқаудың әділ-қазылар алқасының төрағасы Берік Уали, Түркістан облысының әкімінің орынбасары Бейсенбай Тәжібаев, Парламент сенатының депутаты Айгүл Қаппарова қатысып, жеңімпаздардың мерейін көтерді. «Заң» Медиа-корпорациясы» ЖШС Кемел Тоқаев атындағы детектив шығармалар байқауын 2018 жылдан бері ұйымдастырып келеді. Былтырғы байқау жазушының 100 жылдығымен тұспа-тұс келсе, биыл корпорацияның 30 жылдық мерейтойы екен. Осыған орай корпорация басшылығы бірқатар қонақтарды мерейтойлық медальмен марапаттады. Детектив жанры көмегімен құқық қорғау, сот, адвокатура саласында еңбек етіп жүрген мамандардың еңбегін дәріптеу ниетімен өтіп жатқан шараны ұйымдастырушылар биылғы байқаудың жоғары деңгейде өткендігін айтады. “Байқауды ұйымдастырудағы о бастағы мақсат детектив жанрының атасы Кемел Тоқаевтан кейін кенжелеп қалған жанрды жандандыру еді. Алғашқы жылы 70 шығарма түсіп, ішінде тіпті кейбірі детективке сай келмейтіндері де кездескен. Содан бері жылдан- жылға байқау талабы мен үміткерлердің деңгейі өсті. Биыл тіпті төрешілерге қиын соқты. Бірінен-бірі өткен шытырман оқиғаға толы шығармалар кездесті. Қоржынымызға түскен 106 шығармадан ерек шыққан 10-ы іріктеуден өтті. Биылғы жылғы байқаудың талабы ерекше болды. Қазақтың өзінің Шерлок Холмсын, яғни, қаһарман ізкесуші кейіпкер жасағымыз келді. Сол талабымызға сай келетін шығармалар көп түсті. Көлемін де ұлғайттық. Бұрын 10 беттік еді, енді 15 бетке көбейттік. Қылмыскердің образын, қылмыстың қалай жасалынғаны, қылмыстың соңы жаза екенін түсіндіретіндей керемет дүниелер жазылды” — дейді «Заң» Медиа-корпорациясы» ЖШС директорының орынбасары Айнұр Сембаева. Расында байқау талабында кездесетін кейіпкер Қайсенов Абылай Әзімханұлы уәдеге берік, тік мінезді, алайда, әр істі ақылға салып, аналитика жасап шешім қабылдауды жөн санайтын, жауапкершілігі жоғары, кәсіби шебер маман, адамдармен қарым-қатынаста сыпайы, ортада өзін ұстай біледі, кіші демей, үлкен демей барлығына құрметпен қарайды, қиналған адамға көмектесуге, қол ұшын созуға дайын тұрады, салт-дәстүрді, әдет-ғұрыпты мықты ұстанады, жөн-жосықты жақсы біледі, адал, жемқорлыққа жаны қас деген сияқты қасиеттері бар екен. Қатысушылар арасында еліміздің түкпір-түкпірінен жиналған тәжірибелі жазушылармен қатар жас дарындар да болды. Додаға талай қаламы қарымды жазушы, журналистер, заңгер, құқық қорғаушылар детектив жанрында шығарма жазып, байқаудың тартысты өтуіне үлес қосты. Бұл шығармашылық сайыс сонымен бірге жас қаламгерлердің жаңа қырынан танылуына мүмкіндік туғызды. Әдебиеттің кенжелеп қалған жанрының түрленуіне, жандануына ықпалын тигізгені анық. «Заң» Медиа-корпорациясы» ЖШС директоры Досымбек Өтеғалиев шараның өтуіне атсалысқан барша игі жақсыға алғысын білдірді. Ел болып күткен байқаудың бас жүлдесі мен ақшалай сыйлығы Қызылордалық жазушы Тұрақ Адисұлына бұйырды. Ең жас детективші 10 сынып оқушысы Салтанат Мамажанова атанды. Ал, Қанағат Әбілқайыр Түркістан облысы әкімінің арнайы жүлдесін жеңіп алды. Басқа да қатысушылар бірнеше номинациялар мен жүлделі орындарды иемденді. Сондай-ақ, ұйымдастырушылар жақсы жаңалығымен келіпті. Алдыңғы өткен байқауларға қатысқан, үздік деп танылған шығармаларды жинақтап, «Шытырман» атты жинақ шығарыпты. Жинаққа енген туындылардың біразы қоғамды елеңдеткен оқиғалар желісі бойынша жазылған. Кемел Тоқаев атындағы байқау – бұл тек әдебиет мерекесі емес, сонымен қатар рухани құндылықтарды, әділдік пен шығармашылық еркіндікті дәріптейтін үлкен оқиға. Шымкент қаласы бұл шараны жоғары деңгейде өткізіп, қазақ мәдениеті мен әдебиетінің дамуына тағы бір маңызды үлес қосты. Айта кетейік, Кемел Тоқаев – қазақ әдебиетінде детектив жанрын қалыптастырған көрнекті жазушы, Ұлы Отан соғысының ардагері. Ол өз шығармашылығы арқылы қазақ әдебиетіне тың серпін әкеліп, детектив жанрының негізін қалады. Бұл жанр қазақ оқырмандарына тың оқиғалар, интрига мен құпияға толы шығармалар ұсынып, әдебиеттің бұл бағытына деген қызығушылықты арттырды. Кемел Тоқайұлы Тоқаев 1923 жылы Алматы облысы, Қаратал ауданында дүниеге келген. Ол Ұлы Отан соғысына қатысып, ерлігі үшін бірнеше марапаттарға ие болды. Соғыстан кейінгі жылдары Кемел Тоқаев Қазақ мемлекеттік университетін тәмамдап, журналистика саласында еңбек етті. Ол «Лениншіл жас», «Қазақстан пионері» және «Социалистік Қазақстан» газеттерінде жауапты қызметтер атқарған. Сонымен қатар, 1960-1977 жылдары Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі «Ведомостарының» бас редакторы болып жұмыс істеді. Кемел Тоқаев қазақ әдебиетінде детектив жанрының алғашқы туындыларын жазған жазушы ретінде ерекше орын алады. Оның шығармаларында қызықты оқиғалар, шытырман құбылыстар мен терең психологиялық талдау көрініс табады. Бұл жанр сол кезеңдегі қазақ әдебиетінде бұрын-соңды кездеспеген, ерекше жаңалық болды. Тоқаевтың детектив жанрындағы шығармалары қоғамның құқықтық мәселелеріне, әділдікке, шындық пен адамгершілік құндылықтарға негізделген. Кемел Тоқаевтың ең танымал шығармаларының бірі – «Сарғабанда болған оқиға». Бұл шығармада жазушы детективтік оқиғаларды баяндай отырып, адамгершілік мәселелерін көтереді. Оқиға барысында басты кейіпкер әділдікке жетуге тырысады, ал оқырман әртүрлі құпиялар мен шешілмеген жұмбақтарды шешуге талпынады. Сонымен қатар, «Түндегі жаңғырық» атты шығармасы да детектив жанрының шедеврі саналады. Бұл туындыда қылмыстың себебі мен салдары, адам табиғатының қарама-қайшылықтары терең суреттеледі. Тоқаевтың шығармалары қазақ оқырманына тек шытырман оқиғаларды ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы моральдық-этикалық мәселелерді де түсіндіруге бағытталған. Кемел Тоқаевтың шығармашылығы қазақ әдебиетінде детектив жанрын дамытуға үлкен үлес қосты. Оның шығармалары арқылы қазақ оқырмандары жаңа қырынан көрініс тапқан жанрды қабылдап, қоғамдағы қылмыс, әділеттілік және адамгершілік мәселелеріне терең үңіле алды. Тоқаев өз шығармаларында қылмыстың алдын алу, әділдікке қол жеткізу және шындықты іздеу сияқты маңызды тақырыптарды қозғап, оқырманның ой-өрісін кеңейтті. Детектив жанрының қазақ әдебиетінде қалыптасуы оқырмандарға танымал әдебиеттердің қатарын кеңейтіп, жаңа әдеби бағыттарға деген қызығушылықты арттырды. Бұл жанр жазушыларға өз шығармашылықтарын дамытып, оқырмандарға қызықты оқиғаларды ұсынуға мүмкіндік берді. Кемел Тоқаевтың туындылары тек әдебиет әлемінде ғана емес, сонымен қатар қоғамда да үлкен әсер қалдырып, әділдік пен шындыққа деген сенімді нығайтты. Кемел Тоқаев – қазақ әдебиетінің дамуына ерекше үлес қосқан жазушы. Оның детектив жанрындағы шығармалары қазақ әдебиетіне тың серпін әкеліп, оқырмандарға ерекше эмоциялар мен ойлануға негіз болатын оқиғалар ұсынды. Кемел Тоқаевтың шығармашылығы әділдікке, адамгершілікке, қоғамдағы мәселелерге терең үңілуді үйретті. Ол детектив жанрының негізін қалаушы ретінде қазақ әдебиетінің жаңа қырын ашып, оқырмандардың сүйікті авторларының біріне айналды. Оның мұрасы бүгінгі күнге дейін құнды болып қалып, қазақ әдебиетіндегі ерекше орын алады.
