ЕРЕКШЕ БАЛАЛАРҒА ҚАМҚОРЛЫҚ ТАНЫТАТЫН ОРТАЛЫҚ КЕҢЕЙДІ
Әлеуметтік қолдау – бұл мемлекеттің өз азаматтарына экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған шаралар жиынтығы. Әлеуметтік қолдау шаралары қоғамның әл-ауқатын көтеру, халықтың осал топтарын қорғау және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасында әлеуметтік қолдау мемлекеттің әлеуметтік саясатындағы маңызды басымдықтардың бірі болып табылады және халықтың әртүрлі топтарын қолдауға арналған көптеген шараларды қамтиды. Қазақстандағы әлеуметтік қолдау шаралары бірнеше бағытта жүзеге асырылады. Бұл бағыттар халықтың түрлі санаттарының қажеттіліктеріне бейімделген және олардың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған. Әлеуметтік жәрдемақылар мен төлемдер халықтың белгілі бір топтарына материалдық қолдау көрсетуді мақсат етеді. Тарқатсақ, зейнеткерлік жасқа жеткен адамдарға мемлекеттік бюджеттен төленетін зейнетақы тағайындалады. Сонымен қатар, жинақтаушы зейнетақы жүйесі арқылы азаматтар өз зейнетақысын жинақтай алады. Денсаулық жағдайына байланысты еңбекке жарамсыз адамдарға материалдық көмек ретінде төленеді.
Балалы отбасыларға жәрдемақы — бұл жәрдемақыларға жаңа туған нәрестеге берілетін біржолғы төлемдер, көпбалалы отбасыларға арналған жәрдемақылар және күтім бойынша төлемдер жатады. Жұмыссыздық жәрдемақысы — жұмыстан айырылған адамдарға уақытша қолдау ретінде берілетін төлем. Мемлекет түрлі әлеуметтік санаттарға бағытталған арнайы бағдарламалар жүзеге асырады. Оның ішінде «Еңбек» бағдарламасы халықты жұмыспен қамту және кәсіптік білім беруге бағытталған. Ол жұмыссыздарға қайта даярлау курстарын ұсынады және кәсіпкерлікпен айналысуға көмектеседі. «Бақытты отбасы» бағдарламасы арқылы аз қамтылған және көпбалалы отбасыларға тұрғын үй алу үшін төмен пайызбен несие беріледі. «Ауыл – Ел бесігі» — ауылдық жерлердің дамуын қолдау, жұмыс орындарын құру және ауыл тұрғындарының өмір сапасын арттыруды көздейтін бағдарлама. Әлеуметтік қызметтер халықтың ерекше қажеттіліктері бар топтарына қолдау көрсету мақсатында ұсынылады. Оның ішінде, мүгедектерге және қарттарға арналған қызметтер — қарттар үйлері, оңалту орталықтары және үй жағдайында әлеуметтік көмек көрсету. Әлеуметтік жұмысшылардың қызметі — еңбекке жарамсыз адамдарға, қарттарға және аз қамтылған отбасыларға көмек көрсету үшін әлеуметтік жұмысшылардың қызметі ұйымдастырылған. Әлеуметтік қолдау – қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті азайту, халықтың әл-ауқатын жақсарту және қоғамдағы тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін маңызды құрал. Қазақстанда жүргізіліп жатқан әлеуметтік қолдау шаралары халықтың экономикалық әл-ауқатын арттыруға және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған. Әлеуметтік қолдау, әсіресе, осал топтарды қорғауға, оның ішінде аз қамтылған отбасыларды, мүгедектерді, зейнеткерлерді және жұмыссыздарды қолдауға арналған. Бұл шаралар халықтың әлеуметтік теңсіздігін азайтуға көмектеседі және мемлекеттің тұрақты дамуы үшін қажетті алғышарттар жасайды. Әлеуметтік қолдау шаралары – мемлекеттің өз азаматтарының өмір сүру деңгейін жақсартуға бағытталған маңызды бөлігі. Қазақстандағы әлеуметтік қолдау жүйесі халықтың әртүрлі топтарының қажеттіліктерін қамтамасыз етуге және олардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған кешенді бағдарламалардан тұрады. Мемлекет бұл бағытта жұмыс істеп, жаңа бағдарламалар мен реформаларды жүзеге асырып келеді. Халықтың өмір сапасын арттыру және қоғамдағы тұрақтылықты сақтау үшін әлеуметтік қолдау шараларын дамыту әрі қарай да жалғасуы керек. Шымкент қаласындағы ерекше қажеттілігі бар балаларға арналған №8 «Қамқорлық» орталығы Қазақстандағы инклюзияны дамыту жолындағы бастамалардың бірі саналады. Мұнда күндізгі жартылай стационар жағдайда мүмкіндігі шектеулі балаларға жан-жақты қолдау көрсетіліп, олардың өмір сүруін жақсартуға бағытталған бірқатар қызмет түрі қарастырылған. Орталықта 1,5 жастан 18 жасқа дейінгі аутизм спектрінің бұзылысы, сөйлеу қабілетінің кешігуі, ментальды бұзылысы, психоневрологиялық ауытқуы бар балаларды түзету-дамыту және оларды әлеуметтік-қоғамдық ортаға бейімдеу қызметі көрсетіледі. Ерекше балалардың ата-аналарының өтініші негізінде жуырда орталықтағы сыйымдылық көлемі 70 орынға артты. Бұған дейін 116 бала қызмет алып келсе, қазіргі таңда 176 баланың дамуына мүмкіндік жасалып отыр. Бүгінде орталықта 63 әлеуметтік-педагог екі ауысымда 136 ерекше баланы қоғамға бейімдеуге тәрбиелеп жатыр. Мекеме әлемдік стандарттарға сай жабдықталған. Мұнда заманауи тренажерлар, сенсорлық бөлмелер, және арнайы бағдарламалар қолданылады. Сонымен қатар, роекциялық интерактивті бөлме, сенсорлық бөлме, музыка-терапия, робототехника, лего, тігін шеберханасы, ағаш және қыш шеберханалары қарастырылған. Орталық мамандары балалардың дамуына қажетті жеке жоспар құрып, әр баланың ерекшелігін ескере отырып жұмыс істейді. Арнайы кабинеттер баланың қозғалыс белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Психолог және логопед мамандар –сөйлеу қабілеті мен психо-эмоционалдық дамуын қолдау бойынша жұмыс істейді. Ал ерекше қажеттілікке бейімделген сабақтар –танымдық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Айта кетейік, орталық тек балаларға ғана емес, олардың ата-аналарына да қолдау көрсетеді. Ата-аналарға арналған тренингтер, кеңестер тұрақты түрде ұйымдастырылып отырады. Бұл шаралар отбасы мүшелерін ерекше қажеттілігі бар балаларды дұрыс тәрбиелеуге үйретеді.
Айта кету керек, мүмкіндігі шектеулі жандар – қоғамның маңызды бөлігі, олардың өмір сапасын арттыру және құқықтарын қамтамасыз ету кез келген мемлекеттің әлеуметтік саясатының басты міндеттерінің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасында мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қорғау және қолдау бойынша арнайы бағдарламалар мен заңдар қабылданған. Бұл қолдау олардың өмір сүру сапасын арттыруға, қоғамдағы толыққанды өмірге қатысуына және өз құқықтарын жүзеге асыруына бағытталған. Мүмкіндігі шектеулі жандарға материалдық көмек көрсету үшін әртүрлі жәрдемақылар тағайындалады. Мәселен, мүгедектік жәрдемақысы денсаулық жағдайына байланысты еңбекке жарамсыз болып табылатын жандарға ай сайынғы жәрдемақы беріледі. Бұл төлемдер мүгедектік тобына байланысты әр түрлі мөлшерде болады. Әлеуметтік төлемдер мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры арқылы мүгедектікке байланысты қосымша әлеуметтік төлемдер тағайындалады. Ерекше қажеттіліктерді қамтамасыз ету — бұл төлемдер дәрі-дәрмек, протезді-ортопедиялық құралдар, арнайы құралдар (мысалы, мүгедек арбалары) сатып алуға бағытталған. Әлеуметтік қызметтер мүмкіндігі шектеулі жандардың күнделікті өмірін жеңілдетуге бағытталған. Мәселен, еңбекке жарамсыз мүгедектерге арнайы әлеуметтік жұмысшылар үй жағдайында көмек көрсетеді (азық-түлік әкелу, үй тазалау, дәрігерге апару және т.б.). Мүгедектерге медициналық, психологиялық және әлеуметтік оңалту көмектерін көрсету мақсатында арнайы орталықтар жұмыс істейді. Ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған мектептерде және жалпы білім беретін мекемелерде инклюзивті сыныптар ашылып, арнайы педагогикалық қолдау көрсетіледі. Мемлекет мүгедектерге олардың күнделікті өмірде өзіндік қызмет көрсету мүмкіндігін арттыру мақсатында арнайы оңалту құралдарын қамтамасыз етеді. Мүмкіндігі шектеулі жандардың спортпен айналысуына және мәдени іс-шараларға қатысуына мүмкіндік беру мақсатында әртүрлі бағдарламалар жүзеге асырылады. Мүгедектерге арналған спорттық секциялар, паралимпиадалық қозғалыстар мемлекет тарапынан қолдау табады. Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі жандарды қолдау ісінде мемлекеттен басқа қоғамдық ұйымдар да маңызды рөл атқарады. Олар мүгедектердің құқықтарын қорғау, қоғамдық сананы арттыру және әлеуметтік жобаларды жүзеге асыру сияқты мәселелермен айналысады. Мұндай ұйымдар арқылы мүгедектер өз мүдделерін білдіру мүмкіндігіне ие болады. Мүмкіндігі шектеулі жандарды қолдау – Қазақстандағы әлеуметтік саясаттың маңызды бөлігінің бірі. Мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдау олардың күнделікті өмірін жеңілдетуге, толыққанды өмір сүруіне және қоғамға белсенді араласуына мүмкіндік береді. Әлеуметтік қолдаудың нәтижесінде мүмкіндігі шектеулі жандардың әлеуметтік мәртебесі артып, олардың қоғамдағы құқықтары мен мүмкіндіктерін толық жүзеге асыруға жағдай жасалуда. Мемлекет бұл бағытта жұмыс істеуді жалғастырып, мүгедектерге арналған қолдау түрлерін әрі қарай да кеңейтуі қажет.
