ҚОҒАМДЫҚ КӨЛІК ЖҮЙЕСІ ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ ЖАҢҒЫРЫП КЕЛЕДІ
Қоғамдық көлік қызметі – қала тұрғындарының өмір сүру сапасын арттыратын және қалалардың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін маңызды элементтердің бірі. Қоғамдық көлік қалалардағы көлік жүктемесін азайтуға, ауаның ластануын төмендетуге және тұрғындарға қолжетімді әрі ыңғайлы көлік қызметін ұсынуға бағытталған. Қоғамдық көлік жүйесін тиімді ұйымдастыру қалалардың көлік инфрақұрылымын жақсартуға және тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал етеді. Қоғамдық көлік жеке автомобильдермен салыстырғанда экологиялық тұрғыдан тиімдірек. Ол ауаның ластануын азайтып, қаладағы көмірқышқыл газының деңгейін төмендетуге ықпал етеді. Қалаларда жаппай қоғамдық көлікті қолдану жеке көліктердің санын азайтып, қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерді төмендетеді. Қоғамдық көлік қызметі жеке автомобильдерге балама ретінде қалалардағы көлік жүктемесін азайтуға көмектеседі. Бұл қала көшелеріндегі көлік кептелісін азайтып, жол қозғалысы қауіпсіздігін арттырады. Қоғамдық көліктің дамуы жолдардағы жүктемені төмендетіп, көлік қозғалысының тиімділігін арттырады.
Қоғамдық көлік барлық әлеуметтік топтарға қолжетімді. Бұл қызмет қалалардағы аз қамтылған тұрғындарға, студенттерге және қарт адамдарға тиімді және ыңғайлы көлік құралын ұсынады. Қоғамдық көлік жүйесін қолдау арқылы мемлекет тұрғындардың жүріп-тұру мүмкіндігін қамтамасыз етеді, бұл олардың жұмысқа орналасу мүмкіндігін арттырады. Қоғамдық көлікті дамыту қалалық инфрақұрылымды тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл бағытта заманауи автобустар, трамвайлар және метрополитен желілерін пайдалану арқылы қалалардағы жол қозғалысының тиімділігін арттыруға болады. Қоғамдық көліктің жақсы ұйымдастырылған жүйесі қаланың көлік инфрақұрылымын тиімдірек қолдануға мүмкіндік береді. Заманауи қалаларда экологиялық таза көлік құралдарын қолдану маңызды. Электр автобустар, троллейбустар және трамвайлар сияқты көлік түрлері қалалардағы ауаның сапасын жақсартып, қоршаған ортаға теріс әсерін азайтады. Қазақстанда да экологиялық таза қоғамдық көлік құралдарын енгізу бағытында жұмыстар жүргізілуде. Қоғамдық көлікті цифрландыру арқылы қызмет көрсету сапасын арттыруға және оның тиімділігін жақсартуға болады. Мысалы, жол жүру кестелерін басқару, жолаушылар ағынын бақылау және электронды билет жүйелерін енгізу арқылы көлік қызметін оңтайландыруға мүмкіндік бар. Ақылды жүйелер қоғамдық көлікті қолдануды жеңілдетіп, жолаушыларға қолайлы жағдай жасайды. Қоғамдық көлік қызметінің сапасын арттыру үшін жаңа, заманауи көлік құралдарын сатып алу, аялдамаларды жайлы ету, көлік қозғалысының кестесін сақтау және жолаушыларға ақпараттандыру жұмыстарын жүргізу маңызды. Бұл шаралар жолаушылардың қоғамдық көлікке деген сенімін арттырып, оны кеңінен қолдануға мүмкіндік береді. Қоғамдық көлік инфрақұрылымын жетілдіру де маңызды. Бұл бағытта заманауи көлік аялдамаларын, жолдарды және трамвай жолдарын салу және қайта жаңарту жұмыстарын жүргізу қажет. Сонымен қатар, велосипед және жаяу жүргінші жолақтарын дамыту арқылы қалалардағы экологиялық қозғалысқа қолдау көрсетуге болады. Қазақстанда қоғамдық көлік қызметін дамыту үшін мемлекеттік және жергілікті деңгейде бірқатар бағдарламалар жүзеге асырылуда. Алматы, Астана, Шымкент сияқты ірі қалаларда экологиялық таза автобустар мен жаңа трамвай желілері іске қосылуда. Сонымен қатар, электронды билет жүйелері және қоғамдық көлікті цифрландыру жобалары жүзеге асырылып жатыр. «Ақылды қала» тұжырымдамасы аясында көлік инфрақұрылымын басқарудың жаңа технологиялары енгізілуде. Бұл қалалардағы қоғамдық көлік қызметін оңтайландыруға және жолаушыларға қызмет көрсету сапасын арттыруға бағытталған маңызды қадам. Қоғамдық көлік қызметі – қалалардың тұрақты дамуының маңызды құралы. Оның тиімділігі экологиялық тұрғыдан таза орта құруға, қалалық инфрақұрылымды тиімді пайдалануға және тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған. Қоғамдық көлікті дамыту арқылы қалалардың көлік жүктемесін азайтуға, экологиялық жағдайды жақсартуға және әлеуметтік теңдікке қол жеткізуге болады. Қоғамдық көлік жүйесін дамытуға бағытталған кешенді шаралар арқылы біз қалаларды одан әрі жайлы және қолайлы етуге ықпал ете аламыз. Осы орайда, Шымкентте халыққа қолайлы жағдай жасау үшін қоғамдық көлік жүйесінің қызметі одан әрі дамып келеді. Негізгі міндет – қызмет сапасын арттырып, қала тұрғындарының күнделікті өмірін жақсарту. Осы ретте, тұрғындардың әлеуметтік жағдайын ескеріп, биылдан бастап қоғамдық көлікте тегін жүретін азаматтардың санатына 70 жастан асқан зейнеткерлер мен мектеп оқушылары енгізілді. Тасымалдаушы компанияларға автобустардың аялдамаға тоқтамауы және тыс жерлерден жолаушыларды отырғызу, түсіру, кешігу фактілері бойынша жауапкершілігі күшейтіліп, салынатын айыппұл көлемі 2 есеге ұлғайтылды. Қоғамдық көліктердің қозғалысын бақылап, кестеден ауытқуды автоматты түрде айқындайтын жүйе енгізілді. Нәтижесінде, жыл басынан анықталған фактілерге сәйкес, 585,5 млн теңге бюджет қаржысы үнемделді. Ашықтықты қамтамасыз етіп көлеңкелі ақша айналымын заңдастыру мақсатында қоғамдық көліктердегі қолма-қол ақша төлемін толығымен алып тастап, тек электронды төлем жүргізу бойынша шешім қабылданды. Сонымен қатар, қазіргі электрондық төлем жүйесінде кемшіліктер орын алуына байланысты қолданыстағы келісім шарт бұзылды. Осы салада басқа елдер мен өңірлердің тәжірибесін зерттей келе, сәтті жүзеге асырылып жатқан жаңа жүйе енгізілді. Бұл жүйемен еліміздің 18 қаласы жұмыс жасап келеді. Бүгінгі таңда, тасымалдаушы компаниялар тарапынан 19 автобус жаңартылып, қосымша 200 автобус алу міндеттемесі қабылданды. Одан бөлек, 900-ге жуық жаңа аялдама павильонын орнату жұмыстары жүріп жатыр. Қалада жеке инвестор есебінен теміржол вокзалы қайта жаңартылып, пайдалануға тапсырылды. Онда жолаушыларға барлық ыңғайлы жағдай жасалған. Сонымен қатар жаңа әуежай терминалы жылдың соңына дейін іске қосылады. Бұл әуе көлігі жолаушыларын өткізу қабілетін он есеге арттырады. Айта кету керек, Шымкент қаласында жолаушыларды тасымалдау қызметі тұрақты дамуда. Бүгінгі таңда 80 бағытта күнделікті 947 автобус жолаушыларды тасымалдайды. Бұл маршруттарға 11 көлік компаниясы қызмет көрсетуде. Қала бойынша автобустардың жалпы саны 1150-ге жетті. Оның ішінде 44 автобус 3 жылға дейін, 1090 автобус 5 жылға дейінгі мерзімде жұмыс істесе, 7 жылдан асқан көліктер саны – 16. Қоғамдық көліктердің барлығы GPS трекерлерімен жабдықталған, бұл қызметтің сапасын бақылауды қамтамасыз етеді. Автопарктің 615 автобусы сығымдалған газ-метанды қолданса, 535 автобус дизель отынымен жұмыс істейді. Қаладағы көлік инфрақұрылымын жақсарту мақсатында екі газ толтыру станциясы қызмет көрсетіп отыр, ал жыл соңына дейін «Shymkent Bus» автопаркінде үшінші газ станциясы іске қосылмақ. Бұл жаңа станция қаладағы газбен қамту мәселесін түбегейлі шешеді деп күтілуде. Әлеуметтік маңызы бар маршруттар да назардан тыс қалмаған. Тарқата айтсақ, 77 бағыт осы санатқа кіріп, жергілікті бюджеттен 33,2 млрд теңге субсидия бөлінді. Сонымен қатар, биыл тасымалдаушы компаниялар өз автопаркін жаңартуды жалғастырды. Яғни 19 жаңа автобус сатып алынды, ал «Shymkent Bus» 200 жаңа автобус алуға «Өндірістік даму қоры» АҚ-нан мақұлдау алды. Жыл соңына дейін кезең-кезеңімен 100 автобус жеткізіледі деп жоспарлануда. Бұл шаралар Шымкент тұрғындарына қоғамдық көліктегі қызмет сапасын арттыруға бағытталған. Шымкент қаласының қоғамдық көлік қызметін дамыту мен тасымалдаушылардың жауапкершілігін арттыру мақсатында маңызды өзгерістер енгізілді. Енді тасымалдаушыларға қойылған талаптарды бұзған жағдайда айыппұл мөлшері 1,5 пайыздан 3 пайызға дейін ұлғайды. Автобустардың аялдамаға тоқтамауы немесе кестеден 15 минутқа кешігуі/ерте келуі автоматтандырылған жүйе арқылы бақылауда. Жыл басынан бері бұл шаралар қала бюджетіне 424,5 млн теңге үнемделуіне септігін тигізді. Қала тұрғындарының сұранысына байланысты жаңа маршруттар ашылды. «Тұран», «ШымСити», «Нұртас», «Ақжайық» шағын аудандары арқылы өтетін №3 айналма маршрут пен «Оңтүстік» шағын ауданындағы №4 маршрут іске қосылды. Сонымен қатар, 22 маршруттың қозғалыс сызбалары өзгертіліп, жолаушылар ағынының өсуіне байланысты 17 маршруттың қозғалыс кестесі кеңейтілді. 9 маршруттың жұмыс уақыты түнгі 23:00-ге дейін ұзартылып, тұрғындардың түнгі уақытта қала ішінде қолайлы жүріп-тұруы қамтамасыз етілді. 2024 жылдың 1 мамырынан бастап, 14 әлеуметтік санатқа жататын азаматтарға қоғамдық көлікте тегін жол жүру құқығы берілді. Бұл жеңілдік 319 мың тұрғынды қамтиды. Жеңілдік карталарын алу үшін қалада төрт арнайы пункт ашылды. Шымкент қаласында 2335 аялдама орны бар, оның 838-і — жаңа типтегі аялдамалар. Бұл өзгерістер жолаушылардың жайлылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған. 2024 жылдан бастап Шымкент қаласының қоғамдық көліктерінде қолма-қол төлем қабылдау жүйесі толығымен жойылып, тек электронды төлем түрлері ғана қолданылады. Бұл шешім — жолаушылардың қауіпсіздігін арттыруға және көлік жүргізушілерінің назарын жол қозғалысына толық аударуға бағытталған маңызды қадам. Қазіргі таңда жолаушылардың көпшілігі қоғамдық көлікте жол ақысын қолма-қол төлеуге мәжбүр болып жатады. Бұл, өз кезегінде, жүргізушілердің көлікті басқару кезінде ақша жинаумен айналысуына себеп болып, олардың назарын бөледі. Осының нәтижесінде жүргізушілер тек көлікті жүргізіп қана қоймай, қолма-қол ақшаны қадағалаумен айналысады, бұл жағдай кейде жол қозғалысының басқа қатысушыларына да қауіп төндіруі мүмкін.
