СЕЙСМОНЫҒАЙТУ ЖҰМЫСТАРЫ ЖҮРГІЗІЛЕТІН ҮЙЛЕР АНЫҚТАЛҒАН
Сейсмонығайту шаралары – ғимараттар мен құрылыстардың сейсмикалық төзімділігін арттыруға бағытталған инженерлік және құрылыс жұмыстарының кешені. Бұл шаралар жер сілкінісі кезінде адамдардың өмірін қорғау және материалдық шығындарды азайту мақсатында жүзеге асырылады. Сейсмонығайту шараларының негізгі бағыттары — ғимараттардың құрылымын күшейту, құрылыс конструкцияларын нығайту арқылы олардың сейсмикалық жүктемелерге төзімділігін арттыру, құрылыс материалдарын жақсарту, сейсмикалық белсенді аймақтарда қолданылатын материалдардың сапасын арттыру және олардың сейсмикалық төзімділігін қамтамасыз ету, инженерлік жүйелерді жаңарту, сумен жабдықтау, электрмен жабдықтау және басқа да инженерлік жүйелердің сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, құрылыс нормалары мен стандарттарын жетілдіру, сейсмикалық аймақтарда құрылыс жүргізу үшін арнайы нормалар мен стандарттарды енгізу және оларды қатаң сақтау.
Қазақстанның сейсмикалық қауіпті аймақтарында, әсіресе Алматы, Шымкент қалалары мен Алматы, Жамбыл, Түркістан облыстарында сейсмонығайту шаралары белсенді түрде жүргізілуде. Мысалы, Шымкент қаласында 233 көппәтерлі тұрғын үйге техникалық зерттеу жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде 68 үй сейсмонығайтуды қажет ететіні анықталды. Сонымен қатар, Қазақстанда Сейсмология саласын дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған кешенді жоспары қабылданды. Бұл жоспар сейсмикалық қауіпсіздікті нығайту бойынша ауқымды шараларды іске асыруды көздейді, оның ішінде ғимараттар мен құрылыстардың сейсмикалық төзімділігін қамтамасыз ету, жаңа цифрлық технологияларды енгізу және кадрларды даярлау деңгейін арттыру бар. Сейсмонығайту шаралары жер сілкінісі кезінде адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және материалдық шығындарды азайту үшін маңызды. Қазақстанда бұл бағытта кешенді жұмыстар жүргізіліп, сейсмикалық қауіпті аймақтардағы ғимараттар мен құрылыстардың төзімділігін арттыруға ерекше көңіл бөлінуде. Бұл тұрғыдан келгенде, Шымкентте тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласын жаңғырту бүгінгі мақсатты жұмыстың маңызды салаларының бірі болып табылады. Осы бағытта 2021 жылдан бастап 233 көппәтерлі тұрғын үйге сейсмонығайту мақсатында техникалық зерттеу жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде сейсмонығайтуды қажет ететін — 68 үй, апатты жағдайда — 67 үй, тұрақты жағдайда – 98 үй анықталған. Өткізілген техникалық сараптама бойынша 6 үйге жобалау-сметалық құжат әзірленіп, 1 үйдің (Уалиханова №231) сейсмонығайту жұмыстарын өткізуге мемлекеттік сатып алу өткізілуде. Сонымен қатар, Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, Мангельдин №33, №36 және Иляев №7 тұрғын үйлеріне сейсмонығайту жұмыстарын жүргізуге жобалау-сметалық құжат әзірлеуге бюджетке өтінім әзірленуде. Қазіргі таңда, басқарма есебінде 174 (10 382 пәтер) көпқабатты кепілдік мерзіміндегі тұрғын үйлер бар. Олар — Тұран-2 шағынауданы — 88 үй, Шымкент сити шағынауданы — 24 үй, Нұрсат-3 шағынауданы — 44 үй, Бозарық шағынауданы -18 үй. 2024 жылдың 10 айында 10 382 пәтерден 388 кемшілік анықталып, оның 365-і кепілдік мерзімге сәйкес мердігер мекемелер тарапынан қалпына келтірілді. Қалған 23 кемшілік бойынша қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде. Ал 2023 жылы 10 382 пәтерден 556 кемшілік анықталып, қалпына келтірілген. Айта кетейік, 2024 жылы басқарма тарапынан келісім шарт талаптарын орындамағын үшін мердігер мекемелерге, техникалық және авторлық қадағалаушыларға 11,5 млн айыппұл салынып өндірілді. Сондай-ақ, 1 мердігер мекеме («Корпорация Сити-строй» ЖШС) мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушы болып танылды. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы – халықты тұрғын үй, коммуналдық қызметтер және инфрақұрылыммен қамтамасыз ететін маңызды әлеуметтік-экономикалық сала. Бұл сектор тұрғындардың өмір сапасын арттыруға және қалалар мен ауылдардың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығының негізгі бағыттары — көппәтерлі тұрғын үйлердің техникалық жағдайын сақтау, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, жөндеу және жаңғырту жұмыстарын жүргізу, коммуналдық қызметтерді ұсыну, су, жылу, электр энергиясы және газбен жабдықтау, тұрмыстық қалдықтарды шығару және қайта өңдеу қызметтерін қамтамасыз ету, қала инфрақұрылымын дамыту, жолдар, көшелерді жарықтандыру, абаттандыру және көгалдандыру жұмыстары, инженерлік желілерді басқару, су құбырлары, канализация, жылу және электр желілерінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Қазақстанда тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласы халықтың өмір сапасын арттырудың және қалалар мен ауылдарды тұрақты дамыту стратегиясының маңызды бөлігі болып табылады. Мемлекет бұл салада бірқатар реформалар мен бағдарламаларды жүзеге асырып келеді. «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы тұрғын үй құрылысын дамытуға және халықты сапалы баспанамен қамтамасыз етуге бағытталған. Оның аясында тұрғын үйлерді жаңғырту мен жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Елімізде инженерлік желілердің тозу деңгейі жоғары болғандықтан, мемлекет оларды жаңғыртуға баса назар аударуда. 2023 жылы коммуналдық желілерді жаңғыртуға қомақты қаражат бөлінді. Жылу энергиясын үнемдеу және коммуналдық қызметтердің тиімділігін арттыру үшін Қазақстанда «жасыл технологиялар» енгізілуде. Мысалы, жылу есептеу құрылғылары орнатылып, энергияны үнемдейтін жабдықтар қолданылуда. Су құбырлары мен канализация жүйелерін жаңарту жұмыстары жүргізілуде. Қазіргі таңда халықтың 94%-ы орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілген, ал бұл көрсеткішті жақын жылдары 100%-ға жеткізу жоспарланып отыр. Қазақстанда су, жылу және электр желілерінің көп бөлігі ескірген, бұл олардың апаттық жағдайларға жиі ұшырауына себеп болып отыр. Қызмет көрсету сапасы мен тарифтер арасындағы сәйкессіздік халық арасында наразылық тудырады. Жаңғырту және жөндеу жұмыстарына бөлінетін қаржының жеткіліксіз болуы саланың дамуын тежейді. Жылу және электр энергиясын тұтыну саласында ескі технологиялар қолданылып келеді. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы саласын дамыту бағыттары — инфрақұрылымды жаңғырту, инженерлік желілерді жаңарту, жаңа технологияларды енгізу және тозу деңгейін төмендету, цифрландыру, коммуналдық қызметтерді цифрландыру арқылы олардың тиімділігін арттыру және халыққа қызмет көрсетуді жеңілдету, энергия тиімділігін арттыру, құрылыс пен жөндеу жұмыстарында энергия үнемдейтін технологияларды кеңінен қолдану, қаржыландыруды ұлғайту, мемлекеттік және жеке инвестицияларды тарту арқылы саланы дамыту, қызмет көрсету сапасын арттыру, тұрғындардың сұраныстарын ескеріп, коммуналдық қызметтердің сапасын жақсарту. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы – халықтың күнделікті өмірінде маңызды рөл атқаратын сала. Қазақстанда бұл секторды жаңғырту, инфрақұрылымды дамыту және қызмет көрсету сапасын арттыру бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Бұл шаралар халықтың өмір сапасын жақсартуға және елдің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге септігін тигізеді. Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы аясында өткен жылы қалада мемлекеттік бюджет есебінен 100 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысы жүргізілді. Аумағы 330,4 мың шаршы метр 4306 пәтерлі тұрғын үй құрылысы Тұран, Бозарық, Ақжайық елдімекендерінде атқарылған. Жыл қорытындысымен 127,7 мың шаршы метрді құрайтын 1688 пәтерлі 34 тұрғын үй пайдалануға берілді. Олардың 30-ы — кредиттік, 4-еуі – арендалық пәтер. Сондай-ақ былтыр жұмыс істейтін жастарға 900 пәтер және халықтың әлеуметтік осал топтарына 475 пәтер, жалпы 1375 пәтер нарықтан сатып алынды. Биыл Құрылыс басқармасы тарапынан былтырдан өтпелі 2490 пәтерлі 64 көпқабатты тұрғын үйдің құрылысы жалғасып, пайдалануға тапсыру жоспарланып отыр. Жыл соңына дейін Бозарық елдімекенінде 36 үйдің, Ақжайық елдімекенінде 26 үйдің, Тұран шағын ауданында 2 үйдің құрылысы жүргізіледі.
