«ТОҚТА, ИНТЕРНЕТ-АЛАЯҚТЫҚ!» ТАҚЫРЫБЫНДА БЕЙНЕРОЛИКТЕР КӨРСЕТІЛУДЕ

Интернет — бүгінгі замандағы маңызды ақпарат көздерінің бірі, сондай-ақ сауда-саттық, білім алу, қарым-қатынас жасау және іскерлік байланыстар құрудың басты алаңы. Алайда, интернеттің кең таралуымен бірге оның кемшіліктері де пайда болды, соның бірі — интернет алаяқтықтың артуы. Интернет алаяқтар адамдардың сеніміне кіру арқылы ақша мен жеке мәліметтерін ұрлап, үлкен залал келтіруде. Осыған байланысты интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалардың маңызы ерекше орын алады. Мұндай жарнамалар тұрғындардың интернет алаяқтықтан сақтануына көмектесіп, олардың саналы шешім қабылдауына ықпал етеді. Бұл мақалада интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалардың маңыздылығы, олардың қоғамға әсері және осындай жарнамаларды жасау мен тарату әдістері қарастырылады.

Интернет алаяқтық — бұл цифрлық құралдарды пайдалану арқылы заңсыз пайда табу әрекеттері. Алаяқтар фишинг, спам, жалған сайттар, вирус немесе зиянды бағдарламалар тарату арқылы адамдарды алдап, олардың жеке мәліметтерін немесе қаржысын иемденуге тырысады. Интернет алаяқтықтың негізгі түрлеріне мыналар жатады. Фишинг — бұл адамдарды алдап, олардың жеке мәліметтерін алу мақсатында жасалатын әрекет. Алаяқтар электронды пошта немесе әлеуметтік желі арқылы жалған хаттар жіберіп, адамдардың банк картасы нөмірлері, парольдері сияқты маңызды мәліметтерін иемденуге тырысады. Алаяқтар жалған интернет дүкендер жасап, адамдарды төмен бағамен өнім сатып алуға шақырады. Тауар үшін төлем жасалғаннан кейін алаяқтар байланысқа шықпайды және өнім жеткізілмейді. Скам-сайттар немесе жалған инвестициялық платформалар арқылы алаяқтар адамдарға үлкен пайда табу мүмкіндігін ұсынады, бірақ бұл — тек адамдардың ақшасын ұрлауға арналған айла. Интернет алаяқтықтың мұндай түрлеріне қарсы күресу және олардан халықты қорғау үшін тиімді ақпараттық-насихат жұмыстары жүргізілуі қажет. Бұл тұрғыда интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар қоғам үшін маңызды құрал болып табылады. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар адамдарды интернеттегі қауіпті жағдайлардан қорғауға, олардың саналы түрде әрекет жасауына ықпал етеді. Бұл жарнамалардың маңызы бірнеше тұрғыда көрінеді. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар адамдарды мүмкін болатын қауіп-қатерлер туралы ақпараттандырады. Алаяқтардың қандай әдістер қолданатыны, қандай жағдайларда абай болу керектігі туралы кеңестер береді. Мұндай ақпараттар интернет пайдаланушыларын сақ болуға, күмәнді сайттар мен хаттардан сақтануға үйретеді. Интернет алаяқтықтан сақтану үшін адамдарға дұрыс ақпарат керек. Алаяқтыққа қарсы жарнамалар адамдардың интернетте шешім қабылдау кезінде абай болуына, жеке мәліметтерін ешкіммен бөліспеуге шақырады. Адамдар осы жарнамалар арқылы алаяқтардың әрекеттерін тануға, олардың алдау айлаларын анықтауға үйренеді. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар қоғамның санасын өзгертуге, адамдардың бір-біріне көмек көрсетуіне ықпал етеді. Адамдар өздерінің жақындарын, туыстарын және достарын интернеттегі қауіптерден сақтандыруға ұмтылады, бұл өз кезегінде қоғамдағы алаяқтық деңгейін төмендетуге көмектеседі. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар цифрлық сауаттылықты арттыруға көмектеседі. Олар адамдарға интернетте қалай қауіпсіз жұмыс істеу керектігін, күмәнді сайттардан қалай сақтану керектігін, вирус немесе зиянды бағдарламаларды қалай анықтау керектігін үйретеді. Бұл адамдардың интернеттегі қауіпсіздігі мен олардың жеке мәліметтерін қорғауға мүмкіндік береді. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар әртүрлі форматтарда және әдістерде жүзеге асырылады. Олардың ішінде ең кең таралған түрлеріне тоқталайық. Әлеуметтік желілер — ақпаратты тарату мен кең аудиторияға жеткізудің ең тиімді құралдарының бірі. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалар әлеуметтік желілерде кеңінен таралып, қолданушыларға алаяқтардың әдістері туралы ескертеді, сақтық шараларын ұсынады. Бұл жарнамалар бейне, сурет немесе инфографика түрінде болуы мүмкін. Интернет сайттарында орналастырылған баннерлер арқылы алаяқтықтан сақтану туралы ақпараттар таратылады. Баннерлерде қарапайым, түсінікті мәтіндер және назар аударарлық суреттер қолданылып, адамдардың назарын аударып, оларды сақ болуға шақырады. Бейнероликтер мен инфографикалар арқылы интернет алаяқтықтың қауіптілігі туралы кеңінен ақпарат беріледі. Мұндай жарнамалар теледидарларда, әлеуметтік желілерде, YouTube сияқты бейне платформаларда орналастырылып, тұрғындардың санасына тікелей әсер етеді. Ақпараттық сайттар мен блогтарда интернет алаяқтықтан сақтану жолдары туралы мақалалар жариялау арқылы адамдарды хабардар етуге болады. Бұл мақала немесе блог жазбаларында алаяқтықтың түрлері, оларға қарсы қандай шаралар қолдану керектігі, қандай жағдайларда абай болу керектігі түсіндіріледі. Интернет алаяқтыққа қарсы жарнамалардың тиімділігі олардың аудиторияға қалай әсер етуіне, қандай тәсілдер қолданылуына байланысты. Мұндай жарнамаларды тиімді ету үшін келесі әдістерді қолдануға болады. Алаяқтыққа қарсы жарнамалардың негізгі мақсаты — адамдарды қауіптер туралы ескерту, сондықтан олар қарапайым және түсінікті тілмен жазылуы тиіс. Әрбір интернет қолданушысы жарнамада берілген ақпаратты оңай түсініп, қажетті шараларды қабылдай алуы қажет. Алаяқтыққа қарсы жарнамаларда нақты мысалдарды қолдану адамдарға қауіптерді жақсы түсінуге көмектеседі. Мысалы, алаяқтардың қандай әдістер қолданғаны туралы нақты оқиғаларды көрсету адамдарға олардың алдау айлаларын алдын ала тануға мүмкіндік береді. Жарнаманың назар аударарлық болуы үшін оның дизайны маңызды рөл атқарады. Көз тартарлық суреттер, түсінікті инфографикалар, назар аударатын түстер қолдану арқылы жарнаманың тиімділігін арттыруға болады. Бұл адамдардың жарнамаға назар аудару мүмкіндігін арттырады. Алаяқтыққа қарсы жарнамаларды тек бір ғана платформада емес, мүмкіндігінше көп тарату арналарында орналастыру қажет. Әлеуметтік желілер, теледидар, интернет сайттары, газет-журналдар — мұның барлығы жарнаманы көп аудиторияға жеткізуге мүмкіндік береді. Адамдар түрлі ақпарат көздерінен бірдей хабарды естіп, оның маңыздылығын түсінеді. Алаяқтық әдістері үнемі өзгеріп отырады, сондықтан алаяқтыққа қарсы жарнамалар да үнемі жаңартылып отыруы тиіс. Жалпы цифрлық технологиялардың дамуы қылмыстық әрекеттердің де күрделене түсуіне әсер етіп, интернет алаяқтары азаматтардың қаражаттарын жымқыру үшін жаңа амалдарды қолданып келеді. Қазірдің өзінде алаяқтар қылмыстық жолмен табылған қаражаттарды ел тұрғындарының банктік карталарына аударып, оны банкоматтардан шештіру, кейін электронды ақшаға айналдыру тәсілдерін қолдануда. Ал соңғы уақытта олар қаражатты тікелей халықаралық криптовалюта биржаларына (Binance, Bybit, OKX) аудартып, осы қаражатты шетелдік шоттарға шығарып алуға көшуі жиіледі. Осы орайда, Шымкент қаласында алаяқтардың әрекетін тоқтату және алдын алу мақсатында құқық қорғау органдары белсенді жұмыс атқаруда. Мәселен, аудандық құрылымдарға күнделікті алдын алу шараларын жүргізу тапсырылып, олардың нәтижесі қатаң бақылауға алынған. Сонымен қатар, 2024 жылдың 22 қазанынан бастап, «Шымкент реклама» ЖШС-мен бірлесіп, қаланың барлық LED экрандарында күніне 300 рет «Тоқта, интернет-алаяқтық!» тақырыбында бейнероликтер көрсетілуде. Әлеуметтік желілерде де ауқымды ақпараттық жұмыстар жүргізілуде: 600-ден астам ескерту суреті, 100-ден астам бейнеролик және 300-ден астам парақша жарияланды. Сонымен қатар, бұқаралық ақпарат құралдарында 369 мақала жарық көріп, оның 12-сі республикалық басылымдарда жарияланған. Дегенмен, интернет алаяқтары заман талабына сай әрекет етуді жалғастырып, азаматтардың ақшасын жымқырудың жаңа әдістерін ойлап табуда.  Құқық қорғау органдары алаяқтықтан сақтануға шақырады және азаматтарға күмәнді ұсыныстарға сақ болуды ескертеді!