СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ҚОҒАМ ДЕРТІ: ОҚУШЫЛАРҒА ТҮСІНДІРМЕ ЖҰМЫСЫН ЖҮРГІЗУ ЖАЛҒАСУДА

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тақырыбында оқушыларға түсіндірме жұмыстары жүргізіліп, видеороликтер көрсетілді. Мұндай шаралар оқушыларды сыбайлас жемқорлықтың зиянды әсерлері мен оның қоғамға теріс ықпалы туралы ақпараттандырады. Видеороликтер арқылы сыбайлас жемқорлықтың алдын алу, адалдық және әділдік принциптерін сақтау, қоғамда таза және заңға бағынатын тәртіп орнату туралы білім берілді. Бұл шаралар оқушыларға сыбайлас жемқорлықпен күресудің маңыздылығын ұғындырып, болашақта оларды жауапкершілікке, адалдыққа тәрбиелейді.
Жыл сайын күнтізбелік оқу жылының басында колледж және мектеп басшыларының және мемлекеттік органдардың қатысуымен білім беру саласындағы нормативтік-құқықтық заңнамаларға қатысты бірнеше күндік құқықтық жалпы білім беру өткізіледі.

Жалпы алғанда сыбайлас жемқорлық дегеніміз не? Ғылыми әдебиеттерде оған мынадай анықтама берілген: «Сыбайлас жемқорлық – адамның жеке мүддесі үшін материалдық немесе материалдық емес игіліктерді алу мақсатында өзінің лауазымын немесе қызметтік жағдайын заңсыз пайдалануы, сондай-ақ мұндай игіліктерді заңсыз ұсынуы». «Сыбайлас жемқорлық» термині латынның «corruptio» сөзінен шыққан, парақорлық, жемқорлық, сыбайлас жемқорлық, моральдық (рухани) бұзушылық дегенді білдіреді. Бұл әдетте лауазымды тұлғаның өзіне берілген лауазымдық өкілеттіктері мен құқықтарын, сонымен қатар соған байланысты лауазымдық мәртебесін, мүмкіндіктері мен байланыстарын заңдар мен этикалық ережелерге қайшы, өзінің жеке мүддесі үшін пайдалануын білдіреді.
Сыбайлас жемқорлықпен күресуді қоғамдағы жеке міндет деп қабылдайтындар азшылық. Яғни, мұны мемлекет жүзеге асыруы керек деп есептейтіндер көп.
Десек те, сыбайлас жемқорлықпен күресу – келер ұрпақты жемқорлықпен күресетін етіп тәрбиелеу әрбір азаматтың маңызды міндеті. Мысалы, отбасында ата-ана, балабақшада тәрбиеші, мектепте ұстаз бола отырып, біз балаларға ненің жақсы, ненің жаман екенін біртіндеп түсіндіреміз. Бұл шайдың ыстық, зәкірдің терең, тастың қатты, жолдың ойлы-шұңқырлы екенін үйретіп, баланы тамақ пісіру, суға бату, құлау сияқты күтілетін зардаптардан қалай қорғайтынымызға ұқсас.
Австрия бұл тұрғыда жақсы тәжірибе ұсынады – сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бойынша үш апталық біліктілікті арттыру курсы. 14 пен 18 жас аралығындағы балаларға арналған «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы оқыту» жобасы. Бұл жерде студенттерге сыбайлас жемқорлықпен бетпе-бет келген кезде қалай күресу керектігі көрсетіліп, бұл үдерістегі азаматтардың рөлі сахналық көріністер арқылы көрсетіледі.
Жаттығу барысында түрлі ойындар ұйымдастырылады. Әрбір ойын оқушының белсенділігін талап етеді. Олар алдымен арнайы қағазды таңдап алып, оған өз рөлін түсіндіреді. Негізгі тақырыптардың бірі «мектептегі сыйлықтар» болмақ.
Сабақ соңында оқушыларға сауалнамалар таратылады. Сауалнама оқытудың теориялық бөлігі меңгерілген ақпараттан тұрады. Қатысушылар сыбайлас жемқорлықтың жағдайын анықтауы, оның себептері мен салдарын, соның ішінде құқықтық мәселелерді түсіндіруі керек. Мақсаты – жоғары сынып оқушыларының азаматтық жауапкершілігін арттыру, адам құқықтары мен қоғамдық міндеттерді түсіндіру.
Бұл курстарға оқытушы ретінде Австрияның Ішкі істер және Әділет министрліктері, ғалымдар, психологтар, экономикалық қылмыспен күрес саласындағы сарапшылар тартылған.
Индонезияның балалармен қарым-қатынас жасау тәжірибесі ең тиімді әдістердің бірі ретінде танылған. Мемлекетте сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламалар балабақшадан бастап білім берудің барлық сатысын қамтиды. Балабақша мен мектеп жасындағы балалар «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тоғыз құндылық» рухында тәрбиеленеді. Бұл құндылықтар – адалдық, еңбекқорлық, батылдық, жауапкершілік, тәуелсіздік, әділдік, тәртіп, кішіпейілділік және ілтипат. Баланың жасына байланысты бұл құндылықтар оларға ертегі немесе рөлдік ойындар түрінде үйретіледі. Оқушылар мен студенттер үшін сабақтар дәстүрлі түрде лекция, семинар, пікірталас түрінде өткізіледі.
Жалпы, баланың миы бәрін сіңіре алатын машина сияқты. Әсіресе, балабақша жасында ол ақпаратты іріктеп, түсіне алмайды. Ол деректерді сол қалпында қабылдап, жадында сақтайды. Осы орайда баланы жаңаша әдіс-тәсілге баулу, «оған тиме, олай етпе» деген бұйрықтардан бас тартып, дұрыстық, шыншылдық, адалдық, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы төзбеушілік сияқты жақсы қасиеттерді қалыптастыру орынды.