ЖАҢА МЕКТЕПТЕРДЕ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІ БАСТАЛЫП КЕТТІ
Білім – адамзат өркениетінің негізі, қоғамның дамуы мен ілгерілеуіне маңызды ықпал ететін ең басты құрал. Білімсіз ешбір ұлт пен ел дамып, биікке көтеріле алмайды. Адамның дүниетанымы, оның әлеуетін жүзеге асыру мүмкіндігі, кәсіби және жеке дамуы – барлығы білім алумен тығыз байланысты. Сондықтан да білім – әрбір қоғамның өміріндегі маңызды сала, әрі кез келген мемлекеттің дамуындағы стратегиялық ресурс. Әрбір мемлекеттің дамуы білім саласындағы жетістіктерге байланысты. Қазіргі заманда бәсекеге қабілетті ел болу үшін жоғары деңгейдегі білім беру жүйесін қалыптастыру керек. Бұл тек елдің экономикалық өсуіне ғана емес, сонымен қатар қоғамның әрбір азаматының өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған. Білім беру жүйесі халықтың мәдениеті мен рухани құндылықтарын қалыптастырып, ұрпақтар арасындағы байланыстарды нығайтады. Оның көмегімен адамдар жаңа білімдер мен дағдыларды меңгеріп, заманауи қоғамның талаптарына сәйкес бейімделеді.
Білім беру саласы адамның тұлғалық дамуына үлкен әсер етеді. Білім – тек ақпарат алу ғана емес, сонымен қатар ойлау қабілетін дамыту, сыни тұрғыда ойлау және шығармашылық әлеуетті жүзеге асырудың маңызды құралы. Мектептер мен жоғары оқу орындары, кәсіби дайындық курстары адамға белгілі бір саладағы білім беріп қана қоймай, оның құндылықтарын, мінез-құлқын қалыптастыруға ықпал етеді. Білімді адамдар қоғамда әлеуметтік жауапкершілігі жоғары, патриоттық санасы қалыптасқан азаматтар ретінде ерекшеленеді. Олар қоғамдағы өзгерістерге белсенді қатыса отырып, мемлекет дамуына өз үлесін қосады. Қазіргі уақытта білім беру саласы елдер арасында бәсекелестіктің маңызды алаңына айналды. Ақпараттық технологиялардың дамуы білім беру үрдісін түбегейлі өзгертті. Енді білім тек дәстүрлі сыныптарда ғана емес, интернет арқылы, қашықтықтан оқу мүмкіндігіне ие болды. Онлайн білім беру платформалары, курстар, вебинарлар мен виртуалды сабақтар білім алудың жаңа мүмкіндіктерін ашты. Мұның барлығы оқушылар мен студенттерге білімді өзіне ыңғайлы уақытта алуына, оны кез келген жерден меңгеруіне жағдай жасап отыр. Бұл білім беру сапасын арттырып, қолжетімділігін кеңейтуде. Дегенмен, білім беру саласының алдында тұрған бірқатар проблемалар да бар. Ең бастысы – білімнің тең дәрежеде қолжетімді болуы. Әрбір бала мен жасөспірім өзіне лайықты білім алуға құқылы. Алайда әлемнің көптеген елдерінде, оның ішінде дамушы мемлекеттерде, білім беру сапасы мен қолжетімділігі мәселелері әлі де өзекті болып отыр. Білім беру саласындағы теңсіздік – бұл әлеуметтік және экономикалық теңсіздікті күшейтетін факторлардың бірі. Қоғамда әрбір адамға сапалы білім алуға мүмкіндік берілмесе, онда ол қоғамның толыққанды мүшесі бола алмайды, өзінің әлеуетін жүзеге асыра алмайды. Сондықтан білім беру саласындағы теңсіздікті жою – қазіргі замандағы маңызды мәселелердің бірі. Сонымен қатар, білім беру жүйесіндегі сапа мәселесі де ерекше назарды талап етеді. Жоғары деңгейдегі білім беру тек білім беру бағдарламалары мен оқу құралдарына ғана емес, сонымен қатар ұстаздардың кәсіби деңгейіне де байланысты. Ұстаздар – білім берудің негізі, олар оқушылар мен студенттердің тек білім алуына ғана емес, сонымен қатар олардың өмірге деген көзқарасын қалыптастыруға, азаматтық санасын дамытуға үлкен ықпал етеді. Сондықтан ұстаздардың біліктілігін арттыру, оларға қолдау көрсету – білім беру сапасын арттырудағы басты міндеттердің бірі болып табылады. Білімнің маңыздылығын арттыру үшін мемлекет пен қоғам тарапынан үлкен қолдау қажет. Бұл қолдау, ең алдымен, білім беру саласына инвестициялар тарту арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Қазіргі уақытта білім беру жүйесіне салынған инвестициялар болашақта үлкен нәтижелер береді. Мектептер мен жоғары оқу орындарының материалдық-техникалық базасын жақсарту, ұстаздарға жағдай жасау, білім беру мекемелеріне заманауи технологияларды енгізу – мұның барлығы білім беру саласының дамуына ықпал етеді. Сондай-ақ, білім беру саласында инновациялық тәсілдерді пайдалану да маңызды. Мысалы, STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) білім беру бағыттарын дамыту, оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысуына жағдай жасау – білім беру саласын жаңғыртудың негізгі бағыттары болып табылады. Білім беру жүйесінде рухани құндылықтарды тәрбиелеу де аса маңызды. Білім тек ғылым мен техника туралы ақпараттарды меңгеру ғана емес, сонымен қатар адамның рухани байлығын арттыратын құрал. Мәдениетке, өнерге, әдебиетке деген қызығушылықты ояту, ұлттық құндылықтарды құрметтеуге үйрету – білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі. Әсіресе, жастардың бойында өз мәдениеті мен дәстүрлерін құрметтеу, басқа халықтардың мәдениетін түсіну және бағалау қабілетін қалыптастыру арқылы біз қоғамның тұрақты және толерантты болуына ықпал ете аламыз. Қазіргі заманда білім беру саласында жаңа технологиялардың қолданылуы да маңызды рөл атқарады. Сандық технологиялар білім беру үрдісін жеңілдетіп, оқыту әдістерін өзгертуге мүмкіндік беріп отыр. Виртуалды және қосымша шындық технологиялары, жасанды интеллект, онлайн платформалар – мұның барлығы білім берудің заманауи тәсілдеріне айналды. Мұндай технологиялар оқушылардың білім алуға деген қызығушылығын арттырып, олардың білім алу үрдісіне белсенді қатысуына ықпал етеді. Сонымен қатар, сандық технологияларды қолдану білім беру сапасын арттыруға, оқыту әдістерін әртараптандыруға және білім алудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Білім беру саласында мемлекеттің рөлі өте үлкен. Мемлекет білім беру жүйесін реттеп, оның дамуына жағдай жасап отыруы керек. Мемлекеттік саясаттың білім беру саласына бағытталған басты мақсаты – сапалы және қолжетімді біліммен қамтамасыз ету. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін мемлекет білім беру саласындағы стандарттарды қалыптастырып, оқу бағдарламаларын жетілдіріп, ұстаздарға қолдау көрсетеді. Сондай-ақ, мемлекет білім беру саласына инвестициялар тартып, білім беру мекемелерінің материалдық-техникалық базасын жақсартуға бағытталған шараларды жүзеге асырады. Білім – қоғамның маңызды саласы. Ол адамның тұлғалық дамуына, кәсіби әлеуетін жүзеге асыруына, қоғамның дамуына ықпал етеді. Білім – болашақтың кепілі, ол арқылы біз қоғамды жақсарта аламыз. Білім беру саласын дамыту үшін мемлекет пен қоғамның бірлесе жұмыс жасауы, білімнің сапасын арттыруға бағытталған шараларды жүзеге асыруы қажет. Бұл болашақ ұрпақ үшін аса маңызды қадам болып табылады. Білім – тек ақпарат пен білім алудың ғана емес, сонымен қатар адамзаттың рухани және мәдени дамуының, тұрақты және толерантты қоғам құрудың негізі. Сондықтан елімізде аталған саладағы өзекті мәселелер шешімін тауып келеді. Мәселен, Шымкентте «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында алғашқы екі мектептің техникалық ашылуы өтті. «Нұршуақ» шағынауданында орналасқан 2000 орындық жаңа мектепке 1130 оқушы қабылданды, ал «Қарабастау» тұрғын алабындағы 1200 орындық мектепте 950 бала білім алып жатыр. Бұл жаңа мектептерде оқу жылының екінші тоқсанынан бастап сабақтар басталды. Мектептерде бастауыш және жоғары сынып оқушылары үшін жеке блоктар қарастырылып, балалардың дамуы мен оқуына қолайлы орта жасалған. Ерекше қажеттіліктері бар оқушылар үшін кедергісіз орта ұйымдастырылып, мектептер заманауи пән кабинеттерімен, STEM-зертханаларымен және робототехника сыныптарымен жабдықталған. Сондай ақ Нұршуақ шағын ауданында орналасқан Мектептің материалдық базасы да жоғары деңгейде: 450 орындық акт залы, 444 оқушыға арналған асхана жұмыс істейді, жалпы 80 оқу кабинеті бар. Мектепке №54, №55 және №136 мектептерінен 1096 оқушы және 79 мұғалім ауысып келді. Оқушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында бейнебақылау камералары мен турникеттер орнатылған.
Айта кетейік, қазіргі заманғы білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқушыларға сапалы білім беру ғана емес, сонымен қатар оларға жайлы, қолайлы оқу ортасын жасау. Осы мақсатта көптеген елдерде түрлі жобалар мен бағдарламалар қолға алынып жатыр. Солардың бірі — Қазақстандағы «Жайлы мектеп» жобасы. Бұл жоба оқушылардың білім алу жағдайларын жақсарту, мектептерді заманауи талаптарға сәйкес жабдықтау және білім беруді сапалы деңгейге көтеру мақсатында іске асырылуда. «Жайлы мектеп» жобасы білім беру сапасын арттыруға бағытталған кешенді шараларды қамтиды және қоғамның әрбір мүшесі үшін маңызды бастама болып табылады. «Жайлы мектеп» жобасының негізгі мақсаты – оқушыларға психологиялық және физикалық тұрғыдан қолайлы, қауіпсіз орта жасау. Мұндай ортада білім алу үрдісі жеңілдеп, балалардың оқу үлгерімі артады. Жайлы мектептерде білім беру сапасын арттыру үшін барлық қажетті жағдайлар жасалады: заманауи сынып бөлмелері, жаңа технологиялар, сапалы оқулықтар мен оқу құралдары. Сонымен қатар, мұндай мектептерде балалардың дамуына ықпал ететін түрлі қосымша іс-шаралар ұйымдастырылады. Мектептерде жайлы білім беру ортасын құру арқылы оқушылардың мотивациясы артып, олардың білімге деген қызығушылығы оянады. Жоба аясында мектептерді заманауи жабдықтармен қамтамасыз етуге ерекше назар аударылады. Компьютерлер, мультимедиялық құралдар, интерактивті тақталар – барлығы оқыту үрдісін жеңілдетуге, балалардың білім алу үрдісіне белсенді қатысуына ықпал етеді. Заманауи технологиялар оқытуды қызықты әрі интерактивті етіп, оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттырады. Сонымен қатар, оқушылардың өз бетімен білім алуына, зерттеу жұмыстарымен айналысуына жағдай жасайды. Мұндай технологияларды қолдану тек білім беру сапасын арттыруға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға, сыни тұрғыдан ойлау қабілетін қалыптастыруға да ықпал етеді. «Жайлы мектеп» жобасы тек білім беру сапасын арттырумен ғана шектелмейді, ол сонымен қатар оқушылардың физикалық денсаулығын қорғауға да бағытталған. Мектеп ғимараттарында балалардың денсаулығына зиян келтірмейтін экологиялық таза материалдар қолданылып, жайлы климаттық жағдайлар жасалады. Мұның барлығы оқушылардың денсаулығын сақтауға, олардың жайлы жағдайда білім алуына ықпал етеді. Сонымен қатар, мектептерде спорттық жаттығуларға арналған арнайы жабдықтар, ойын алаңдары, спорт залдары орнатылып, балалардың физикалық белсенділігін арттыруға жағдай жасалған. Бұл олардың денсаулығын жақсартып, өмірлік дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Мектептердегі психологиялық жағдай да оқушылардың білім алудағы табыстылығына үлкен әсер етеді. «Жайлы мектеп» жобасы аясында психологиялық қолдау қызметтері де ерекше орын алады. Әрбір оқушыға жеке көңіл бөлу, олардың мәселелерін тыңдау, шешімдер табу — мұның барлығы баланың өзін жайлы сезінуіне және оқу үрдісіне белсенді қатысуына көмектеседі. Психологиялық кеңес беру орталықтары мен арнайы мамандардың болуы балалардың кез келген мәселеде көмек алуына жағдай жасайды. Психологиялық қолдау көрсету арқылы оқушылардың мектепке деген ынтасы артып, олардың әлеуметтік бейімделуі де жеңілдейді. Мектептің білім беру ортасы тек оқу бағдарламасымен шектелмей, оқушылардың жан-жақты дамуына да жағдай жасайды. «Жайлы мектеп» жобасы аясында мәдени, спорттық, ғылыми іс-шаралар өткізуге үлкен көңіл бөлінеді. Мектептегі үйірмелер, секциялар, шығармашылық студиялар балалардың қызығушылықтарын анықтап, олардың жеке қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Балалар өз қызығушылықтары бойынша қосымша білім алып, өздерін түрлі салаларда сынап көру мүмкіндігіне ие болады. Бұл олардың болашақ мамандық таңдауына, өмірлік бағыт-бағдарын анықтауға үлкен септігін тигізеді. «Жайлы мектеп» жобасы әлеуметтік теңдік мәселесін де назардан тыс қалдырмайды. Мектептер барлық балалар үшін тең дәрежеде қолжетімді болуы тиіс. Әсіресе, ауылдық жерлерде орналасқан мектептерді дамытуға, олардың материалдық-техникалық базасын жақсартуға ерекше назар аударылады. Әрбір бала, оның тұрған жеріне қарамастан, сапалы білім алуға құқылы. «Жайлы мектеп» жобасы аясында ауылдық жерлердегі мектептерге заманауи технологияларды енгізу, жаңа ғимараттар салу, мұғалімдерге қолдау көрсету сияқты шаралар жүзеге асырылып жатыр. Бұл шаралар ауылдық жерлердегі білім беру сапасын арттыруға және балалардың оқу мүмкіндіктерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Білім беру жүйесіндегі мұғалімдердің рөлі ерекше. «Жайлы мектеп» жобасы аясында мұғалімдерге қолдау көрсету, олардың біліктілігін арттыру, кәсіби деңгейін жетілдіру басты міндеттердің бірі болып табылады. Мұғалімдер оқушылардың тек білім алуына ғана емес, олардың тұлғалық дамуына, дүниетанымын қалыптастыруға, рухани құндылықтарын байытуға ықпал ететін басты тұлғалар. Сондықтан мұғалімдердің еңбек жағдайларын жақсарту, олардың кәсіби дамуына жағдай жасау «Жайлы мектеп» жобасының басты мақсаттарының бірі болып табылады. Мұғалімдердің біліктілігін арттыру арқылы ғана білім беру сапасын жақсартуға және оқушылардың білім алу үрдісіне деген қызығушылығын арттыруға болады. Мектептің қоғамдағы рөлі өте үлкен. Ол тек білім беру мекемесі ғана емес, сонымен қатар қоғамның құндылықтарын қалыптастыратын, азаматтарды тәрбиелейтін, ұлт болашағын анықтайтын орын. «Жайлы мектеп» жобасы арқылы мектептердің тек білім беру сапасын жақсартып қана қоймай, олардың қоғамдағы рөлін де күшейтуге жағдай жасалады. Мектептерде түрлі әлеуметтік, мәдени іс-шаралар өткізу арқылы қоғамның құндылықтарын қалыптастырып, оқушылардың қоғамдағы рөлін түсінуге, азаматтық санасын дамытуға ықпал ете аламыз. Қорытындылай келе, «Жайлы мектеп» жобасы — Қазақстандағы білім беру жүйесін жақсартуға, мектептерді заманауи талаптарға сәйкес жабдықтауға, оқушылар үшін қолайлы, қауіпсіз орта жасауға бағытталған маңызды жоба. Бұл жоба тек білім беру сапасын арттыруға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың физикалық, психологиялық және әлеуметтік жағдайларын жақсартуға, олардың жан-жақты дамуына ықпал етеді. «Жайлы мектеп» жобасы арқылы әрбір бала өз әлеуетін толық жүзеге асыра алатын, шығармашылық қабілеттерін дамытатын, заманауи технологияларды меңгеретін білім ордасына айналады. Жоба еліміздің болашақ ұрпағы үшін маңызды қадам болып табылады және оның табысты жүзеге асырылуы біздің қоғамымыздың дамуындағы маңызды көрсеткіштердің бірі болады.
