ШЫМКЕНТТЕ 245 НЫСАН МҮГЕДЕКТІГІ БАР ТҰРҒЫНДАР ҮШІН БЕЙІМДЕЛДІ
Шымкент қаласының жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасының басшысы Жанат Өтебаева «AMANAT» партиясының қалалық филиалында өткен жиында «Кедергісіз келешек» партиялық жобасы аясында 2024 жылдың басынан бері атқарылған жұмыстарды таныстырды. Қазіргі таңда Шымкент қаласында 41 544 мүгедектігі бар азамат тіркелген, олардың 7 970-і 18 жасқа дейінгі балалар. Осы азаматтарды оңалту бағдарламасы бойынша 82,5 пайызы қажетті көмек құралдарымен қамтамасыз етілді. Атап айтқанда, 6 147 адам протездік-ортопедиялық, 19 012 адам сурдотехникалық, тифлотехникалық және гигиеналық құралдарымен, 1 197 адам мүгедектігі бар адамдарға арналған қол арбамен және 2 863 адамға жеке көмекші және ымдау тілі мамандарының қызметі көрсетілді. Сонымен қатар, 8 471 адамға шипажайларға жолдама берілді. Ал 483 мүгедектігі бар азамат арнайы «Инвотакси» қызметін пайдаланады.
Өз сөзінде “Қаламыздағы мүгедектігі бар азаматтардың жұмыспен қамтылуы да жүйелі түрде жүзеге асуда. 2024 жылы 1 368 мүгедектігі бар адамды жұмысқа тарту жоспарланған, ал 10 айдың қорытындысы бойынша 1 102 адам жұмысқа орналасты. Квота негізінде 42 мекемеге 149 адам жұмысқа орналастырылды”, — деп атап өтті Жанат Өтебаева. Шымкент қаласында ерекше күтімді қажет ететін балалар мен ересектерге, қарттарға жартылай стационар, стационарлық және үй жағдайында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетіледі. Биыл осы бағытта 3 436 тұрғын арнаулы әлеуметтік оңалту шараларымен қамтылды. «AMANAT» партиясының сайлауалды бағдарламасы аясында «Кедергісіз келешек» жобасы бойынша, Шымкентте мүмкіндігі шектеулі азаматтар үшін қала инфрақұрылымын қолжетімді ету мақсатында 245 нысан бейімдеуден өтуде. Олардың 53,8%-ы «http://xn--nva-ihd.gov.kz/» интерактивті картасына енгізілді. Бұл шаралар азаматтардың өмір сапасын арттырып, қоғамда толыққанды интеграциялануына ықпал етеді. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау – заманауи қоғамның адамгершілік және өркениет деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштерінің бірі. Шымкент қаласы, Қазақстанның оңтүстігіндегі ірі мегаполис ретінде, бұл бағытта бірқатар жүйелі жұмыстар атқарып, мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған қолдау шараларын кешенді түрде жүзеге асырып келеді. Мұндай шаралар қаланың әлеуметтік-экономикалық стратегиясының маңызды бөлігіне айналып, азаматтардың әлеуметтік бейімделуі, білім алуы, жұмысқа орналасуы және қоғамға толыққанды араласуы үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге бағытталған. Қазақстан Республикасының «Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заңы, «Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» Заңы, Елбасы Жолдаулары мен Үкіметтің тиісті қаулылары мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдаудың құқықтық негізін қалайды. Шымкент қаласындағы жергілікті билік органдары бұл заңнаманы негізге алып, өздерінің аймақтық бағдарламаларын әзірлеп, жүзеге асырады. Мұндай бағдарламаларда азаматтардың құқықтарын қорғау, оларға тең мүмкіндіктер ұсыну, денсаулық сақтау, білім алу, кәсіби даярлау, оңалту, қоғамдық өмірге араластыру мәселелері қамтылады. Мемлекеттік қолдау шаралары мүгедектік топтарына, денсаулық бұзылыстарының сипатына, жас ерекшеліктеріне және әлеуметтік жағдайларға байланысты әртараптандырылады. Инклюзивті қоғам құрудың басты шарты – қалалық ортаны мүмкіндігі шектеулі жандар үшін қолжетімді ету. Шымкентте пандустар, көтергіш құрылғылар, тактильді жолақтар, дыбыстық бағдаршамдар орнату, қоғамдық көлікті бейімдеу, ғимараттардың кіреберістерін қайта жабдықтау сияқты шаралар біртіндеп жүзеге асырылуда. Бұл адамдардың қала ішінде еркін жүріп-тұруына, қоғамдық орындарға кіруге, әлеуметтік нысандарды пайдалануға жағдай жасайды. Сонымен қатар, жаңа салынатын ғимараттардың жобаларында мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қолжетімділік талаптары ескеріліп, сәулеттік шешімдерде инклюзивтілік принциптері басшылыққа алынады. Мемлекеттік органдар, бизнес және қоғамдық ұйымдар арасындағы әріптестік арқылы қолжетімді орта қалыптастыру жұмыстары үнемі жетілдірілуде. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған оңалту қызметтері олардың денсаулығын жақсартуға, функционалдық мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған. Шымкент қаласында оңалту орталықтары, арнайы медициналық мекемелер, протездік-ортопедиялық орталықтар жұмыс істейді. Бұл мекемелерде пациенттер дәрігерлердің, емдік дене шынықтыру нұсқаушыларының, логопедтер, дефектологтар, психологтар мен әлеуметтік қызметкерлердің көмегімен кешенді оңалтудан өтеді. Оңалту бағдарламалары физикалық жаттығулар, физиотерапия, массаж, еңбек терапиясы, арт-терапия сияқты әдістерді қамтиды. Сондай-ақ мамандар пациенттерді күнделікті өмір дағдыларына үйретіп, олардың өзін-өзі күту қабілетін арттырады. Нәтижесінде мүмкіндігі шектеулі жандардың өзіне-өзі қызмет көрсету деңгейі, өз бетінше өмір сүру мүмкіндігі өсіп, қоғаммен байланысы нығаяды. Білім беру – мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдаудың маңызды бағыттарының бірі. Шымкентте инклюзивті білім беруді дамыту мақсатында арнайы түзету мектеп-интернаттар, инклюзивті сыныптар, дефектологтар, логопедтер, психологтар штаты енгізіліп, мұғалімдердің біліктілігін арттыру шаралары жүзеге асуда. Инклюзивті білім беру саясаты мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беру орталарына қосып, олардың құрдастарымен бірге білім алуына мүмкіндік береді. Бұл балалардың әлеуметтік дағдыларын шыңдап, өз қатарластарынан оқшауланбауын, болашақта еңбек нарығына араласуын жеңілдетеді. Сонымен қатар, жоғары оқу орындары мен колледждерде де мүмкіндігі шектеулі студенттерге арнап бейімделген инфрақұрылым, стипендиялық бағдарламалар, гранттар мен жатақхана орындары қарастырылуда. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қоғамның толыққанды мүшесі ретінде танытудағы маңызды қадам – оларды еңбек нарығына тарту, жұмысқа орналастыру, кәсіптік даярлау және қайта даярлау. Шымкент қаласында жұмыспен қамту орталықтары мүгедектігі бар азаматтарға арналған жұмыс орындарын ұсынады, жұмыс берушілермен байланыс орнатылып, жұмыс іздеу, сұхбаттасу машықтарын үйрету, кәсіби бағдарлау қызметтері көрсетіледі. Мемлекеттік бағдарламалар, мысалы «Еңбек», мүмкіндігі шектеулі азаматтарға шағын несие беру, қайта оқу курстарына жолдау, әлеуметтік жұмыс орындарын құру сияқты қолдау шараларын қамтиды. Жеке кәсіпкерлер, компаниялар да квота негізінде мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа алу арқылы әлеуметтік жауапкершілікті көрсетіп, еңбек ұжымдарында инклюзивті мәдениетті дамытады. Кейбір азаматтарға өз бетінше көшеге шығу, медициналық мекемелерге бару қиынға соғады. Мұндай жағдайда Шымкент қаласында үйде қызмет көрсету жүйесі қолданылады. Әлеуметтік қызметкерлер мүгедектігі бар адамдардың үйлеріне барып, медициналық, тұрмыстық, психологиялық, әлеуметтік-педагогикалық қолдау көрсетеді. Бұл қызметтер олардың күнделікті өмірін жеңілдетіп, жалғыздық сезімін азайтады. Үйде күтім жасау қызметі жалғызілікті қарттарға, толыққанды қозғалысы шектелген жандарға арнап ұйымдастырылады. Әлеуметтік қызметкерлер азық-түлік, дәрі-дәрмек сатып алу, коммуналдық төлемдерді өтеу, құжаттарды ресімдеу сияқты істерді қолға алады. Сондай-ақ олардың өмір сүру сапасын арттыруға, қоғаммен байланысын сақтауына көмектеседі. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға тек материалдық көмек қана емес, психологиялық, құқықтық және ақпараттық қолдау да аса қажет. Психологтар олардың өз-өзіне сенімін нығайтып, күйзелісті еңсеруге жәрдемдеседі. Құқықтық кеңесшілер зейнетақы, жәрдемақы, жеңілдіктер рәсімдеу, заңдық құқықтары мен міндеттері туралы түсіндіреді. Ақпараттық қолдау да маңызды. Интернет, әлеуметтік желілер, мобильді қосымшалар арқылы мүгедектігі бар адамдар қандай қызметтерге жүгінуге болатынын, қай мекемеге бару керектігін, қандай құжаттар қажет екенін жеңіл анықтайды. Осылайша ақпараттың қолжетімділігі олардың мүмкіндіктерін кеңейтеді. Қоғамға толыққанды кірігудің бір жолы – мәдени іс-шараларға, спорттық жарыстарға, шығармашылық үйірмелерге, қолөнер шеберханаларына қатысу. Шымкентте мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған спорттық секциялар, паралимпиадалық бағыттағы жаттығу залдары, мәдени орталықтар қызмет көрсетеді. Бұл жерлерде олар өз таланты мен қабілетін ашып, жетілдіре алады. Спорт пен шығармашылық олардың эмоционалдық жағдайын жақсартып, өзін-өзі тануға көмектеседі. Бірлесе ұйымдастырылатын фестивальдар, көрмелер, концерттер, ерекше қажеттіліктері бар адамдардың қоғамдағы рөлін арттырып, мәдени әртүрлілікті байытады. Осы арқылы стереотиптерді бұзу, бір-бірін түсіну және құрметтеу мәдениетін қалыптастыру мүмкін болады. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған қолдау шараларын тек мемлекет тарапынан ғана қамтамасыз ету жеткіліксіз. Мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында бизнес құрылымдары да әлеуметтік жауапкершілік танытып, оларды қолдауға атсалыса алады. Мысалы, жаңа оңалту орталықтарын салу, арнайы жабдықтарды сатып алу, жұмыс орындарын ашу, демеушілік жасау сияқты үлес қосады. Үкіметтік емес ұйымдар да маңызды рөл атқарады. Олар қайырымдылық акцияларын ұйымдастырып, тренингтер, семинарлар, әлеуметтік жобалар арқылы мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау саласын байытады. ҮЕҰ халықаралық тәжірибені енгізіп, гранттық қаржыландыру арқылы инновациялық әдістерді қолдану мүмкіндігін алады. Заманауи технологиялар мүмкіндігі шектеулі жандардың өмірін жеңілдетеді. Шымкент қаласында арнайы мобильді қосымшалар, онлайн-қызметтер, қашықтықтан кеңес беру жүйесі қолданысқа еніп отыр. Бұл әсіресе қозғалу қиынға соғатын азаматтарға көмектеседі, олар қажет ақпаратты үйден шықпай-ақ алады. Инновациялар тек ақпараттық технологиялармен шектелмейді. Оңалту саласында робототехника, виртуалды шындық технологиялары, бионикалық протездер қолдану мүмкіндігі зор. Мұндай шешімдер науқастардың мүмкіндіктерін кеңейтіп, олардың тәуелсіздігін арттырады. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арналған шаралардың нәтижелілігін арттыру үшін қоғамдық мониторинг пен тұрғындардың қатысуы қажет. Шымкентте қоғамдық тыңдаулар, ақпараттық сессиялар, сұхбаттар ұйымдастырылып, тұрғындардың пікірлері, ұсыныстары ескеріледі. Бұл кері байланыс жүйесі арқылы әлсіз тұстар анықталып, оларды жетілдіруге нақты қадамдар жасалады. Халықаралық ұйымдармен әріптестік, тәуелсіз сарапшыларды тарту, үнемі статистикалық талдау жүргізу де шаралардың сапасын бағалауға көмектеседі. Жергілікті билік пен қоғам арасындағы ашықтық пен сенім арта түседі. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау шаралары гендерлік теңдікті де қамтуы тиіс. Әйелдер мүгедектігі бар жағдайда, оларға қосымша қиындықтар туады. Сондықтан гендерлік мәселелерді ескеріп, әйелдерге арналған дағдарыс орталықтарында физикалық шектеулері бар қыз-келіншектерге де бейімделген қызметтер ұсынылады. Балалы әйелдер, жалғызілікті аналар үшін де арнайы бағдарламалар қарастырылады. Бұл гендерлік сезімтал саясат әйелдердің өзін-өзі іске асыруына, әлеуметтік белсенді болуына, тұрмыс жағдайын жақсартуына мүмкіндік береді. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау шаралары тек әлеуметтік маңызға ие емес, экономикалық тұрғыдан да тиімді. Жұмысқа орналастырылған, кәсіби дағдылар игерген, қоғамға белсенді араласатын азаматтар өнімді еңбек етіп, ұлттық экономикаға үлес қосады. Оңалту шаралары арқылы олардың тәуелділігін азайтып, жеке кірісін қалыптастырып, мемлекеттің әлеуметтік шығындарын қысқартуға болады. Стратегиялық тұрғыдан алғанда, мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған қолдау шаралары тұрақты дамудың негізі болып табылады. Әлеуметтік, экономикалық және экологиялық факторларды ұштастыратын тұрақты даму саясатының бір тармағы – қоғамдағы әлжуаз топтарды қорғау. Шымкент қаласындағы мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау шараларының негізгі мақсаты – оларға тең мүмкіндіктер беру, әлеуетін толық жүзеге асыруға жағдай жасау, өмір сапасын арттыру. Бұл бағыттағы жетістіктер – жергілікті билік, бизнес, үкіметтік емес ұйымдар мен қоғамның бірлескен еңбегінің нәтижесі. Инклюзивті қоғам қалыптастыру – тек мүмкіндігі шектеулі азаматтардың ғана емес, бүкіл қоғамның игілігі. Бір-біріне қамқор, түсіністікпен қарайтын, әрбір мүшесінің құқықтары мен мүдделерін құрметтейтін орта қалыптастыру арқылы Шымкент қаласы әлеуметтік тұрақтылықты нығайтып, адам капиталын дамытудың маңызды қадамын жасайды. Алдағы жылдары бұл салада да жаңа жобалар, инновациялар, халықаралық стандарттарға сай келетін бастамалар пайда болып, мүмкіндігі шектеулі азаматтардың өмірін одан әрі жақсарта түспек.
